ԻԼՀԱՄ ՀԵՅԴԱՐՈՎԻՉԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ Է ԱԿՏԻՎԱՆԱԼ ՀԱԿԱՌՈՒՍԱԿԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ

Ինչ­պես ա­վե­լի վաղ ա­ռիթ ու­նե­ցել էինք են­թադ­րութ­յուն հայտ­նել, Նի­կո­լի այս վա­շինգ­տոն­յան այ­ցի հիմ­նա­կան ի­մաստն ա­մե­նե­ւին էլ կրո­նա­կան մի­ջո­ցա­ռու­մը կամ տա­րաբ­նույթ մանր-մունր հանդի­պում­նե­րը չեն: Ն­րա հա­մար շատ ա­վե­լի էա­կան է հաս­կա­նալ, թե, խո­շոր հաշ­վով, ինչ մթնո­լորտ է փոխ­վել ԱՄՆ-ում՝ Թ­րամ­փի իշ­խա­նութ­յան գա­լով: Ըստ այդմ էլ, թե ինչ սպա­սե­լիք­ներ կա­րող է ու­նե­նալ ԱՄՆ-ից, եւ, ել­նե­լով այդ նոր ի­րա­վի­ճա­կից, ինչ հա­րա­բե­րություն­ներ կա­րող է ու­նե­նալ մի կող­մից՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ի­րա­նի, իսկ մյուս կող­մից՝ թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան տան­դե­մի հետ տար­վող գոր­ծըն­թաց­ների հետ կապ­ված: Վեր­ջա­պես, նաեւ ինչ­քա­նո՞վ կա­րող է պա­հել հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը ներ­կա ուլտ­րա­լի­բե­րալ Եվ­րո­պա­յի հետ, երբ այս թե­ւը Թ­րամ­փի հետ գտնվում է սուր պայ­քա­րի փու­լում:

ԻՆՉ Է ՆԻԿՈԼՆ ՈՒԶՈՒՄ ԹՐԱՄՓԻՑ

­Հե­ղի­նա­կա­վոր ա­մե­րի­կա­գետ Սու­րեն Սարգս­յա­նը եւս այդ­պես է տե­սում Նի­կո­լի այ­ցի նպա­տակ­նե­րը: Ըստ մի­ջազ­գայ­նա­գե­տի` «Սա­կայն կար­ծում եմ, որ Փա­շին­յա­նի ի­րա­կան օ­րա­կար­գը բա­ցար­ձա­կա­պես այս մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին մաս­նակ­ցե­լը չէ։ Բո­լո­րին հայտ­նի է, որ Փա­շին­յանն ա­ռանձ­նա­պես աչ­քի չի ընկ­նում հա­վատ­քի եւ կ­րո­նի նկատ­մամբ իր հե­տաքրքր­վա­ծութ­յամբ կամ հա­վատ­քի ու­ժով։ Ա­վե­լին, ինձ զար­մաց­րեց, որ այ­ցին մաս­նակ­ցում է նաեւ Ար­սեն Թո­րոս­յա­նը, ով, որ­քա­նով ինձ հայտ­նի է, նույն­պես կրո­նա­կան մարդ չէ։ Սա նշա­նա­կում է, որ նրա այ­ցի նպա­տա­կը այլ է, եւ կ­րո­նա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րն ըն­դա­մե­նը պատր­վակ են։ Կար­ծում եմ, որ այ­ցի ի­րա­կան պատ­ճառ­ներն այլ են»: Այդ թվում, որ. «Փա­շին­յա­նի հա­մար կեն­սա­կան անհ­րա­ժեշ­տութ­յուն է հաս­կա­նալ, թե ո՞ր ուղ­ղութ­յամբ է զար­գա­նա­լու Թ­րամ­փի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը։ Արդ­յո՞ք նա կա­րող է ա­պա­վի­նել ԱՄՆ ա­ջակ­ցութ­յա­նը, եւ­ արդ­յո՞ք Թ­րամ­փի վար­չա­կազ­մը կտրա­մադ­րի այն տնտե­սա­կան, ֆի­նան­սա­կան եւ քա­ղա­քա­կան ա­ջակ­ցութ­յու­նը, ո­րը Բայ­դե­նի վար­չա­կազ­մը տրա­մադ­րում էր Փա­շին­յա­նին»: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ այդ՝ ա­մե­րիկ­յան գոր­ծո­նով պայ­մա­նա­վոր­ված է, որ տե­ւա­կան ժա­մա­նակ Նի­կո­լը ինչ-որ գոր­ծու­նեութ­յուն էր կա­ռու­ցում՝ սկսած հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րից եւ Բ­լին­քե­նի կող­մից ա­ռա­ջադր­ված «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րից», հայ-թուր­քա­կան գոր­ծըն­թա­ցից, վեր­ջաց­րած Ի­րա­նի եւ Ռու­սաս­տա­նի ուղ­ղութ­յամբ կուր­սով: Վեր­ջա­պես, ի՞նչ քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­ն է Թ­րամ­փը որ­դեգ­րե­լու Հա­յաս­տա­նի, ա­սենք նաեւ՝ Ադր­բե­ջա­նի, Վ­րաս­տա­նի, մի խոս­քով՝ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի նկատ­մամբ:

Ու­րեմն` ա­մեն ինչ վե­րած­վում է նրան, թե ինչ կա­սեն Վա­շինգ­տո­նում Նի­կո­լին կամ, առ­հա­սա­րակ, ո­րե­ւէ բա կա­սե՞ն: Ընդ ո­րում, թվարկ­ված բո­լոր հար­ցե­րով իր հա­մար քիչ թե շատ դրա­կան արդ­յուն­քի հար­ցում Նի­կոլն ու­նի լուրջ խնդիր: Ինչ­պես միան­գա­մայն տե­ղին հի­շեց­նում է մի­ջազ­գայ­նա­գե­տը՝ «Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նութ­յու­նը վստահ էր, որ ընտ­րութ­յուն­նե­րում հաղ­թե­լու են դե­մոկ­րատ­նե­րը…»: Այ­սինքն, հիմ­նա­կան խա­ղադ­րույք­ներն այդ ուղ­ղութ­յամբ են ի­րա­կա­նաց­րել, ո­րը, թե­րեւս, թրամ­փա­կան­նե­րի աչ­քից չի վրի­պել: Եվ հի­մա, ե­թե միայն Նի­կո­լին այն­տեղ մեկն ըն­դու­նի, պետք է նախ ցու­ցադ­րա­բար հրա­ժար­վի ԱՄՆ իշ­խա­նա­կան նախ­կին թե­ւից, ո­րը, ի­հար­կե, այլ խնդիր­ներ է ա­ռա­ջաց­նե­լու: ԱՄՆ իշ­խա­նա­կան նախ­կին թեւ ա­սա­ծը, փաս­տա­ցի, ներ­կա եվ­րո­պա­կան լի­բե­րալ­նե­րի թի­մա­կից­ներն են, եւ, պայ­մա­նա­կա­նո­րեն ա­սած, Բայ­դե­նից հրա­ժար­վե­լու դեպ­քում, պետք է հրա­ժար­վել նաեւ նրա եվ­րո­պա­կան լի­բե­րաս­տա­կան թի­մա­կից­նե­րից: Բայց են­թադ­րե­լի է, որ ան­ցած բուռն ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում Նի­կո­լը, ա­ռա­վել եւս՝ վստահ լի­նե­լով, որ Բայ­դե­նի իշ­խա­նութ­յու­նը դեռ մեկ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծով շա­րու­նակ­վե­լու է, հասց­րել է այն­քան շատ եւ ծանր կոմպ­րո­մատ­ներ թող­նել լի­բե­րա­լա­կան ար­խիվ­նե­րում, որ հի­մա նրանց հենց այն­պես «գցե­լը»՝ թրամ­փա­կան­նե­րի աչ­քը մտնե­լու հա­մար, կա­րող է ծանր հե­տե­ւանք­նե­րի տա­նել: Ի­հար­կե, կա­րե­լի է փոր­ձել հին խա­ղը խա­ղալ՝ Թ­րամ­փի մոտ ներ­կա­յա­նալ որ­պես մո­լի թրամ­փա­կան, հե­տո գնալ լի­բե­րալ­նե­րի մոտ, թե բա ինչ ա­նեմ, ստիպ­ված էի այդ­պես խո­սել, բայց չկաս­կա­ծեք՝ ես ձերն եմ: Ն­րան­ցից հե­տո էլ, ե­րե­ւի, կգնա Մոսկ­վա նույն ե­լույ­թով: Բայց ե­թե Մոսկ­վա-Ա­րեւ­մուտք դաշ­տում այդ խա­ղը ինչ-որ կերպ հնա­րա­վոր էր, նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով ռուս­նե­րի զբաղ­վա­ծութ­յու­նը Ուկ­րաի­նա­յում, բայց ա­հա թրամ­փա­կան­ներ-լի­բե­րաստ­ներ ուղ­ղութ­յամբ դա քիչ ի­րա­տե­սա­կան է. բիզ­նե­սում «հին գայլ» Թ­րամ­փը, ա­ռա­վել եւս՝ տա­րաբ­նույթ տրյուկ­նե­րի վար­պետ լի­բե­րաստ­նե­րը նման խա­ղե­րին հա­զիվ թե «կուլ գնան»:

­Մի խոս­քով, ինչ-որ լուրջ մարդ (Թ­րամ­փի տար­բե­րա­կը բա­ցառ­վում է) Նի­կո­լին այն­տեղ կըն­դու­նի, թե՝ ոչ, էա­կա­նը դա չէ, այլ որ թրամ­փա­կան­նե­րի կող­մից Նի­կո­լին, որ­պես ի­րենց թե­ւի թե­կու­զեւ պու­ճու­րիկ պտու­տակ, ըն­դու­նե­լու տար­բե­րա­կը մնում է քիչ ի­րա­տե­սա­կան:

ԻՆՉ Է ԱԼԻԵՎՆ ՈՒԶՈՒՄ ԹՐԱՄՓԻՑ

Ա­ռա­վել եւս, որ Թ­րամ­փը, ե­թե միայն ո­րո­շի հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ ա­րա­գո­րեն ինչ-որ քա­ղա­քա­կան կուրս մշա­կել, շատ ա­վե­լի հա­վա­նա­կան է, որ կնա­խընտ­րի հիմ­նա­կան շեշ­տը դնել Ա­լիե­ւի վրա: Թե­կու­զեւ հաշ­վի առ­նե­լով իր ջերմ կա­պե­րը Իս­րա­յե­լի հետ, ո­րը, ի դեպ, Նի­կո­լի այս վա­շինգ­տոն­յան այ­ցի օ­րե­րին ա­ռա­վել քան ցայ­տուն դրսե­ւոր­վեցին: Ա­սենք, չմո­ռա­նանք նաեւ, որ 44-օր­յա պա­տե­րազ­մը Թ­րամ­փի ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հութ­յան ժա­մա­նակ­նե­րում էր, եւ այդ փու­լում նա, դրսե­ւո­րե­լով միան­գա­մայն սա­ռը ռեակ­ցիա, ար­դեն իսկ ի ցույց դրեց, որ Նե­թան­յա­հու-Ա­լիեւ ուղ­ղութ­յունն աշ­խա­տում է եւ միան­գա­մայն հա­ջող:

Ու մյուս կող­մից Ա­լիեւն էլ ներ­կա­յումս այն­պի­սի կուրս է որ­դեգ­րել, որ աս­տի­ճա­նա­բար սկսում է տպա­վո­րութ­յուն ստեղ­ծել, որ է­լի կցան­կա­նար Նե­թան­յա­հու-Թ­րամփ խո­ղո­վակն աշ­խա­տեց­նել իր օգ­տին: Խոսքն այն հե­տե­ւո­ղա­կան կոշ­տութ­յան մա­սին է, ո­րին Ա­լիե­ւը գնում է ռու­սա­կան, ա­սենք նաեւ ի­րա­նա­կան ուղ­ղութ­յամբ: Խոս­քը նախ Ռու­սաս­տա­նում կոր­ծան­ված ադր­բե­ջա­նա­կան ինք­նա­թի­ռի պատ­մութ­յան մա­սին է: Այդ մի­ջա­դե­պը հե­տաքն­նող Ղա­զախս­տանն այդ­պես էլ չի ներ­կա­յաց­նում Ռու­սաս­տա­նին ինչ-որ լուրջ մե­ղադ­րանք­ներ ուղ­ղող հիմ­քեր, հա­մե­նայն­դեպս այն հար­ցե­րում, ո­րոնք Ա­լիեւն իր նախ­նա­կան դժգո­հութ­յու­ննե­րի հիմք էր սար­քել: Օ­րերս հրա­պա­րակ­վեց մի­ջանկ­յալ զե­կույց, որ­տեղ հաս­տատ­վում է, որ ինք­նա­թի­ռին թռչուն­նե­րի հար­վա­ծի եւ ներ­սում թթված­նի բա­լո­նի պայթ­յու­նի մա­սին խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք Ա­լիե­ւը ներ­կա­յաց­նում էր, որ­պես ռու­սա­կան քա­րոզ­չութ­յան մաս­նիկ, ի­րա­կա­նում ռուս դիս­պետ­չեր­նե­րին ա­սել են հենց ինք­նա­թի­ռի օ­դա­չու­նե­րը: Հա­ջոր­դը, դիս­պետ­չեր­ներն ինք­նա­թի­ռին ա­ռա­ջար­կել են վայ­րէջ­քի գնալ շատ ա­վե­լի մոտ եւ հա­գեց­ված ռու­սա­կան մի քա­նի օ­դա­նա­վա­կա­յան­ներ, բայց հենց օ­դա­չու­ներն են նա­խընտ­րել Ղա­զախս­տան թռնել: Նաեւ, զե­կույ­ցը հաս­տա­տել է, որ ե­ղել է ար­տա­քին հար­ված, սա­կայն ո­րե­ւէ հիմ­նա­վո­րում դեռ չկա՝ դա տե­ղի է ու­նե­ցել ռու­սա­կան հրթի­ռի՞ց, ուկ­րաի­նա­կան ա­նօ­դա­չո­ւի՞ց, թե՞ ինչ-որ այլ պատ­ճա­ռով, եւ այդ­պես շա­րու­նակ: Ու չնա­յած այդ ա­մե­նին, Բա­քուն սպառ­նում է, թե դի­մե­լու է մի­ջազ­գա­յին դա­տա­րան:

­Կա­րե­լի է նաեւ այդ սպառ­նա­լի­քը հա­մա­րել թե­ման քա­ղա­քա­կա­նից ի­րա­վա­կան դաշտ տե­ղա­փո­խե­լու քայլ: Միայն թե, այս ա­մե­նին զու­գա­հեռ, Բաք­վում սկսե­ցին քա­րո­զար­շավ, թե. «Ռու­սաս­տա­նը եր­կու ան­գամ օ­կու­պաց­րել է Ադր­բե­ջա­նը: Ռու­սաս­տա­նը հան­ցա­գոր­ծութ­յուն է կա­տա­րել ադր­բե­ջա­նա­կան ժո­ղովր­դի նկատ­մամբ»: Ընդ ո­րում, քա­րո­զին ան­ձամբ մաս­նակ­ցում է Ա­լիե­ւը, որ. «1920 թվա­կա­նին Ռու­սաս­տա­նը ներ­խու­ժեց Ադր­բե­ջա­նի տա­րածք, օ­կու­պաց­րեց եր­կի­րը եւ­ ա­պօ­րի­նի կեր­պով Հա­յաս­տա­նին փո­խան­ցեց Զան­գե­զու­րի շրջա­նը»: Իսկ այն, որ Հեյ­դա­րո­վի­չը ո­րո­շեց խզել կա­պե­րը «Ռոս­սոտ­րուդ­նի­չեստ­վո­յի» հետ, ա­մե­նա­ցայ­տուն փաս­տը կա­րե­լի է հա­մա­րել:

Ի­հար­կե, կա­րե­լի է հի­շեց­նել, որ մինչ այդ առ­հա­սա­րակ Ադր­բե­ջան չի ե­ղել, նաեւ, որ խոս­քը Ռու­սա­կան կայ­ս­րութ­յան տա­րածք­նե­րի մա­սին է: Սա­կայն դա Ա­լիեւն էլ լավ գի­տի, եւ ներ­կա քա­րոզ­նե­րով, նա, ըստ էութ­յան, շա­րու­նա­կում է ոչ թե ըն­դա­մե­նը Հա­յաս­տա­նի հո­ղե­րը գրա­վե­լու հա­մար հիմք ստեղ­ծել, այլ նաեւ՝ կտրել Ռու­սաս­տա­նի եւ Ի­րա­նի ցա­մա­քա­յին կա­պը:

Ա­լիե­ւին կա­րե­լի է «հաս­կա­նալ»: Ռուս-ի­րա­նա­կան այն կուր­սը, ո­րը դրվեց ռազ­մա­վա­րա­կան հա­մա­ձայ­նագ­րում, եւ ո­րում խոս­վում է ինչ­պես կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նում եր­րորդ ու­ժե­րի ներ­կա­յութ­յու­նը բա­ցա­ռե­լու, այն­պես էլ այդ ուղ­ղութ­յամբ մասշ­տա­բա­յին կո­մու­նի­կա­ցիոն մի­ջանցք ստեղ­ծե­լու մա­սին, մի կող­մից՝ շա­հույ­թի տե­սանկ­յու­նից Ա­լիե­ւի հա­մար կա­րող է ցան­կա­լի լի­նել: Բայց նաեւ, սա մի ուղ­ղութ­յուն է, ո­րը, Ա­լիե­ւի բա­ռա­պա­շա­րով, կա­րող է նո­րից տա­նել «ռու­սա­կան օ­կու­պա­ցիա­յի»: Այ­սինքն, իր­են լիար­ժեք սուլ­թան զգա­ցող Ա­լիե­ւը կա­րող է վերս­տին հայտն­վել աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րո­ղութ­յուն­նե­րին են­թա­կա վի­ճա­կում եւ դրա դեմ փոր­ձում է «ա­տամ ցույց տալ»:

Ու դրա հա­մար կա վեր­ջին հնա­րա­վո­րութ­յու­նը, այ­լա­պես «հնա­րա­վո­րութ­յան պա­տու­հա­նը» վերջ­նա­կա­նա­պես է փակ­վե­լու: Այ­սինքն, կա­րե­լի է այս պա­հին փոր­ձել Նե­թան­յա­հու-Թ­րամփ խո­ղո­վակն օգ­տա­գոր­ծել՝ ԱՄՆ նոր վար­չա­կազ­մի հե­տաքրք­րութ­յունն ա­ռա­ջաց­նե­լու հա­մար: Այ­լա­պես, ե­թե լի­նեն Պու­տին-Թ­րամփ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ, ապա ո՞վ ի­մա­նա, թե դա ինչ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րո­ղութ­յուն է ա­ռա­ջաց­նե­լու ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տով՝ Անդր­կով­կա­սում եւ մաս­նա­վո­րա­պես՝ Ադր­բե­ջա­նի ուղ­ղութ­յամբ: