Հայաստանի տակ մի իսկական հրաբուխ է եռում

Օ­րերս Ադր­բե­ջա­նը պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րեց, որ ա­վարտ­վել է ար­ցախ­ցի գեր­եվարված պաշ­տոն­յա­նե­րի հետ կապ­ված քրգոր­ծի «քննութ­յու­նը», ու այն տե­ղա­փոխ­վում է դա­տա­րան: Այն, որ դա քա­ղա­քա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն է, ե­րե­ւի բա­ցատ­րե­լու կա­րիք չկա: Ուս­տիեւ ա­ռաջ է գա­լիս պարզ հարց՝ ին­չո՞ւ հենց այս պա­հին Ա­լիե­ւը ո­րո­շեց ակ­տի­վաց­նել այդ գոր­ծըն­թա­ցը:

«ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ» 20 ՏՈԿՈՍԸ ՀԱՄԱՁԱՅՆԵՑՎԱԾ ՉԷ

­Նախ նկա­տենք, որ ար­ցախ­յան պաշ­տոն­յա­նե­րին դա­տա­րան տա­նե­լը, այս­պես ա­սենք, մտա­ծե­լու հար­ցեր է ա­ռա­ջաց­նում ինչ­պես Ա­լիե­ւի, այն­պես էլ, շատ ա­վե­լի մեծ չա­փով, Նի­կո­լի հա­մար: Ա­լիե­ւի հա­մար հիմ­նա­կան խնդիրն այն է, որ ստիպ­ված է բաց դա­տա­վա­րութ­յուն անց­կաց­նել՝ այս պատ­մութ­յան շուրջ շատ մեծ ար­տա­քին հե­տաքրք­րութ­յան պատ­ճա­ռով: Իսկ բաց դա­տի դեպ­քում գոր­ծըն­թա­ցի հան­դեպ հար­յուր տո­կո­սա­նոց վե­րահս­կո­ղութ­յուն Ա­լիե­ւը չու­նի:

­Բայց ար­ցախ­յան պաշ­տոն­յա­նե­րի գործն Ա­լիե­ւի հա­մար նաեւ «հար­վա­ծա­յին գոր­ծիք» է, եւ երբ, չնա­յած սպաս­վող կնճռոտ ե­րանգ­նե­րին, նա հայ­տա­րա­րում է այդ «գոր­ծի­քը» գոր­ծադ­րե­լու մա­սին, ա­պա հար­ցը, թե ին­չու հենց այս պա­հին, դառ­նում է առն­վազն մեկ­նա­բա­նութ­յան կա­րոտ: Իսկ այդ հար­ցի պա­տաս­խա­նին մո­տեց­նում է այն տես­լա­կա­նը, որ այս դա­տա­վա­րութ­յուն կոչ­վա­ծը շատ ա­վե­լի լուրջ խնդիր է Նի­կո­լի հա­մար:

Երբ Բա­քուն հայ­տա­րա­րեց Ա­րա­յիկ Հա­րութ­յուն­յա­նի ըն­դա­մե­նը մեկ «հար­ցազ­րույ­ցի» եւ այն հրա­պա­րա­կե­լու մա­սին, միայն դա բա­վա­կան ե­ղավ Նի­կո­լին ցնցում­նե­րի հասց­նե­լու հա­մար, եւ նա հլու-հնա­զանդ գնաց Տա­վու­շում հո­ղեր տա­լու: Իսկ հի­մա ար­ցախ­յան բո­լոր պաշ­տոն­յա­ներն են բաց դա­տում խո­սե­լու հնա­րա­վո­րութ­յուն ստա­նում, ու թե ին­չեր կա­սեն, դա Նի­կո­լի հա­մար պետք է որ շատ ա­վե­լի լուրջ ցնցու­մա­յին է­ֆեկտ ա­ռա­ջաց­նի:

Այս­պի­սով այն, որ այդ դա­տա­վա­րութ­յուն կոչ­վա­ծը Նի­կո­լին ուղղ­ված շատ լուրջ ճնշու­մա­յին գոր­ծիք կա­րող է դառ­նալ, դա հաս­տատ: Բայց կա­րող է նաեւ չդառ­նալ, ա­սենք այս սցե­նա­րի դեպ­քում: Օ­րերս Ա­լիե­ւը հայ­տա­րա­րեց, որ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հետ կապ­ված կան 80 տո­կո­սա­նոց պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ: Բայց դա կա­րե­լի է ձե­ւա­կեր­պել նաեւ այս­պես՝ պայ­մա­նագ­րի 20 տո­կո­սը դեռ հա­մա­ձայ­նեց­ված չէ: Ն­կա­տենք. այդ 80 տո­կո­սի մա­սին Ա­լիե­ւը հայ­տա­րա­րութ­յուն ա­րել էր նաեւ հու­լի­սի վեր­ջե­րին, այ­սինքն՝ դրան հա­ջոր­դած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում ո­րե­ւէ բան այս­տեղ չի փոխ­վել: Այ­սինքն, խոս­քը մնա­ցած ա­մե­նադժ­վար հատ­վա­ծի մա­սին է, եւ գոր­ծըն­թա­ցը դրան բախ­վե­լով, հայտն­վել է տե­ղապ­տույ­տում: Եվ ե­թե Ա­լիեւն ու­զում է գոր­ծը տե­ղից շար­ժել, ա­պա Նի­կո­լի վրա լուրջ ճնշում­նե­րի ա­ռիթ նա ու­նի, եւ ար­ցախ­յան պաշ­տոն­յա­նե­րի դա­տա­վա­րութ­յուն կոչ­վա­ծի մեկ­նար­կի մա­սին խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը հենց նման ակ­նարկ կա­րե­լի է ըն­կա­լել: Իսկ ե­թե հան­կարծ մոտ ժա­մա­նակ­ներս մնա­ցած 20 տո­կոսն էլ հա­մա­ձայ­նեց­վի, ա­պա քիչ հա­վա­նա­կան է, որ ար­ցախ­յան պաշ­տոն­յա­նե­րը դա­տա­վա­րութ­յան ժա­մա­նակ «ա­վե­լորդ բա­ներ» կա­սեն:

ԱԼԻԵՎԻ ՆՈՐ ՀԱՐՎԱԾԸ ՆԻԿՈԼԻՆ

Այ­սպի­սով, նո­րից գա­լիս ենք նրան, թե այդ ինչ չհա­մա­ձայ­նեց­ված 20 տո­կո­սի մա­սին է խոս­քը: Հու­լի­սին Ա­լիե­ւը հայ­տա­րա­րել էր, որ Նի­կո­լը պետք է լու­ծի նախ՝ Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յան հետ կապ­ված հար­ցը, ա­պա՝ Հա­յաս­տա­նը եւ Ադր­բե­ջա­նը պետք է հա­մա­տեղ դի­մեն ԵԱՀԿ-ին՝ Մինս­կի խում­բը լու­ծա­րե­լու խնդրան­քով: Այլ կե­տե­րի մա­սին նա չխո­սեց, թեեւ դրանք կան. հա­մե­նայն­դեպս, Նի­կոլն օ­րերս խո­սում էր 17-ից՝ 13 հոդ­վա­ծի հա­մա­ձայ­նեց­ված լի­նե­լու մա­սին, եւ ե­թե հա­նում ենք Հեյ­դա­րո­վի­չի թվար­կած­նե­րը, մեկ-եր­կու հոդ­ված դեռ մնում է:

Ու դժվար չէ հաս­կա­նալ, որ ա­մե­նա­հիմ­նա­կան­նե­րը հենց այդ «ա­ռեղծ­վա­ծա­յին» մեկ-եր­կու կե­տերն են: Կա­րե­լի է մտա­ծել նաեւ այս­պես. Ա­լիե­ւը, ինչ խոսք, հի­մար մարդ չէ, հաս­կա­նում է, որ Սահ­մա­նադ­րութ­յան հար­ցը Նի­կոլն այս պա­հին, ան­գամ մե­ծա­գույն ցան­կութ­յան դեպ­քում, հա­զիվ թե կա­րո­ղա­նա լու­ծել: Այ­սինքն, ե­թե ու­զում է ամ­բող­ջա­կան պայ­մա­նա­գիր, այդ կե­տը պետք է շրջան­ցեն, եւ ռու­սա­կան ա­ռա­ջարկ­նե­րում նման տար­բե­րակ կա. պայ­մա­նագ­րում պար­զա­պես ֆիք­սում են, որ այն գե­րա­կա է եր­կու երկր­նե­րի ներ­պե­տա­կան օ­րենսդ­րութ­յան մեջ, եւ վերջ: Այ­սինքն, Սահ­մա­նադ­րութ­յան թե­ման դեռ պա­հե­լով օ­րա­կար­գում, Ա­լիեւն այն հա­վել­յալ ճնշման մի­ջոց է սար­քել Նի­կո­լի դեմ՝ հենց մնա­ցած վեր­ջին կե­տում հա­մա­ձայ­նութ­յուն ստա­նա­լու հա­մար:

ԻՆՉՈՒ Է ԱՅՍՊԵՍ ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՑԵԼ ԹԵՀՐԱՆԸ

­Թե որն է այդ վեր­ջին կե­տը. այդ մա­սին եւս շատ է խոս­վել, թեեւ վեր­ջին զար­գա­ցում­նե­րը գա­լիս են հեր­թա­կան ան­գամ աս­վածն ա­պա­ցու­ցե­լու: Այն գեր­հա­ճա­խա­կիա­ցած կոշտ հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք վեր­ջին օ­րե­րին գա­լիս են Ի­րա­նից՝ ուղղ­ված «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» ան­թույ­լատ­րե­լիութ­յա­նը, շատ բան են ակ­նար­կում: Բա­նը հա­սավ նրան, որ շրջա­նա­ռութ­յան մեջ հայտն­վեց Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սին վե­րագր­վող հայ­տա­րա­րութ­յուն, ո­րը կա­րե­լի է հա­մա­րել նաեւ Մոսկ­վա­յին ուղղ­ված ծայ­րա­հեղ կոշտ գնա­հա­տա­կան. «Վեր­ջին շա­բաթ­նե­րին կրկին հա­կա­սութ­յուն­ներ են բոր­բոք­վել Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի ստեղծ­ման շուրջ, ո­րը Թուր­քիան եւ Ադր­բե­ջա­նը ցան­կա­նում են կա­ռու­ցել հա­րա­վա­յին Հա­յաս­տա­նով՝ Նա­խիջ­եւա­նը կա­պե­լու մայր­ցա­մա­քա­յին Ադր­բե­ջա­նի հետ: Ծ­րա­գի­րը հատ­կա­պես մտա­հո­գում է Ի­րա­նին, քա­նի որ այն սպառ­նում է Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քով դե­պի Եվ­րո­պա տա­նող միակ ցա­մա­քա­յին ճա­նա­պար­հին: Ա­յա­թոլ­լահ Խա­մե­նեին իր դիր­քո­րո­շումն այս հար­ցում հստակ ար­տա­հայ­տել է 2021 թվա­կա­նին՝ ա­սե­լով, որ Ի­րա­նը թույլ չի տա տա­րա­ծաշր­ջա­նում սահ­ման­նե­րի փո­փո­խութ­յուն­ներ, ո­րոնք սպառ­նում են նրա աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան շա­հե­րին եւ Կով­կա­սի կա­յու­նութ­յա­նը…»,- եւս մեկ ան­գամ Թեհ­րա­նի մո­տե­ցու­մը եւ շա­հե­րը մեկ­նա­բան­վում  են հայ­տա­րա­րութ­յան մեջ։ Հա­ջոր­դում է ծայ­րա­հեղ կոշ­տա­ցում. «Ռու­սաս­տա­նը պետք է հստակ հաս­կա­նա, որ Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի ստեղծ­մանն իր վեր­ջին ա­ջակ­ցութ­յու­նը հա­կա­սում է Ի­րա­նի հետ բա­րե­կա­մութ­յան եւ ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րութ­յան մա­սին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րին։ Քա­նի որ Ուկ­րաի­նա­յի հետ պա­տե­րազ­մը շա­րու­նա­կում է զգա­լի ռե­սուրս­ներ խլել Մոսկ­վա­յից, Ի­րա­նը հի­շեց­րել է Ռու­սաս­տա­նին, որ ի­րենց երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը չպետք է հիմն­ված լի­նեն միա­կող­մա­նի շա­հե­րի վրա: Եզ­րա­փա­կե­լով, Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սը եւ Ա­յա­թոլ­լահ Խա­մե­նեին հաս­տա­տա­կամ են ի­րենց դիր­քե­րում, եւ տա­րա­ծաշր­ջա­նում ցան­կա­ցած մի­ջամ­տութ­յուն, լի­նի դա Թուր­քիա­յից, Ադր­բե­ջա­նից կամ Ռու­սաս­տա­նից, դի­վա­նա­գի­տա­կան ​​եւ ռազ­մա­կան մա­կար­դակ­նե­րում Ի­րա­նի կտրուկ դեմ կլի­նի»:

­Սա­կայն ի­րո­ղութ­յունն այն է, որ Թեհ­րա­նը մշտա­պես կողմ է հան­դես ե­կել նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րի շրջա­նակ­նե­րում կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վե­րա­գոր­ծարկ­մա­նը: Այ­սինքն, ներ­կա այս ծայ­րա­հեղ կոշ­տա­ցու­մը, այդ թվում՝ իր մեր­ձա­վոր դաշ­նա­կից­նե­րից մե­կի՝ ՌԴ-ի ուղ­ղութ­յամբ, գա­լիս է հու­շե­լու, որ Թեհ­րա­նը կան­խա­տե­սում է, որ ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը կա­րող են դուրս գալ նո­յեմ­բե­րի 9-ի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի շրջա­նակ­նե­րից:

­Թե ին­չի մա­սին է խոս­քը, կա­րե­լի է ո­րոշ բա­ներ պատ­կե­րաց­նել նաեւ Հա­յաս­տա­նում Ի­րա­նի դես­պան Սուբ­հա­նիի՝ նա­խօ­րեին հնչեց­րած այս մտքից. «Ի­րա­նի դիր­քո­րո­շումն է ա­ջակ­ցել մի­ջազ­գա­յին սահ­ման­նե­րի ան­փո­փո­խութ­յա­նը եւ­ ընդ­դի­մա­նալ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ցան­կա­ցած փո­փո­խութ­յան, ինչ­պես նաեւ ա­ջակ­ցել իր հար­եւան­նե­րի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յա­նը»: Այ­սինքն, այս պա­հին Թեհ­րա­նում տես­նում են ռիս­կեր, որ կա­րող է սահ­ման­նե­րի փո­փո­խութ­յուն­ներ լի­նել, այն է՝ Ա­լիե­ւը կա­րող է ու­ժա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի դի­մել Ս­յու­նի­քում:

­Բայց նաեւ չմո­ռա­նանք, որ այս պա­հին Մոսկ­վա­յից եւ Բաք­վից Նի­կո­լին պարզ ա­ռա­ջար­կում են՝ շա­րու­նա­կել նախ­կին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­ննե­րի հի­ման վրա բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րը եւ այդ շրջա­նակ­նե­րում լու­ծել կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի հար­ցը: Նի­կոլն էլ իր քայ­լե­րով ցույց է տա­լիս, թե կա­րող է սկսել ռուս­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րի կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թաց, եւ հոկ­տեմ­բե­րին Կա­զան մեկ­նե­լու մա­սին ակ­նար­կը դրա դե­տալ­նե­րից մեկն է: Բայց նո­րութ­յուն չէ, որ Նիկո­լը շատ հա­ճախ մի բան է ա­սում, բո­լո­րո­վին այլ բան ա­նում: Այ­սինքն, ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յամբ այդ սի­րա­խա­ղե­րին զու­գա­հեռ, նա­խօ­րեին Փա­շին­յա­նի կա­ռա­վա­րութ­յու­նը Վա­շինգ­տո­նին թույլ տվեց Հա­յաս­տա­նին տրա­մադր­վող դրա­մաշ­նոր­հա­յին օգ­նութ­յու­նը ա­վե­լի քան կրկնա­պատ­կել՝ 120-ից հասց­նե­լով 250 մի­լիոն դո­լա­րի: Խոսքն այն փո­ղե­րի մա­սին է, ո­րոն­ցով Վա­շինգ­տո­նը Հա­յաս­տա­նում մասշ­տա­բա­յին ման­կլա­վի­կա­կան հա­մա­կարգ է պա­հում, եւ երբ այն կրկնա­պատկ­վում է, մեկ բան է նշա­նա­կում՝ ԱՄՆ-ն պատ­րաստ­վում է մասշ­տա­բա­յին հար­ձակ­ման հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ եւ նա­խա­տե­սում է գե­րակ­տի­վաց­նել տե­ղի «շպիո­նա­կան» հա­մա­կար­գը: Ընդ ո­րում` հենց Նի­կո­լի «դաբ­րո­յով»:

Այ­սինքն այն, որ ռուս­նե­րը, չնա­յած այս սի­րա­շահո­ղա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րին, առն­վազն կաս­կա­ծան­քով են վե­րա­բեր­վում Նի­կո­լի ռեալ գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րին, են­թադ­րե­լի է: Ա­ռա­վել եւս, երբ նա այս ա­մե­նի հետ մեկ­տեղ նո­րից օ­րա­կարգ բե­րեց վե­րա­կանգն­վող կո­մու­նի­կա­ցիա­ներն ինչ-որ դրսի մաս­նա­վոր կա­ռույ­ցի հանձ­նե­լու գա­ղա­փա­րը, ո­րը շատ նման է ա­րեւմտ­յան ինչ-որ ռազ­մա­կա­նաց­ված կա­ռույ­ցի` Հա­յաս­տան բե­րե­լու ծրագ­րի: Ընդ ո­րում, շատ նման է, որ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը փոր­ձում են խա­ղի մեջ քա­շել նաեւ Ա­լիե­ւին. այդ մա­սին է խո­սում ա­մե­րիկ­յան հե­տա­խուզության բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տոն­յա­նե­րից մե­կի` օ­րերս Բա­քու կա­տա­րած այ­ցը: Լու­րը թեեւ ա­մե­րիկ­յան կող­մը շրջա­նա­ռութ­յան մեջ դրեց, սա­կայն Բա­քուն կա­տար­յալ լռութ­յուն է պա­հում, ին­չը ա­վե­լի նման է այդ այ­ցի ան­հա­ջո­ղութ­յան մա­սին:

Այս­պի­սով, ե­թե ճա­նա­պարհ­նե­րը չբաց­վեն նո­յեմ­բե­րի 9-ի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­նն­երի հա­մա­ձայն, եւ Հա­յաս­տա­նը դեռ մի բան էլ օ­րա­կար­գում թող­նի բաց­վե­լու դեպ­քում այն ՆԱՏՕ-ա­կան ինչ-որ ոչ պաշ­տո­նա­կան ստո­րա­բա­ժան­ման տա­լու գա­ղա­փա­րը, ա­պա այդ դեպ­քում առ­հա­սա­րակ է դա­դա­րում «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» ըն­թաց­քը: Եվ ով ի­մա­նա, Ա­լիե­ւը նման ի­րա­վի­ճա­կում չի՞ գնա ռազ­մա­կան լուծ­ման: Իսկ այդ դեպ­քում ռուս­նե­րը կխան­գա­րե՞ն դրան, ե­թե հաշ­վի առ­նենք, որ Հա­յաս­տա­նը ՀԱՊԿ-ի հետ գոր­ծակ­ցութ­յու­նից հրա­ժար­վում է:

­Մի­գու­ցե նման սցե­նա­րը Նի­կո­լի վրա հա­վել­յալ ճնշման մի­ջոց է: Սա­կայն Թեհ­րա­նում կար­ծես թե ոչ մի դեպ­քում չեն պատ­րաստ­վում ռիս­կի գնալ. խնդիրն ի­րոք վե­րա­բե­րում է Ի­րա­նի անվ­տան­գութ­յա­նը: Եվ այս ա­մե­նը, ի­հար­կե, բա­ցատ­րում է Թեհ­րա­նի նման ծայ­րա­հեղ ան­հանգս­տութ­յու­նը: Իսկ դա, ի­հար­կե, կա­րող է ազ­դել ոչ միայն Բաք­վի, այլ նաեւ` Մոսկ­վա­յի վրա: Եվ որ այս ֆո­նին Ա­լիեւն օ­րա­կարգ բե­րեց ար­ցախ­յան պաշ­տոն­յա­նե­րի դա­տա­վա­րութ­յան իր հա­մար էլ ոչ այն­քան ցան­կա­լի թե­ման, դա հնա­րա­վոր է ըն­կա­լել` որ­պես Նի­կո­լի վրա ազ­դե­լու մի վեր­ջին մի­ջոց:

Մ­յուս կող­մից էլ, ի­րա­կա­նում կաշ­խա­տե՞ն ա­մե­րիկ­յան հի­շա­տակ­ված ծրագ­րե­րը, երբ եր­կի­րը մնում է ներ­կա խառը վի­ճա­կում, սա էլ է Նի­կո­լի վրա ազ­դող շատ կա­րե­ւոր գոր­ծոն:

Ա­մեն դեպ­քում, ի­րո­ղութ­յունն այն է, որ Հա­յաս­տա­նի տակ մի իս­կա­կան հրա­բուխ է ե­ռում, ո­րը ե­թե պայ­թեց, շատ բան կթա­ղի իր տակ: