Գլոբալ մակարդակում որոշումները կայացվում են բրիտանական կենտրոնների կողմից. Գագիկ Հարությունյան

Ազգային ժողովում տիրող ներկայիս իրավիճակի, տարածաշրջանում հարեւան պետությունների հետ հարաբերությունների, ինչպես նաեւ շատ այլ հարցերի շուրջ «Իրավունք TV»-ի տաղավարում զրուցել ենք Ցանցային հետազոտությունների ինստիտուտի տնօրեն, «Ուժեղ Հայաստան Ռուսաստանի հետ. հանուն նոր Միության» շարժման վերլուծական-քաղաքագիտական հանձնախմբի ղեկավար, քաղաքագետ ԳԱԳԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ հետ:

«ԽԱՂԱՔԱՐՏԵՐԸ ԿԱՐՈՂ ԵՆ ԿՏՐՈՒԿ ՓՈԽՎԵԼ»

— Պարոն Հարությունյան, Իրանի արտաքին գործերի նախարարն այցելեց Հայաստան: Ինչպիսի՞ սպասելիքներ կարելի է ունենալ այս այցից:

— Հարցը շատ պարզ է, բայց դրա շուրջ բավականին խոր եւ համապարփակ քննարկում է պահանջվում, քանի որ այն առնչվում է մի շարք կարեւոր եւ բարդ խնդիրների, որոնք վերաբերում են տարածաշրջանային անվտանգության, դիվանագիտության եւ պետությունների միջեւ հարաբերությունների կարգավորմանը։ Այսօրվա աշխարհում, որտեղ գերիշխում են գլոբալ ուժերի ճնշումները, մենք տեսնում ենք, որ քաղաքակրթությունը, պետությունը, որն ամեն անգամ զգուշորեն մոտենում է ցանկացած հարցի լուծմանը, այժմ կանգնած է մի իրավիճակի առաջ, որտեղ նրա ներգրավվածությունը Իսրայելի հետ՝ հակասական խնդիրների շուրջ, բավականին էական դարձավ։

Մենք առաջարկում ենք չմոռանալ, որ պետությունը կարեւոր հարցերում նման զգուշավոր մոտեցում է ցուցաբերում, քանի որ դրանում կարեւոր նշանակություն ունեն ոչ միայն տնտեսական, այլ նաեւ ռազմավարական շահերը։ Ուշադրություն պետք է դարձնել այն հանգամանքին, որ Իրանն ու Ռուսաստանը մտադիր են ոչ միայն աջակցել, այլեւ կարճ ժամանակում կարող են ազդել տարածաշրջանային զարգացումների վրա։ Այս ընթացքում, երբ բազմաթիվ երկրների միջամտությամբ մենք տեսնում ենք աշխուժացում ռազմական գործերի մեջ, այդպես էլ չի դադարում դիվանագիտական պրոցեսների ընդլայնման կարիքը, որպեսզի կանխարգելվի յուրաքանչյուր իրավիճակի խորացումը։

Ինչ վերաբերում է Զանգեզուրին, ապա դա դարձել է կարեւոր խնդիր, որի շուրջ տեղի են ունենում անընդհատ քննարկումներ։ Այն հարցը, թե ինչ ապրանքներ կամ ռեսուրսներ կհասցվեն այդ ճանապարհով, մնում է արդիական եւ պետք է ուշադիր հետեւել։ Դա մի խնդիր է, որը խոսում է ոչ միայն տնտեսական, այլեւ ռազմավարական շահերի եւ քաղաքական ազդեցության մասին։ Այսօր մենք տեսնում ենք, որ Ադրբեջանը տեւականորեն ձգտում է հաստատել իր լիարժեք վերահսկողությունը Զանգեզուրի տարածքում, եւ արդեն քննարկվում են նախագծեր, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ այս հարցի լուծման վրա։ Սա ոչ միայն ռազմավարական նշանակություն ունի, այլ նաեւ պատմական եւ քաղաքակրթական։

Ապա հարց է ծագում՝ որքանով ենք պատրաստ ընդունելու, որ զիջում ենք Զանգեզուրի տարածքները, իսկ որոշիչ պահերին առաջանում է վտանգ, որ այդ խաղաքարտերը կարող են կտրուկ փոխվել։ Նախկինում, նույնիսկ եթե բավականին բարդ մարտահրավերների դիմաց կանգնած էինք, մենք կարողացանք կանխել ադրբեջանցիների առաջխաղացումը, բացառությամբ որոշ հատվածների, եւ դա իսկապես նշանակում է, որ մենք դեռ կարող ենք պաշպանել մեր շահերը, եթե ձեւակերպենք ռազմավարական քաղաքականություն, որն առավելապես կենտրոնանում է տարածաշրջանային դինամիկայի վրա։

Այսպիսով, մի բան պարզ է՝ չունենք բավականաչափ ամուր դաշնակիցներ: Դրա հետ մեկտեղ, շատ կարեւոր է հասկանալ, որ Ռուսաստանը, Իրանը եւ այլ կողմերը կարող են հանդիսանալ թե՛ մեր գործընկերներ, թե՛ մեր դաշնակիցներ, այդ պատճառով պետք է ուշադիր լինենք նրանց շահերի նկատմամբ։ Հայ-ռուսական հարաբերությունները երբեք չեն եղել միայն ռազմավարական կամ քաղաքական, այլ նաեւ մշակութային ու քաղաքակրթական մեծ նշանակություն ունեն։ Ռուսները դարեր շարունակ մեծ դեր են խաղացել քրիստոնեության տարածման գործում մեր տարածաշրջանում, ու այսօր էլ նրանց հետ համագործակցությունը խիստ կարեւոր է։

Այս ամենը բացահայտում է, որ այս հարցը ոչ միայն ռազմական, այլեւ քաղաքակրթական ու պատմական համատեքստում դիտարկելու խնդիր է։ Ցանկացած քաղաքական որոշում պետք է անպայման հաշվի առնի ոչ միայն ներկայիս իրականությունը, այլ նաեւ պատմական պատասխանատվությունը, որը ենթադրում է մեր ազգային շահերի պաշտպանությունը՝ տարածաշրջանային եւ միջազգային ասպարեզում։

«ՖՐԱՆՍԻԱՅԻ ԴԵՍՊԱՆԻ ԱՍԱԾԸ ՉՊԵՏՔ Է ԴԻՏԱՐԿԵԼ ԻԲՐԵՎ ՓՐԿՈՒԹՅԱՆ ԽՈՍՔ»

— Օրերս նաեւ Ֆրանսիայի դեսպանը գրառմամբ էր հանդես եկել, որում նշել էր, որ Սյունիքը Հայաստանի անքակտելի մասն է: Ըստ Ձեզ` ի՞նչ էր ուզում սրանով ասել եվրոպացի դիվանագետը:

— Եթե ամբողջությամբ դիտարկենք այս խոսքը, ինչպես այն ներկայացված է, եւ եթե այն նաեւ անդրադառնա Հայաստանի տարածքի համատեքստում, ապա անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաեւ այն հայտարարությունները, որոնք վերաբերում են «Արեւմտյան Ադրբեջանի» վիլայեթի ստեղծմանը, ու որոնք հնչեցվել են Ֆրանսիայի կողմից, հատկապես կոնկրետ մեկ ղեկավարի: Այս բոլոր հայտարարությունները պետք է դիտարկենք որոշակի պահպանողական մոտեցմամբ, հատկապես երբ խոսքը վերաբերում է այն գեղարվեստական եւ ոգեշնչող մտքերին, որոնք նա հաճախ սիրում է արտահայտել։ Այնուամենայնիվ, պետք է ընդունենք, որ դրանք ընդամենը հայտարարություններ են՝ անշուշտ, դրանք չպետք է դիտարկենք որպես փրկության խոսքեր, թեեւ որոշ մարդիկ կարող են այդպես մեկնաբանել:

Հայաստանի համատեքստում այս ամբողջ պատմությունը կարող է ընկալվել որպես մի մասը իշխանության եւ ուժերի միջեւ ընթացող պայքարի, հատկապես այն ժամանակահատվածում, երբ Դավիթ Բեկը գտնվում էր երկրի կենտրոնում: Այդ ժամանակ, երբ իշխանությունը դեռ ամբողջությամբ հաստատված չէր, նրա անհամեստությունն ու մարտնչող ոգին դարձան կարեւոր եւ խոսուն գործոններ։ Չպետք է մոռանանք, որ Դավիթ Բեկը ոչ միայն քաղաքական առաջնորդ էր, այլեւ` հոգեւոր առաջնորդ՝ նրա քայլերն ու հայտարարությունները հսկայական ազդեցություն ունեցան այն ժամանակի ժողովրդի վրա։ Նրա գաղափարները ու գաղափարական մոտեցումները, որոնք գալիս էին նրա իշխանությունից եւ հոգեւոր դիրքից, տարաբնույթ մեկնաբանություններ ու ներքին արժեքներ կրեցին։

Այս առումով, ոչ միայն պետք է գիտակցենք, որ Դավիթ Բեկի խոսքերը գալիս էին այդ ժամանակվա հասարակական ու հոգեւոր միասնությունից, այլ նաեւ հասկանալ, որ դրանք ներկայացնում են ավանդական մոտեցում, որը չէր ենթադրում անմիջական ու պարզ պատասխաններ յուրաքանչյուր հարցին: Նրա ասածները պետք է դիտարկենք որպես մաքուր հայտարարություններ, որոնք չեն կարող անմիջապես ընկալվել ու ընդունվել բոլորի կողմից ու ամենուր։ Ավելին, նման մոտեցումը նաեւ պահանջում է շատ ավելի խորը եւ համակողմանի ուսումնասիրություն, որպեսզի հասկանանք, թե ինչ ազդեցություն կարող էին ունենալ դրանք Հայաստանի ու նրա շուրջ գտնվող երկրների քաղաքականության վրա: Այսպիսով, ինչպես դեսպանի, այնպես էլ Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնի հայտարարությունները պետք է դիտարկել մասնագիտական եւ հեռանկարում հիմնավորված մոտեցմամբ։

«ԱՅՍՕՐ ԵՎՐԱՄԻՈՒԹՅՈՒՆՆ Է ԿԱՆԳՆԱԾ ԿԱԶՄԱԼՈՒԾՄԱՆ ՎՏԱՆԳԻ ԱՌԱՋ»

— Ի դեպ, Եվրամիությանն անդամակցման գործընթաց մեկնարկելու մասին նախագիծն արդեն երկրորդ ընթերցմամբ Ազգային ժողովում պետք է քննարկվի: Ըստ Ձեզ` ի՞նչ է սա նշանակում եւ ինչի՞ կարող է բերել:

— Այս իշխանությունների օրոք Հայաստանում որեւէ տրամաբանական հայտարարություն, որը կարելի էր քննարկել Եվրամիության հետ կապված ապագայի վերաբերյալ, պարզապես չի հնչել: Ոչինչ չի սպասվում, ոչինչ չի լինելու: Հայ ժողովուրդը տարիներ շարունակ սպասում է, սակայն փոփոխություններ չեն գալիս: 

Վրաստանը, օրինակ, արդեն երկար տարիներ ձգտում է դառնալ Եվրամիության անդամ՝ հետեւողականորեն կատարելով բոլոր պահանջները: Թվում է, թե Վրաստանը համապատասխանում է Եվրամիության անդամի բոլոր չափանիշներին, սակայն դա դեռեւս չի հանգեցրել անդամակցության: 

Այսօր, երբ Եվրամիությունն ինքնին կանգնած է կազմալուծման վտանգի առաջ, նրա առաջնորդները պայքարում են Դոնալդ Թրամփի քաղաքական ազդեցության դեմ, ինչպես նաեւ փորձում են հասնել խաղաղության Ուկրաինայում: Բոլոր այս գործընթացները հետաքրքիր զարգացումներ են, որոնք ցույց են տալիս աշխարհաքաղաքական դաշտում ընթացող լուրջ վերափոխումները: 

Արժե հիշել ֆրանսիական հայտնի արտահայտությունը, ըստ որի՝ միայն բարձր մակարդակի մարդիկ են շրջապատում իրենց բարձր մակարդակի անձանցով: Առաջին կարգի առաջնորդներն աշխատում են առաջին կարգի թիմի հետ, երկրորդ կարգի առաջնորդները՝ երկրորդ կարգի, իսկ երրորդ կարգի առաջնորդները՝ ավելի ցածր մակարդակի մարդկանցով: 

Հայաստանի ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանն իր շրջապատում հավաքել է չորրորդ կամ հինգերորդ կարգի գործիչների՝ մինչդեռ ինքը 3-րդ կարգի առաջնորդ է: Մտածենք՝ ի՞նչ կարող է անել նման ղեկավարությունը սեփական ռազմական ուժերի հետ, որոնք արդեն իսկ սահմանափակ հնարավորություններ ունեն: Այս բոլոր իրադարձությունների ֆոնին ակնհայտ է, որ գլոբալ մակարդակում որոշումները կայացվում են բրիտանական կենտրոնների կողմից, ինչը բացում է առանձին քննարկման թեմա:

ԴԻԱՆԱ  ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ