Հայաստանի անվտանգության հարցը լուծել Արեւմուտքն անգամ չի խոստանում

Այն, որ Բր­յու­սե­լում Նի­կո­լի, ԱՄՆ պետ­քար­տու­ղար Էն­թո­նի Բ­լին­քե­նի եւ Եվ­րա­հանձ­նա­ժո­ղո­վի ղե­կա­վար Ուր­սու­լա ֆոն դեր Լ­ա­յե­նի ե­ռա­կողմ հան­դի­պու­մը Հա­յաս­տա­նի հա­մար ու­նե­նա­լու է ճա­կա­տագ­րա­կան նշա­նա­կութ­յուն, ի սկզբանե էր ենթադրելի: Այսինքն, դրա արդյունքով վերջ­նա­կա­նա­պես հստա­կեց­վե­լու է, թե հա­յաս­տան­յան գոր­ծող խուն­տան ինչ կուրս է փոր­ձե­լու` պար­տադ­րե­լու երկ­րին՝ դե­պի Ա­րեւ­մո՞ւտք, թե՞ վե­րա­դարձ ռու­սա­կան վեկ­տո­րին՝ դրա­նից բխող բո­լոր հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ: Ա­սում ենք՝ փոր­ձե­լու, քա­նի որ մեծ հար­ցա­կան է, թե այս կամ այն ուղ­ղութ­յունն ըն­դու­նե­լու դեպ­քում դա Հա­յաս­տա­նի հա­մար վերջ­նա­կա՞ն շար­ժի կվե­րած­վի, թե դեկ­լա­րա­ցիա­յից այն կողմ կա­րող է եւ չանց­նել:

ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

Այս­պի­սով, ի՞նչ է կա­տար­վում: Նախ, մինչ հանդֆիպումը բա­վա­կա­նին ակ­տիվ էր Բ­լին­քե­նը, իսկ դա նշա­նա­կում է, որ ԱՄՆ-ում բուն հան­դիպ­ման, դրա մի­ջո­ցով խնդիր­ներ լու­ծե­լու հար­ցում ո­րո­շա­կի տա­րա­կու­սանք­ներ կան: Պետ­քար­տու­ղա­րի գնա­հատ­մամբ, խոս­քը տնտե­սա­կան բնույ­թի հան­դիպ­ման մա­սին է: Թե ինչ կա դրա տակ, հաս­կա­նա­լի է: Նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի ա­ռաջ, ինչ­պես 2018թ.-ից ի վեր պնդում ենք, հստակ խնդիր է դրված՝ Հա­յաս­տա­նը հա­նել ռու­սա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան կա­ռույց­նե­րից, հե­ռաց­նել ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զան: Սա­կայն այդ դեպ­քում մեկ պար­զա­գույն հարց կա. ԱՄՆ-ի եւ ԵՄ-ի հետ Հա­յաս­տա­նի տնտե­սա­կան կա­պե­րը զրո­յա­կան են, ա­վե­լի ճիշտ, Ա­րեւ­մուտ­քը Հա­յաս­տա­նից վերց­նում է այն, ինչ ի­րեն պետք է (մե­տաղ եւ նման բա­ներ), եւ վերջ: Այ­սինքն, ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յու­նից հրա­ժար­վե­լու հենց հա­ջորդ օ­րը Հա­յաս­տա­նը հայտն­վե­լու է տնտե­սա­կան կո­լապ­սի մեջ, ընդ ո­րում, հսկա­յա­կան վնաս­ներ կկրեն նաեւ իշ­խա­նա­կան օ­ղա­կի բա­զում ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ: Հա­մոզ­վե­լը դժվար չէ. դե­պի ՌԴ Հա­յաս­տանի ար­տա­հա­նու­մը, ան­ցած տար­վա կտրված­քով, մոտ 3,5 մի­լիարդ դո­լար էր (ճիշտ է, ԱՄԷ Հա­յաս­տա­նի ար­տա­հա­նու­մը եւս տպա­վո­րիչ է՝ 2,2 մի­լիարդ, սա­կայն դա ար­հես­տա­կան թիվ է, խոս­քը ոս­կու եւ թան­կար­ժեք քա­րե­րի մա­սին է, ո­րը եւս կկտրվի՝ ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յան փակ­վե­լուն պես): ՌԴ-ից Հա­յաս­տան ներ­մու­ծու­մը 4 մի­լիար­դի չափ է (ոս­կու ու քա­րե­րի մա­սին մա­սին չենք մո­ռա­նում), ո­րը զգա­լի չա­փով է­ժան գնե­րով տրվող կեն­սա­կան հում­քի տես­քով է (գազ, վա­ռե­լիք, հա­ցա­հա­տիկ եւ այլն), եւ մի­ջազ­գա­յին գնե­րից է­ժա­նութ­յան հաշ­վին եւս Հա­յաս­տա­նը ա­մե­նա­քի­չը մի 1,5 մի­լիար­դի չա­փով օգտ­վում է: Գու­մա­րենք մաս­նա­վոր տրանս­ֆերնե­րը, «խո­պան­չի­նե­րի» կող­մից «գրպա­նով բեր­ված» փո­ղը եւ այլն: Այ­սինքն, ա­մե­նա­հա­մեստ հաշ­վարկ­նե­րով ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յու­նից Հա­յաս­տան տա­րե­կան 6 մի­լիարդ դո­լա­րի չափ փող է գա­լիս, եւ ո­րը մի ժա­մում կկտրվի՝ եվ­րո­պա­կան կուր­սի պա­րա­գա­յում: Իսկ դա, գու­մար­վե­լով նի­կոլ­յան թի­մի հան­դեպ մյուս՝ ոչ տնտե­սա­կան պատ­ճառ­նե­րով առ­կա ա­ճող ա­տե­լութ­յա­նը, խոս­տա­նում է այն­պի­սի ա­լիք, ո­րը հաս­տատ ա­մե­նա­լուրջ խնդիր­նե­րի ա­ռաջ կկանգ­նեց­նի վար­չախմ­բին, ու այս դեպ­քում ան­գամ վազ­գե­նան­ման­ներն օ­գուտ չեն տա: Եվ ե­թե սպաս­վող հան­դիպ­ման հիմ­քը տնտե­սա­կանն է, ա­պա գրե­թե կաս­կած չկա, որ հենց այդ խնդիր­նե­րի կոմպ­լեքսն է, որ Նի­կո­լը պետք է դներ Բ­լին­քե­նի եւ Ուր­սու­լա­յի ա­ռաջ: Այն է՝ տա­րե­կան վեց մի­լիարդ, ո­րը պետք է առն­վազն Հա­յաս­տա­նի ներ­կա մա­կար­դա­կը պա­հե­լու հա­մար: Ընդ ո­րում, «մա­քուր» վեց մի­լիարդ, եւ ոչ թե վար­կեր, ո­րոնց տակ Հա­յաս­տանն ա­ռանց այդ էլ ճռռում է. Նի­կո­լի օ­րոք ար­տա­քին պարտ­քը 6-ից հա­սավ 12 մի­լիար­դի: Գու­մա­րած, Ա­րեւ­մուտ­քը պետք է բա­ցի շու­կա­նե­րը, լու­ծի լո­գիս­տի­կա­յի հար­ցե­րը եւ այդ­պես շա­րու­նակ:

Հանդիպման արդյունքում ստացավ 130 միլիոն` ընթացիկ տարվա համար:

ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

­Սա­կայն, չնա­յած թվարկ­ված լրջա­գույն դե­տալ­նե­րին, այս պա­հին ա­մե­նե­ւին էլ տնտե­սա­կան խնդի­րը չէ, որ Հա­յաս­տա­նի հա­մար նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի պատ­ճա­ռով գլխա­վորն է: Այ­սօր Հա­յաս­տա­նի բնակ­չութ­յան հա­մար ան­զեն աչ­քով էլ է տե­սա­նելի, որ շատ ա­վե­լի լուրջ եւ մտա­հո­գիչ է անվ­տան­գութ­յան հար­ցը: Այ­սինքն, ան­կախ այն բա­նից, թե տնտե­սա­կան հար­թութ­յու­նում ինչ կա­սի Բ­լին­քե­նը, ա­ռաջ­նա­յին սպա­սե­լիք­նե­րը հենց անվ­տան­գա­յին հար­ցերն են: Եվ այն, որ նա­խօ­րեին պետ­քար­տու­ղա­րը խո­սեց Ա­լիե­ւի հետ, ցույց է տա­լիս, որ Վա­շինգ­տո­նում եւս այն նյո­ւան­սը շատ լավ հաս­կա­նում են, այ­սինքն՝ նա­խա­պես Նի­կոլն այդ ա­մե­նը ներ­կա­յաց­րել է:

­Բայց ա­հա Ա­լիե­ւի հետ ու­նե­ցած Բ­լին­քե­նի զրույ­ցի մա­սին պաշ­տո­նա­կան տե­ղե­կատ­վութ­յու­նը հու­սադ­րող քիչ բան է մեզ տա­լիս: Այ­սինքն, ըստ այդ աղբ­յուր­նե­րի, Ա­լի­եւը, մաս­նա­վո­րա­պես, ա­սել է, որ ըստ «իր ու­նե­ցած տե­ղե­կութ­յուն­նե­րի՝ ե­ռա­կողմ հան­դիպ­ման նա­խա­պատ­րաստ­ման գոր­ծըն­թա­ցում քննարկ­վել են նաեւ այն­պի­սի հար­ցեր, ինչ­պի­սին են Հա­յաս­տա­նին ռազ­մա­կան օգ­նութ­յու­նը եւ հա­մա­տեղ զո­րա­վար­ժութ­յուն­նե­րը, Ադր­բե­ջա­նին սահ­մա­նա­կից տա­րածք­նե­րում ռազ­մա­կան են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի ստեղ­ծու­մը, Եվ­րո­պա­կան Միութ­յան Խա­ղա­ղութ­յան հիմ­նադ­րա­մի մի­ջո­ցով եւ ԱՄՆ բյու­ջեի հաշ­վին Հա­յաս­տա­նին զի­նե­լը»: Նաեւ, որ այդ ա­մե­նը տա­նե­լու է տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին նոր շի­կա­ցում­նե­րի: Այդ­պես է, թե՝ ոչ, դա դեռ հար­ցի մի կողմն է: Այս պա­հին նկա­տենք՝ Ա­լիեւն առն­վազն փոր­ձում է ցույց տալ, որ Ա­րեւ­մուտ­քի հետ Հա­յաս­տա­նի այդ հնա­րա­վոր գոր­ծար­քը հա­մա­րում է ի­րեն ուղղ­ված սպառ­նա­լիք, ո­րը կփոր­ձի էս գլխից կան­խել: Այ­սինքն, ե­թե Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է խո­սել «խա­ղա­ղութ­յան ծրագ­րից», ա­պա հոկ­տեմ­բե­րի 5-ի հան­դի­պու­մը սպառ­նում է ա­նո­րոշ ժա­մա­նա­կով հե­տաձ­գել այդ հար­ցը:

Ընդ ո­րում, Հա­յաս­տա­նին անվ­տան­գա­յին տե­սանկ­յու­նից ո­րե­ւէ բան չտա­լով, այլ, թե­րեւս, էլ ա­վե­լի խո­րաց­նե­լով խնդի­րը: Նախ, այդ ա­մե­նը, ո­րոնց մա­սին խո­սեց Ա­լիե­ւը, այն է՝ ՆԱՏՕ-ա­կան հա­մա­կար­գի հետ Հա­յաս­տա­նի ինչ-որ ռազ­մա­կան օ­ղակ­նե­րի ստեղ­ծու­մը, սպառ­նա­լիք են հա­մա­րում Ռու­սաս­տա­նը, Ի­րա­նը, ինչ­պես ցույց տվեց Լավ­րո­վի եւ Ֆի­դա­նի նա­խօ­րեին կա­յա­ցած հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցը՝ նաեւ Թուր­քիան: Վեր­ջա­պես, Վ­րաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նում այս պա­հին քննարկ­վում է «Օ­տա­րերկր­յա գոր­ծա­կալ­նե­րի մա­սին» օ­րենք, ու թեեւ իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը պնդում են, թե դա ռու­սա­կան ազ­դե­ցութ­յամբ չի ար­ված, մեկ բան հաս­տատ է: Ն­ման օ­րեն­քի կա­րիք սո­վո­րա­բար ա­ռա­ջա­նում է այն դեպ­քում, ե­թե տվյալ երկ­րի իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը տես­նում են ա­րեւմտ­յան «հե­ղա­փո­խա­կան» ազ­դե­ցութ­յան նվա­զեց­ման եւ վե­րահս­կե­լի դարձ­նե­լու սուր խնդիր: Ու երբ Թ­բի­լի­սին շարժ­վում է այդ ուղ­ղութ­յամբ, դժվար չէ հաս­կա­նալ, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նը Հա­յաս­տա­նի մի­ջո­ցով ոչ պաշ­տո­նա­պես ՆԱՏՕ-ա­կա­նաց­նե­լու ծրագ­րե­րին նա եւս, մեղմ ա­սած, հա­զիվ թե կողմ լի­նի:

Ի­հար­կե, Բ­լին­քե­նը փոր­ձում էր Ա­լիե­ւին հա­մո­զել, թե չկա ո­րե­ւէ ռազ­մա­կան քննար­կում, պետք է շա­րու­նա­կել «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» եւ այլն: Այ­սինքն, որ Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գութ­յան թե­ման ի­րենց հա­մար այս պա­հին չկա, եւ դա ար­դեն իսկ խո­րը մտա­հո­գութ­յուն­նե­րի տե­ղիք է տա­լիս: Չ­նա­յած, դա­տե­լով Հա­յաս­տա­նում Ֆ­րան­սիա­յի ար­տա­կարգ եւ լիա­զոր դես­պան Օ­լի­վիե Դը­կո­տին­յի՝ նա­խօ­րեին տված հար­ցազ­րույց­նե­րից, Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գութ­յան ա­պա­հո­վո­ղի դե­րը տրված է Ֆ­րան­սիա­յին: Բ­նա­կա­նա­բար, դես­պա­նը սկսեց Ռու­սաս­տա­նին «տրո­րե­լով», եւ, չգի­տես ին­չու, նրա խոս­քե­րը կա­րե­լի է հա­մա­րել նի­կոլ­յան քա­րոզ­նե­րի կրկնութ­յու­նը: Ա­պա հա­սավ այն մտքին, թե՝ «Ես ներ­կա­յաց­նում եմ Ֆ­րան­սիան, ո­րն իր կա­րո­ղութ­յուն­նե­րի սահ­ման­նե­րում կա­րող է հնա­րա­վո­րութ­յուն տալ Հա­յաս­տա­նին պաշտ­պա­նել իր ժո­ղովր­դին, իր տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յունն ու ինք­նիշ­խա­նութ­յու­նը: Այ­սինքն` չսպա­սել, որ լի­նի ռազ­մա­կան նոր դրվագ օգ­նե­լու հա­մար Հա­յաս­տա­նին: Այս պատ­ճա­ռով է, որ մենք սկսել ենք պաշտ­պա­նութ­յան ո­լոր­տում հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յուն Հա­յաս­տա­նի հետ»:

Ու այս­տեղ շատ պարզ հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ իսկ ո­րո՞նք են Ֆ­րան­սիա­յի «կա­րո­ղութ­յու­ննե­րի սահ­ման­նե­րը»: Բայց լավ է, դես­պա­նը մի փոքր ազ­նիվ գտնվեց եւ պարզ ակ­նար­կեց, որ այդ «սահ­ման­նե­րը» չեն լու­ծե­լու Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գա­յին հար­ցե­րը: Ըստ դես­պա­նի. «Մենք այս­տեղ ենք, որ պրագ­մա­տիկ ձե­ւով ար­ձա­գան­քենք ձեր կա­րիք­նե­րին եւ մենք ար­դեն դա ցույց ենք տվել ռազ­մա­կան ո­լոր­տում: Դա չի խան­գա­րել Հա­յաս­տա­նին՝ չլքել ՀԱՊԿ-ը»: Մարդ­կա­յին լեզ­վով ա­սած՝ մեզ վրա այն­քան էլ շատ հույս չդնեք, լավ կա­նեք, որ այդ­պես էլ ՀԱՊԿ-ը չլքեք:

 ՀԱՆՐԱԳՈՒՄԱՐ

Այս­պի­սով, ա­մեն ինչ նման է նրան, որ Բր­յու­սելի հան­դիպ­մա­նը փոր­ձցին Հա­յաս­տա­նին ինչ-ինչ խոս­տում­ներ տալ նախ՝ ֆի­նան­սա­կան ի­մաս­տով: Բայց ա­սել, որ տա­րե­կան 6 մի­լաիարդ դո­լա­րի կար­գի ֆի­նան­սա­կան օգ­նութ­յուն կտրա­մադ­րեն, այն էլ՝ ոչ պե­տա­կան վար­կե­րի տես­քով, ո­րե­ւէ լուրջ մարդ կհա­վա­տա՞: Ընդ ո­րում, մեծ հարց է, թե խոս­տա­ցա­ծը կտա՞ն, ե­թե Հա­յաս­տանն ի­րոք հե­ռա­նա ռու­սա­կան հա­մա­կար­գից: Թե­կու­զեւ պարզ փաս­տը հաշ­վի առ­նե­լով՝ դե­պի Ա­րեւ­մուտք տնտե­սա­կան ար­տա­հա­նում­նե­րի լո­գիս­տի­կա պար­զա­պես չու­նենք: Ու­նե­նա­լու դեպ­քում էլ չկան հա­յաս­տան­յան այն ապ­րանք­նե­րը, ո­րոնք Եվ­րո­պա­յում մրցու­նակ կլի­նեն: Եվ ե­թե ան­գամ հրաշ­քով մրցու­նակ լի­նեն, մեկ է, Ուկ­րաի­նա­յի օ­րի­նա­կը չմո­ռա­նանք, թե ինչ­պես են եվ­րո­պա­կան ֆեր­մեր­նե­րը ուկ­րաի­նա­կան ապ­րանք­նե­րի ա­ռաջ ճա­նա­պարհ փա­կում: Անվ­տան­գա­յին ա­ռու­մով. մի­ջի­նից ցածր ու­ղեղ ու­նե­ցող ո­րե­ւէ մե­կը կա­րո՞ղ է պատ­կե­րաց­նել, որ ֆրան­սիա­ցի կամ ա­մե­րի­կա­ցի զին­վոր­նե­րը կա­րող են գալ Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րը պաշտ­պա­նե­լու: Կամ ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նի կող­մից մերժ­ված լի­նե­լու պա­րա­գա­յում այդ ինչ­պե՞ս են ռազ­մա­կան օգ­նութ­յուն Հա­յաս­տան հասց­նե­լու:

­Կարճ ա­սած, Բր­յու­սե­լում ընդամենը Նի­կո­լին մի փոքր քա­րոզ­չա­կան հիմ­քեր սար­քեցին, մի քիչ էլ վրան գո­ռացին՝ փոր­ձե­լով նրան վերջ­նա­կա­նա­պես տա­նել հա­կա­ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յամբ: Բայց ե­թե ան­գամ նա դա ըն­դու­նի, կա­րո՞ղ է գո­նե մի­ջանկ­յալ լու­ծում ստա­նալ ներ­հա­յաս­տան­յան հար­թա­կին ի ցույց դնե­լու հա­մար: Ի վեր­ջո, Ա­լիե­ւը շա­րու­նա­կե­լու է սահ­մա­նա­յին գյու­ղեր պա­հան­ջել, այս մե­կը տաս, մյու­սը կու­զի, մին­չեւ որ Նի­կոլն իր լա­տու­նից սար­քած Հա­յաս­տա­նի մա­կե­տից կկտրի նաեւ Ս­յու­նի­քը: Չ­նա­յած, մինչ այդ, ներ­հա­յաս­տան­յան նյար­դա­յին վի­ճա­կը միայն ա­վե­լա­նա­լու է եւ հաս­տատ շատ ա­րագ կպայ­թի: Ա­րեւ­մուտ­քը հենց այդ ա­մե­նը՝ Ա­լիե­ւին կանգ­նեց­նե­լու եւ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» ստո­րագ­րե­լ տա­նե­լու հարցն է, որ այդ­պես էլ չի կա­րո­ղա­նում լու­ծել: Նի­կո­լի հա­մար հենց դա է թիվ 1 խնդիր, եւ հենց այդ հարցն է, որ Բր­յու­սե­լում չէր կա­րող լուծ­վել: Մ­նա­ցա­ծը… չնա­յած` հե­տե­ւենք հանդիպմանը հաջորդելիք փուլին: