ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅՈՒՆ

Արխիվ 12-16 12 Փետրվար, 2016 11:29

ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅՈՒՆ

ԱՆԿԱԽՈՒԹՅՈՒՆ. շատերիս համար այս բառը մեր ունեցած ամենամեծ արժեքն է, գուցե մեր ամենամեծ հպարտությունը: Այս արժեքը բաղկացած է մի շարք ենթաարժեքներից, որոնք ստանալու համար պետք է անկախություն բառից առաջ ավելացնել մասնավորեցնող բառեր, ինչպես օրինակ` գաղափարական անկախություն, հոգեւոր անկախություն, ֆիզիկական անկախություն, ֆինանսական անկախություն...Ֆինանսական անկախությունն այժմ ամբողջ աշխարհում ամենաքննարկվող երեւույթներից մեկն է:

Իսկ Դուք ապրո՞ւմ եք Ձեր հնարավորությունների սահմանում, արդյո՞ք Ձեր եկամուտները եւ ծախսերը հավասարակշռված են, կարո՞ղ եք ինքնուրույն հասնել Ձեր ֆինանսական նպատակներին: Դո՞ւք եք կառավարում Ձեր անձնական ֆինանսները, թե՞ դեռ հակառակը:

Ֆինանսատնտեսական համաշխարհային ներկա զարգացումները ֆինանսական գիտելիքների կուտակման պահանջը դարձրել են ոչ թե ցանկալի, այլ պարտադիր բոլորի համար` անկախ տարիքից, սեռից, աշխարհագրական դիրքից, սոցիալական կարգավիճակից: Հարմարավետությունից, ժամանակի խնայողությունից, ապահովությունից ելնելով` ֆինանսաբանկային մի շարք գործառույթներ պարտադիր են բոլորիս համար, ինչպես աշխատավարձը, կենսաթոշակը վճարային քարտով ստանալը, էլեկտրոնային գնում կատարելը, դրամական փոխանցում կատարելը եւ այլն: Այս եւ այլ գործիքներից անվտանգ օգտվել չկարողանալը մեզ կկանգնեցնի ֆինանսական, իրավական եւ այլ խնդիրների առջեւ:

Ֆինանսական անկախությանը հասնելու ամենակարճ ճանապարհը` ֆինանսապես իրազեկ լինելն է: Այս եզրակացությանն են հանգել եւ բնակչության ֆինանսական ունակությունների բարձրացմանն ուղղված քայլեր սկսել իրագործել միջազգային այնպիսի կառույցներ, ինչպիսիք են Տնտեսական համագործակցության եւ զարգացման կազմակերպությունը (OECD), Եվրոպական հանձնաժողովը (European Commission), Ֆինանսական ներգրավվածության ալյանսը (Alliance for Financial Inclusion) եւ այլն: Ելնելով այս հարցի կարեւորությունից` բազմաթիվ երկրներում պետական կառույցների կողմից կոորդինացվում են սպառողների շահերի պաշտպանության աշխատանքներ: Ֆինանսական կրթումը վերջինիս կարեւորագույն բաղադրատարրերից է եւ մեր երկրում Կենտրոնական բանկի գործառույթներից է 2007 թվականից ի վեր:

ՀՀ կենտրոնական բանկի` «Հայաստանի բնակչության ֆինանսական ունակությունները-2014» հետազոտության արդյունքներով` Հայաստանում ֆինանսական ունակությունների ինդեքսը գնահատվել է 100-ից 44, ինչը վկայում է, որ ՀՀ քաղաքացիներն ունեն անձնական ֆինանսների կառավարման դժվարություններ: ՀՀ քաղաքացիները, կենսական անհրաժեշտությունից ելնելով, նաեւ կարեւորում եւ զբաղվում են անձնական ֆինանսների տարբեր ասպեկտների կառավարմամբ, սակայն, գիտելիքների համեմատաբար քիչ լինելու պատճառով, դրանք դեռեւս արդյունավետ չեն: Օրինակ` մեծամասնությունը ժամանակին է վճարում պարտքերը եւ խուսափում է անհարկի պարտքից (միայն 1,7% է նշել, որ պարտք է վերցրել ավելին քան կարող էր), սակայն, թե ինչ են վարկի անվանական եւ փաստացի տոկոսադրույքները, գիտեն ընդամենը 23%-ը:

Իսկ ե՞րբ սկսել կուտակել գիտելիքներ անձնական ֆինանսների ոլորտում: Ոչ այնպես, ինչպես հայկական հայտնի ֆիլմում է ասվում` գուցե վաղը կամ գուցե մյուս օրը (ՎՏՋպՑ ջՈՉՑՐՈ, Ո ՎՏՋպՑ տՏրսպջՈՉՑՐՈ, «Հարսնացուն հյուսիսից»):

Մասնագետները կարծում են, որ այսպիսի գիտելիքների կուտակումը պետք է սկսել ամենավաղ տարիքից: Պետք է երեխաներին եւս սովորեցնել, թե ինչ է փողը, ինչպես է այն կապված իր ցանկությունների հետ: Հայկական ընտանիքներում հաճախ են երեխաներին հեռու պահում փողից, դրա մասին խոսակցություններից: Երբեմն դա արվում է ավանդական ասացվածքները վերհիշելով (Փողը չէ ամենակարեւորը, այն ձեռքի կեղտ է) կամ գրական ստեղծագործությունների ազդեցությամբ (գաղտնիք չէ, որ գրողների մեծամասնությունը չի ապրել բարեկեցիկ կյանքով եւ դրա համար մեղադրել է փող երեւույթին), սակայն փորձը ցույց է տալիս, որ բացասական վերաբերմունքի ձեւավորումը հակառակ ազդեցությունն է ունենում, նրանք սկսում են անզգույշ վարվել այդ փողի հետ, վատնել այն, դառնալ մերօրյա սուրեններ («Պատվի համար», Շիրվանզադե): Իսկ բազմաթիվ երկրներում այսօր երեխաները վաղ տարիքից արդեն սկսում են գումար կուտակել իրենց կրթության համար:

Ֆինանսական կրթման մասնագետներ Ռոբերտ եւ Քրիստի Վոքերներն իրենց «Անձնական ֆինանսներ» գրքում նշում են, որ անձնական ֆինանսներին վերաբերող հիմնային տեղեկատվություն պետք է ունենան բոլորը, իսկ կոնկրետ որոշակի տարիքում պետք է խորացնել գիտելիքներն արդեն որոշակի ուղղությամբ: Նրանք մարդկանց բաժանում են տարիքային 5 խմբերի

գ ֆինանսապես ոչ անկախներ` ծնողների կամ այլ միջոցներով ապրողներ (մինչեւ 16 տարեկաններ),

գ անկախներ` իրենց եկամուտը վաստակողներ (17-ից 24 տարեկաններ),

գ երիտասարդ ընտանիքներ (25-ից 40 տարեկաններ),

գ լքված բներ` երեխաներից առանձին ապրող ծնողներ (41-ից մինչեւ կենսաթոշակային տարիքի հասածներ),

գ թոշակառուներ:

Ամեն մի տարիքային խմբում մեզ անհրաժեշտ են լինում կոնկրետ խումբ ֆինանսական գործիքներ: Այսպես, ըստ Վոքերների, ֆինանսապես ոչ անկախները պետք է լավ իմանան, որ կարող են ավանդային հաշիվ բացել (մեր երկրի օրենսդրությամբ 14 տարեկանից), սկսեն խնայել իրենց կրթության համար:

Ֆինանսական անկախություն ունեցողները պետք է բանկային հաշիվ բացեն, վճարային քարտ ձեռք բերեն, որպեսզի ապահով վայրում պահեն իրենց գումարը, հաշվի քաղվածքներով վերահսկեն իրենց ծախսերը, կարողանան էլեկտրոնային գնումներ կատարել եւ այլն: Այս խմբի ներկայացուցիչները պետք է սկսեն արդեն խնայել ավանդային գործիքներով, որպեսզի իրականացնեն իրենց երբեմնի երազանքները:

Երիտասարդ ընտանիքները պետք է տեղյակ լինեն, որ կարող են իրենց բնակարանը ձեռք բերել հիփոթեքային վարկով: Նրանք պետք է նաեւ սկսեն մտածել ապահով ծերության մասին, կատարեն կենսաթոշակային հատկացումներ: Կարող են ներդրումներ կատարել արժեթղթերում, պարտատոմսերում: Կարող են անհրաժեշտության դեպքում դիմել նաեւ պարտքային գործիքների, ինչպես վարկերի, վարկային գծերի եւ այլն:

Հասուն ընտանիքի անդամ ծնողները պետք է վստահ լինեն, որ իրենց կենսաթոշակային տարիքում եւս նրանք կմնան ֆինանսապես անկախ, ուստի անհրաժեշտ է բարելավել կեսաթոշակային ֆոնդը: Նրանք կարող են ներդրումներ կատարել նաեւ իրենց երեխաների, թոռնիկների համար:

Իսկ թոշակառուները պետք է հետեւեն իրենց կենսաթոշակային հաշիվներին, մնան ֆինանսական հնարավորութունների սահմաններում: Նրանք կարող են արդեն հպարտանալ իրենց անկախ անցկացրած կյանքով, կիսվել իրենց փորձով ու խորհուրդներով հետնորդների հետ:

Մեր բնակչության ֆինանսական իրազեկման նպատակով` «Իրավունք» թերթը նախաձեռնել է ֆինանսական օգտակար թեմաներով` «Ֆինանսներ բոլորի համար» շարքը:

Ուրեմն, հենց հիմա սկսենք գիտելիքներ կուտակել մեր անձնական ֆինանսների վերաբերյալ, ավելի լավ կառավարենք մեր անձնական միջոցները: Մեզ դրա համար կարող են օգնել ՀՀ կենտրոնական բանկի կրթական բուկլետները, www.abcfinance.am կայքը, ինչպես նաեւ «Իրավունք» թերթի «Ֆինանսներ բոլորի համար» շարքը: Այսպես կարող ենք հասնել ֆինանսական եւ, ընհանրապես, անկախության:

Հետեւե՛ք մեր շարքին:

ԱՐԱՔՍ ՄԱՆՈՒՉԱՐՅԱՆ