Ու այս ի՞նչ «թուղթ» էր Նիկոլը ստորագրում, որը «դեռ չկա»

Վեր­ջին օ­րե­րի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հետ կապ­ված՝ ՀՀ ԱԳ նա­խա­րա­րի ա­թո­ռը զբա­ղեց­նող Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տը նա­խօ­րե­ին հան­դի­պեց Հա­յաս­տա­նում հա­վա­տար­մագր­ված դի­վա­նա­գի­տա­կան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թյուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հետ: Ա­րա­րա­տը, ի թիվս այլ հար­ցե­րի, ո­րոշ ման­րա­մաս­ներ հայտ­նեց նա­եւ օ­գոս­տո­սի վեր­ջին Բրյու­սե­լում Շառլ Մի­շե­լի քա­վո­րու­թյամբ կա­յա­ցած Ա­լի­ե­ւի եւ Նի­կո­լի հեր­թա­կան հան­դիպ­ման մա­սին, որը կարելի է հանգիս Նիկոլի հանդեպ մեղադրական ցուցմունք համարել:

ՄԻՐ­ԶՈ­ՅԱ­ՆԻ ԻՆՔ­ՆԱ­ԽՈՍ­ՏՈ­ՎԱ­ՆՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ

Այս­պես, ըստ Միր­զո­յա­նի. «... Խո­սե­լով ա­վե­լի խոր­քա­յին պատ­ճառ­նե­րի մա­սին՝ պետք է փաս­տել, ո­ր Ադր­բե­ջա­նը հա­մա­րում է, որ Հա­յաս­տա­նը պետք է ա­ռանց բա­նակ­ցե­լու հա­մա­ձայ­նի իր բո­լոր պայ­ման­նե­րին: Օ­գոս­տո­սի 31-ին Բրյու­սե­լում տե­ղի ու­նե­ցած հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ Իլ­համ Ա­լի­ե­ւը, ըստ է­ու­թյան, վերջ­նագ­րա­յին ո­ճով հայ­տա­րա­րեց, որ չի­ պատ­րաստ­վում Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան հետ­ խո­սել Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ­հա­կա­մար­տու­թյան կար­գա­վոր­ման շուրջ, ո­րով­հե­տեւ, ըստ ի­րեն, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բաղ եւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թյուն գո­յու­թյուն ­չու­նի... Բնա­կա­բար, այս մո­տե­ցու­մը, ո­րեւ­է կերպ չի կա­րո­ղ ըն­դու­նե­լի լի­նել հայ­կա­կան­կող­մի հա­մար եւ ա­մե­նեւ­ին նման չէ խա­ղա­ղու­թյան շուրջ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի, այ­լ ա­ռա­վե­լա­պաշ­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հեր­թա­կան դրսեւո­րում է...»:

Ի­հար­կե, սրա­նով Միր­զո­յա­նը ո­րե­ւէ նոր բան չի ա­սում. մեր է­ջե­րում քա­նիցս կար­ծիք հայտ­նել ենք, որ «Բրյու­սե­լի ձե­ւա­չափ» կոչ­վա­ծի հիմ­քում հենց այս տես­լա­կանն է դրված՝ «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր»՝ Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նի կազմ ճա­նա­չե­լու պայ­մա­նով: Սա­կայն այս դեպ­քում շատ կա­րե­ւոր է, որ Միր­զո­յա­նը պաշ­տո­նա­պես հաս­տա­տում է դա:

Բայց չմոռանանք, որ Շառ Մի­շելը քա­նիցս է դրվա­տան­քով խո­սել այդ հան­դի­պում­նե­րի եւ դրան­ցում ար­ձա­նագր­վող «հու­սա­լի ա­ռա­ջըն­թաց­նե­րի» մա­սին: Այս վեր­ջին հան­դի­պու­մից հե­տո էլ Ա­րեւ­մուտ­քի սույն կար­կա­ռուն ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը նույն ո­ճի մեջ էր. «Սա մեր չոր­րորդ քննար­կումն էր այս ձեւ­ա­չա­փով... Այ­սօր մենք հա­մա­ձայն ենք ակ­տի­վաց­նել բո­վան­դա­կա­յին աշ­խա­տան­քը՝ Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ միջ­պե­տա­կան ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը կար­գա­վո­րող խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի ա­ռաջ­խա­ղաց­ման ուղ­ղու­թյամբ եւ հանձ­նա­րա­րել ենք արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րին՝ հան­դի­պել մեկ ամս­վա ըն­թաց­քում՝ աշ­խա­տե­լու տեքս­տե­րի նա­խագ­ծե­րի վրա... Պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն է ձեռք բեր­վել ե­ռա­կողմ այդ ձեւ­ա­չա­փով կրկին հան­դի­պել մին­չեւ նո­յեմ­բե­րի վերջ...»:

Ցնցող է ստաց­վում. Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տը հի­մա հա­վաս­տի­աց­նում է, որ Ա­լի­եւն ա­ռա­վե­լա­պաշ­տա­կան պա­հանջ­ներ է ներ­կա­յաց­րել, դրանք «ամե­նեւ­ին նման չեն խա­ղա­ղու­թյան շուրջ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի», իսկ Միշելը «բա­նակ­ցա­յին զար­գա­ցում­նե­րի» մա­սին է խո­սում: Իսկ դա նշանակում է, որ «ա­մե­նեւ­ին խա­ղա­ղու­թյան շուրջ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի» չնման­վող պա­հանջ­նե­րը ոչ մի­այն Ա­լի­ե­ւինն են, այլ նա­եւ՝ ի դեմս Մի­շե­լի, Ա­րեւ­մուտ­քի­նը:

Ու այդ պաշ­տո­նա­կան հաս­տա­տու­մից հե­տո է, որ ար­դեն Նի­կո­լը պետք է պա­տաս­խա­նի մի շատ է­ա­կան հար­ցի՝ բա այդ ին­չո՞ւ էր վա­զում «Բրյու­սե­լյան ձե­ւա­չափ», որ­տեղ նրա ա­ռաջ նման պա­հանջ­ներ են դնում: Կարելի է ասել` «պարանը վզից գցած քարշ տալով տարան»: Բայց չէ, սա սխալ կլիներ: Բանն այն է, որ բա­ցի Մի­շե­լից, Նի­կո­լը եւս, Բրյու­սե­լից դեռ չվե­րա­դար­ձած, հայ­տա­րա­րել է ինչ­պես ԱԳ նա­խա­րար­նե­րին «խա­ղա­ղու­թյան հա­մա­ձայ­նագ­րի» տեքստ պատ­րաս­տե­լու հանձ­նա­րա­րու­թյան մասին: Այսինքն, Ա­րա­րա­տի ասած մի­ան­գա­մայն ա­նըն­դու­նե­լի պա­հանջ­ներո՞վ. Ուրիշ բան չկար: Ասենք, ա­մեն մի սկսնակ դի­վա­նա­գետ կհաս­տա­տի, որ ինչ-որ փաս­տաթղ­թի տեքս­տի վրա սկսում են աշ­խա­տել այն ժա­մա­նակ, երբ գո­նե դրա հիմ­նա­կան դրույթ­նե­րի, սկզբունք­նե­րի շուրջ կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­ներ:

«ԹՈՒՂԹ» ԿԱ, ՉԿԱ, ԿԱ, ՉԿԱ…

Եվ ա­հա այս ֆո­նին էլ ա­վե­լի հաս­կա­նա­լի է դառ­նում նա­խօ­րե­ին ԱԺ-ում Նի­կո­լի ա­րած հայ­տա­րա­րու­թյու­նը. «Մենք ու­զում ենք ստո­րագ­րել մի թուղթ, ո­րի ար­դյուն­քում մեզ լի­քը մարդ կքննա­դա­տի, կհայ­հո­յի, դա­վա­ճան կա­սի...»: Ա­մե­նա­պարզ հար­ցը, որ այս­տե­ղից բխում է՝ այդ ի՞նչ «թղթի» մա­սին է խոս­քը: Ռու­սա­կան ուղ­ղու­թյամբ կան ե­րեք ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րեր, դրա­նից հե­տո բարձր մա­կար­դա­կով ե­ռա­կողմ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ չեն ե­ղել: Երեկ Մարիա Զախարովան էլ տեղեկացրեց, թե կա խաղաղության պայմանագրի նախագիծ, որի «պատրաստման աշխատանքը Երեւանի եւ Բաքվի միջեւ չի դադարել» (մքանիցս հայտարարել են, որ հայ-ադրբեջանական թեմայով երկու փոստաթուղթ են «մրցակցում»` ամերիկյան եւ ռուսական): Բայց, կրկնենք, սա նախագիծ է, որը ստորագրման ենթակա «թուղթ» չէ:

Փոխարենը, «թուղթ» պատ­րաս­տե­լու պաշ­տո­նա­կան հանձ­նա­րա­րա­կան, կոնկրետ ժամանակացույց, կրկնենք, ե­ղել է «Բրյու­սե­լի ձե­ւա­չա­փով»: Այ­սինքն, «մենք ու­զում ենք ստո­րագ­րել մի թուղթ» աս­վա­ծը կա­րող է վե­րա­բեր­ել միայն դրան:

Բայց ա­հա նույն օր­վա ե­րե­կո­յան Նի­կոլն այլ ժան­րի մեջ էր, թե` «Ո­րե­ւէ փաս­տա­թուղթ չի ստո­րագր­վել եւ չի պատ­րաստ­վում ստո­րագր­ման: Սա տե­ղե­կատ­վա­կան դի­վեր­սի­ա է...»: Ու հե­տո շա­րու­նա­կում է. «Ինչու եմ ես խո­սել այդ մա­սին, ո­րով­հե­տեւ այ­սօր ոտնձ­գու­թյան է են­թարկ­վում Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը... Մենք եր­բեք այն­պի­սի թուղթ չենք ստո­րագ­րե­լու, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը ո­րե­ւէ ձե­ւով դնի կաս­կա­ծի տակ»: Ու ինչ­պե՞ս հաս­կա­նալ, «թղթի» մա­սին խո­սակ­ցու­թյու­նը «տե­ղե­կատ­վա­կան դի­վեր­սի­ա՞ է», թե՞ Նի­կոլն այդ մա­սին էր խո­սում, քա­նի որ Հա­յաս­տա­նը «ոտնձգու­թյան է են­թարկ­վում»: Կամ ե­թե «եր­բեք այն­պի­սի թուղթ չենք ստո­րագ­րե­լու», ու­րեմն Բրյու­սե­լում Միր­զո­յա­նին այդ ի՞նչ «թուղթ» պատ­րաս­տել է­իր հանձ­նա­րա­րում...

Չնա­յած, պա­րապ զբաղ­մունք է Նի­կո­լի տար­բեր հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներն ի­րար կա­պելն ու փոր­ձել ընդ­հա­նուր ի­մաստ գտնել: Պար­զա­պես այս մա­սին խո­սե­ցինք եւս մեկ ան­գամ ֆիք­սե­լու հա­մար, որ ե­թե ան­գամ դեռ պատ­րաս­տի «թուղթ» սե­ղա­նին չկա (Միր­զո­յանն ու Բայ­րա­մո­վը, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, դեռ չեն հան­դի­պել), ա­պա մեկ է, Նի­կո­լի խորհր­դա­րա­նա­կա­կան հայ­տա­րա­րու­թյունն ու ան­գամ դրան հա­ջոր­դած հեր­քումը պարզ վկա­յում է, որ Բրյու­սե­լում հստակ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­ներ ե­ղել են, եւ բա­նը հա­սել է փաս­տա­թուղթ պատ­րաս­տե­լու փու­լին: Պար­զա­պես դրա­նից հե­տո Նի­կո­լը վե­րա­դար­ձել է, գցել-բռնել ու հաս­կա­ցել է, որ դժվար է խոս­տու­մը կա­տա­րե­լը, քա­նի որ, ինչ­պես նա­եւ հան­րա­հայտ Սեմ­յոն Բաղ­դա­սա­րո­վը կար­ծիք հայտ­նեց՝ դա կլի­նի դա­վա­ճա­նու­թյու­ն, ո­րի «նմա­նը հայ ժո­ղովր­դի պատ­մու­թյան մեջ եր­բեք չի ե­ղել»:

ԱՄՆ-ԻՆ ՊԵՏՔ Է «ԵՐԿՐՈՐԴ ՃԱ­ԿԱՏ»

Փոր­ձենք այս ա­մե­նին նա­յել այլ տե­սան­կյու­նից: Իսկ Ա­րեւ­մուտ­քին, ո­րը հա­մա­ռո­րեն ա­ռաջ է տա­նում «Բրյու­սե­լի ձե­ւա­չա­փը», ի­րա­կա­նում պե՞տք է, որ դրա շրջա­նակ­նե­րում ինչ-որ բա ստո­րագր­վի: Ո՞րն է տա­րա­ծաշր­ջա­նի մա­կար­դա­կով այս պահին ԱՄՆ-ի ա­մե­նա­մեծ ցան­կու­թյու­նը: Այո, որ ՌԴ-ի դեմ երկ­րորդ ճա­կատ բա­ցեն: Իսկ «թուղթ» ստո­րագ­րե­լը կտա­նի հա­կա­ռակ ուղ­ղու­թյամբ, ու­րեմն, դա կա­րող է լի­նել մի­այն «Բ» պլա­նով:

Ու աս­վա­ծից բխող պարզ հարց. իսկ ի՞նչ պետք է ա­նի Ա­լի­ե­ւը, երբ Բրյու­սե­լում ո­րո­շում են՝ ԱԳ նա­խա­րար­նե­րի հանձ­նա­րա­րել «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի» տեքստ պատ­րաս­տել, բայց այդ ուղ­ղու­թյամբ ո­րե­ւէ քայլ չի ար­վում: Գու­մա­րած դրան, իսկ ո՞րն է ե­րաշ­խի­քը, որ 2020թ.-ի տա­վու­շյան բա­խում­նե­րի սցե­նա­րը չի կրկնվել: Ար­դյուն­քում, Ա­լի­ե­ւի հա­մար հրա­շա­լի ա­ռիթ է՝ մտնել Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նա­մերձ տա­րածք­ներ:

Մի­ա­ժա­մա­նակ, երբ Նի­կո­լը դի­մում է ՀԱՊԿ-ին, շատ լավ հաս­կա­նա­լով, որ Ադր­բե­ջա­նի եւ Թուր­քի­ա­յի հետ նույն կա­ռույ­ցում տե­ղա­վոր­ված Ղա­զախս­տա­նը եւ Ղրղզստա­նը դեմ են հան­դես գա­լու զորք ու­ղար­կե­լուն, ու երբ դրա­նից հե­տո ծա­վա­լում են նույն քա­րո­զը, թե, տե­սեք, ռուս­նե­րը չօգ­նե­ցին, ա­պա դա էլ իր հեր­թին ՌԴ-ի ոտ­քե­րի տակ ա­կան դնե­լու չի՞ նման­վում: Դրա­նից հե­տո ա­մե­րի­կյան գոր­ծիչ­նե­րը, ի­հար­կե, կա­րող են հրա­պա­րա­կավ մի թե­թեւ քննա­դա­տել Բաք­վին, թե բա էս ի՞նչ եք ա­նում: Սա­կայն այս դեպ­քում հար­ցը փա­կում է մի­ջազ­գայ­նա­գետ Սու­րեն Սարգ­սյա­նի մեկ պատ պարզ միտք՝ ԱՄՆ-ն մեզ ո՞ւմից պետք է պաշտ­պա­նի, իր ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կից Թուր­քի­ա­յի՞ց:

Կարճ ա­սած, կեց­ցեն ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը, հեր­թա­կան փայ­լուն օ­պե­րա­ցի­ան են կազ­մա­կեր­պել, ո­րը ծա­վալ­վում է Խար­կո­վից սկսած, Հա­յաս­տան-Ադրբե­ջա­նով հան­դերձ եւ Ղա­զախս­տա­նին ՌԴ-ից տա­րան­ջա­տե­լու քայ­լե­րով նե­րառ­ված: Մեզ հա­մար, հաս­կա­նա­լի է, դա կա­րող է վե­րած­վել իս­կա­կան կա­տաստ­րո­ֆա­յին, չնա­յած այն պա­հից, երբ Նի­կոլ ու­նենք, դա միշտ էլ կա: Բայց նա­եւ ակն­հայտ է, որ օ­պե­րա­ցի­ա­յի հիմ­նա­կան թի­րա­խը Մոսկ­վան է:

Չնա­յած, այս­պի­սով ՌԴ-ի հա­մար ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը ստեղ­ծել են մի այն­պի­սի վի­ճակ, որ նրանք ար­դեն պար­զա­պես ստիպ­ված են Ուկ­րա­ի­նա­յում հաղ­թել, պետք ե­ղած դեպ­քում ա­մե­նա­ծանր զի­նա­տե­սակ­նե­րը գեր­ծի դնե­լով: Այդ դեպ­քում պատ­կե­րը մի­ան­գա­մից կփոխ­վի, այդ թվում՝ մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում: Ե­թե ոչ, դա հենց Ռու­սաս­տա­նի հա­մար է դառ­նա­լու լրջա­գույն խնդիր:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ