Պատահական չէր, որ Իրանի հարվածն անմիջապես հետեւեց ՌԴ վարչապետի այցին

Այն, որ Ի­րա­նի շուրջ տե­ղի ու­նե­ցող ներ­կա ի­րա­դար­ձութ­յուն­ներն ա­մե­նաուղ­ղա­կի հե­տե­ւանք­նե­րը կա­րող են ու­նե­նալ նաեւ Հա­յաս­տա­նի հա­մար, միան­շա­նակ է: Ի­րանն այս ա­մե­նի արդ­յուն­քում կբա­րե­լա­վի՞ իր տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ու մի­ջազ­գա­յին դիր­քե­րը, դա Հա­յաս­տա­նին եւս խոս­տա­նում է բա­րեն­պաստ հե­տե­ւանք­նե­ր: Կամ հա­կա­ռա­կը՝ կթու­լա­նա՞ Ի­րա­նը, դա միան­շա­նակ կաշ­խա­տի թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մի օգ­տին՝ մեզ հա­մար միան­գա­մայն հնա­րա­վոր հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ:

ԻՐԱՆԸ ՎԵՐԱԾՎՈՒՄ Է ԻՍԼԱՄԻ ԱՌԱՋՆՈՐԴԻ

Ու­րեմն, ի՞նչ զար­գա­ցում­նե­րի պետք է սպա­սել Իս­րա­յե­լին հասց­ված Ի­րա­նի այս­քան աղ­մուկ հա­նած հար­ված­նե­րից հե­տո: Բայց հե­տե­ւանք­նե­րից խո­սե­լու հա­մար նախ պետք է գլուխ հա­նել բուն այդ հար­ձա­կու­մից, ո­րի շուրջ տա­րաբ­նույթ պնդում­նե­րի եւ են­թադ­րութ­յուն­նե­րի պա­կաս այս պա­հին չկա: Հիմ­նա­կան շրջա­նառ­վող վար­կած­նե­րի մի ծայ­րա­կե­տը կա­րե­լի է հա­մա­րել այն պնդու­մը, որ Ի­րա­նը դի­մա­ցավ-դի­մա­ցավ եւ ո­րո­շեց նման պա­տաս­խան տալ՝ ցույց տա­լով բո­լո­րին, թե Թեհ­րա­նի հետ նման խա­ղերն անվ­տանգ չեն: Մ­յուս ծայ­րա­կետն էլ այն վար­կածն է, թե ի­րա­կա­նում այդ հար­վա­ծը բե­մա­կա­նա­ցում էր՝ Ի­րա­նի, Իս­րա­յե­լի եւ ԱՄՆ-ի մի­ջեւ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յան արդ­յուն­քում: Մ­յուս վար­կած­ներն տվյալ մի­ջա­կայ­քում են՝ այս կամ այն չա­փով մո­տե­նա­լով այս եր­կու ծայ­րա­կե­տե­րից մե­կին:

­Հաս­կա­նա­լի է, այդ եր­կու ծայ­րա­հեղ վար­կած­նե­րի օգ­տին էլ թեր կամ դեմ փաս­տարկ­ներ բեր­վում են: Ա­սենք, պայ­մա­նա­վոր­ված հար­վա­ծի ­վար­կա­ծը փոր­ձում են հիմ­նա­վո­րել, թե Իս­րա­յե­լը ռեալ կո­րուստ­ներ չկրեց, չկան զո­հեր եւ վի­րա­վոր­ներ, կամ, ա­սենք, այն 20 իս­րա­յել­յան F-35 ինք­նա­թիռ­նե­րը, ո­րոնց մա­սին աս­վեց, թե ոչն­չաց­վել են ա­վիա­բա­զա­յում, ի­րա­կա­նում մուլ­յաժ­ներ են ե­ղել, Իս­րա­յելն էլ, իր պնդմամբ, որ­սա­ցել է հրթիռ­նե­րի մեծ մա­սը: Իսկ մյուս ծայ­րա­կե­տա­յին վար­կածն էլ հիմ­նա­վոր­վում է, թե տե­ղի ու­նե­ցածն ա­ռա­ջին հեր­թին հար­ված էր ոչ թե ռազ­մա­կան ինչ-որ օբ­յեկտ­նե­րի, այլ Իս­րա­յե­լի եւ ԱՄՆ-ի հե­ղի­նա­կութ­յա­նը, եւ դա նշա­նա­կում է, որ ոչ մի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն էլ չէր կա­րող լի­նել:

­Թե­րեւս, շատ ա­վե­լի հա­վա­նա­կան տեսք ու­նի հենց այս վեր­ջին տե­սա­կե­տը, որն ի­րա­կա­նում շատ ա­վե­լի խորն է: Ի­րա­կա­նում քա­նի հրթիռ ար­ձա­կեց Ի­րա­նը, քա­նի­սը ի­րա­կա­նում Իս­րա­յե­լը որ­սաց, գործ­նա­կա­նում անհ­նար է հստակ պա­տաս­խան տալ: Այդ պա­տաս­խան­ներն ու­նեն Ի­րանն ու Իս­րա­յե­լը, սա­կայն նրանք տար­բեր բա­ներ են խո­սում, եւ մնում է կու­րո­րեն հա­վա­տալ սրան կամ նրան: Բայց մեկ փաստ կա այս­տեղ, որն ան­հեր­քե­լի է. վեր­ջին հաշ­վով աշ­խար­հը տե­սավ դե­պի Իս­րա­յել թռչող տասն­յակ ու տասն­յակ հրթիռ­ներ եւ բա­զում պայթ­յուն­ներ. առ­կա գործ­նա­կա­նում բո­լոր տե­սան­յու­թե­րը հենց դա են ցույց տա­լիս, այլ ոչ թե իս­րա­յե­լա­կան օ­դա­նա­վա­կա­յա­նում գտնվող F-35 ինք­նա­թիռ­նե­րի մուլ­յաժ­նե­րը: Աշ­խար­հը տե­սավ Նե­թան­յա­հու­ի դո­ղա­ցող ձեռ­քե­րը, ո­րը նույն­քան պեր­ճա­խոս էր, որ­քան այդ տասն­յակնե­րով հրթիռ­նե­րի թռիչք­նե­րը: Եվ հե­տե­ւութ­յուն­ներն էլ ար­վում են հենց այդ տե­սած­նե­րից ել­նե­լով, ինչ­քան էլ որ կա­տար­վա­ծի մա­սին բա­զում ուլտ­րա­հե­ղի­նա­կա­վոր վար­կած­ներ պտտվեն:

­Հենց այդ տե­սա­ծի վրա ար­ված եզ­րա­կա­ցութ­յուն­ներն են, որ բե­րում են Իս­րա­յե­լի եւ ԱՄՆ-ի հա­մար ծայ­րա­հեղ վատ ի­րա­վի­ճա­կի: Ա­րա­բա­կան աշ­խար­հում, ան­գամ այն երկր­նե­րում, ո­րոնք Թել Ա­վի­վի հետ խա­ղե­րի մեջ են, հան­րա­յին զանգ­վա­ծա­յին տոն էր՝ դե­պի Իս­րա­յել թռչող հրթիռ­նե­րի տես­քից: Թուր­քա­կան հե­ռուս­տաըն­կե­րութ­յուն­նե­րից մե­կում` ու­ղիղ ե­թե­րում քաղց­րե­ղեն էին մա­տա­կա­րա­րում: Բա­զում այլ՝ ոչ իս­լա­մա­կան երկր­նե­րում հիմ­նա­կա­նում այն կար­ծիքն են, որ լավ է, այս­քան սան­ձար­ձակ դար­ձած Իս­րա­յե­լին վեր­ջա­պես պատ­ժող գտնվեց, եւ այս­պես շա­րու­նակ: Այ­սինքն, ո­գու, ո­գե­ւո­րութ­յան, ռազ­մա­տեն­չութ­յան ու նման բա­նե­րի այն թռիչ­քը, որն ա­ռա­ջա­ցավ մաս­նա­վո­րա­պես իս­լա­մա­կան աշ­խար­հում, կա­րող է Իս­րա­յե­լի եւԱՄՆ-ի գլխին շատ չար խաղ խա­ղալ, ե­թե պարզ­վի, որ ի­րոք պայ­մա­նա­վոր­ված հար­վա­ծի տար­բե­րակն է ե­ղել կամ նման մի բան:

Ընդ ո­րում, այդ պատ­կերն ան­մի­ջա­պես էլ անդ­րա­դար­ձավ նաեւ քա­ղա­քա­կան դաշ­տում: Օ­րի­նակ, Էր­դո­ղա­նը ստիպված էր նա­խան­ձոտ տես­քով ա­ջակ­ցութ­յուն հայտ­նել Ի­րա­նին: Գ­րե­թե ան­մի­ջա­պես Թեհ­րան շտա­պեց սու­նի իս­լա­մի ա­ռաջ­նորդ հա­մար­վող Սաուդ­յան Ա­րա­բիա­յի արտ­գործ­նա­խա­րար Ֆեյ­սալ բին Ֆար­հան՝ հան­դի­պե­լով Մա­սուդ Փե­զեշ­քիա­նի հետ՝ դա­տա­պար­տե­լով Գա­զա­յի եւ Լի­բա­նա­նի դեմ Իս­րա­յե­լի գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը եւ խոս­տա­նա­լով, որ Սաուդ­յան Ա­րա­բիան ոչ մի դեպ­քում դի­վա­նա­գի­տա­կան ​​հա­րա­բե­րութ­յուն­ներ չի հաս­տա­տի Իս­րա­յե­լի հետ, քա­նի դեռ Պա­ղես­տի­նի ան­կախ պե­տութ­յուն չի ստեղծ­վել: Այ­սինքն, այդ ուղ­ղութ­յամբ ԱՄՆ-ի տա­րի­նե­րի քա­ղա­քա­կան ծանր աշ­խա­տան­քը մի ժա­մում ջու­րը գցվեց: Ու նման օ­րի­նակ­նե­րը բազ­մա­թիվ են:

­Ռազ­մա­կան տե­սանկ­յու­նից եւս տե­ղի ու­նե­ցա­ծը դա­ժան հար­ված էր Իս­րա­յե­լի հա­մար: Այն, որ արա­բա­կան աշ­խար­հով շրջա­պատ­ված Իս­րա­յե­լի անվ­տան­գութ­յան հիմ­նա­կան ե­րաշ­խի­քը ան­պար­տե­լիութ­յան եւ ԱՄՆ-ի ան­վե­րա­պահ օգ­նութ­յան մա­սին պատ­կե­րա­ցում­ներն են, հայտ­նի բան է: Բայց հի­մա բո­լո­րի աչ­քի ա­ռաջ այն փաստն է, որ Իս­րա­յե­լի ան­պար­տե­լիութ­յան գա­գաթ­նա­կետ ներ­կա­յաց­վող «Եր­կա­թե գմբե­թը» ա­մե­նե­ւին էլ այն ան­խո­ցե­լի հա­մա­կար­գը չէ, ինչ­պի­սին հրամց­վում է: Օ­րերս այն ցու­ցադ­րա­բար «ծա­կե­ցին» հու­սիթ­նե­րը՝ ըն­դա­մե­նը մեկ հրթի­ռով, ո­րի դեմ իս­րա­յե­լա­կան եր­կու տասն­յա­կի չափ հա­կահր­թիռ­ներն ան­զոր էին: Հի­մա այն «մա­ղի» վե­րա­ծեց Ի­րա­նը, ընդ ո­րում, հար­վա­ծե­լով հիմ­նա­կա­նում հին նմու­շի հրթիռ­նե­րով: Ընդ ո­րում, ան­գամ Իս­րա­յե­լին պաշտ­պա­նե­լու ե­կած ա­մե­րիկ­յան գերհ­զոր նա­վա­տոր­մը չկա­րո­ղա­ցավ օգ­նել: Ու նման պատ­կեր տես­նե­լով, հա­կաիս­րա­յե­լա­կան մյուս բո­լոր ու­ժե­րի մոտ որ­քա­նո՞վ է մե­ծա­նա­լու ի­րենց հեր­թին հար­վա­ծե­լու գայ­թակ­ղութ­յու­նը:

­Վեր­ջա­պես, Ի­րա­նի այդ հար­ված­նե­րը սե­փա­կան մաշ­կի վրա զգա­ցին նաեւ ռմբա­պաս­տա­րան­ներ մտած իս­րա­յել­ցի­նե­րը: Դա­տե­լով հա­ջոր­դած ար­ձա­գանք­նե­րից, իս­րա­յել­ցի­նե­րի մոտ կա ա­նա­պա­հո­վութ­յան զգա­ցո­ղութ­յան կտրուկ ան­կում, ընդ ո­րում, մե­ղադ­րանք­նե­րը հիմ­նա­կա­նում ուղղ­ված են սե­փա­կան վար­չա­կազ­մին: Ա­ռանց այդ էլ Նե­թան­յա­հու­ի վար­կա­նի­շը մի բան չէր, եւ այս ի­րա­վի­ճա­կում կան­խա­տես­վում է վար­կա­նի­շա­յին կա­տաստ­րո­ֆիկ ան­կում­:

ՈՒՄ Է ՊԵՏՔ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

­Հենց սրանք են Ի­րա­նի հար­ված­նե­րի տե­սա­նե­լի եւ շո­շա­փե­լի հե­տե­ւանք­նե­րը, ան­կախ այն բա­նից, թե քա­նի իս­րա­յել­յան ինք­նա­թիռ է խոց­վել կամ չի խոց­վել: Հա­ջոր­դած քա­րոզ­չա­կան ար­շա­վը, թե ա­մեն ինչ լավ է, տե­սեք թե ինչ ենք ա­նե­լու, քիչ բան կտա: Նե­թան­յա­հու­ի վար­չա­կազ­մը կա­րող է նման ծանր ի­րա­վի­ճա­կը փո­խել միայն կոնկ­րետ եւ է­ֆեկ­տիվ քայ­լե­րով: Ու հենց դա է, որ այս պա­հին ա­մե­նա­կա­րե­ւո­ր հարցն է ա­ռաջ քա­շում՝ կա­րո՞ղ է, թե՝ ոչ: Ա­վե­լի կոնկ­րետ. հասց­նել այն­պի­սի հար­ված, ո­րից հե­տո բո­լո­րը հաս­կա­նան, որ Ի­րա­նը պարտ­ված է: Ե­թե ոչ, ա­պա Ի­րա­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին պե­տութ­յու­նից վե­րած­վե­լու է ողջ իս­լա­մա­կան աշ­խար­հի լի­դե­րի՝ Իս­րա­յե­լի եւ ԱՄՆ-ի հա­մար բխող միան­գա­մայն տե­սա­նե­լի հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ:

Ի­հար­կե, Իս­րա­յե­լը դեռ ու­նի մի­ջու­կա­յին զեն­քի դի­մե­լու կամ Ի­րա­նի մի­ջու­կա­յին օբ­յեկտ­նե­րին հար­վա­ծե­լու հնա­րա­վո­րութ­յու­ն: Սա­կայն այս­տեղ մեկ հե­տաքր­քիր հարց կա՝ իսկ պա­տա­հա­կա՞ն էր, որ Ի­րանն իր այս հար­ձա­կու­մը ի­րա­կա­նաց­րեց ՌԴ վար­չա­պե­տի՝ Թեհ­րա­նից մեկ­նե­լու հենց հա­ջորդ գի­շե­րը: Այ­սինքն, կա­րո՞ղ է այն­պես լի­նել, որ Ի­րա­նին հասց­ված մի­ջու­կա­յին հար­ված­նե­րի պա­տաս­խա­նը լի­նի մի­ջու­կա­յին հար­ված­նե­րի տես­քով. իս­րա­յել­յան հե­տա­խու­զութ­յու­նը պետք է որ այս հար­ցի պա­տաս­խանն ու­նե­նա:

Ա­մեն դեպ­քում, որ Իս­րա­յե­լը ստիպ­ված է պա­տաս­խա­նել, են­թադ­րում են ա­մե­նա­տար­բեր հե­ղի­նա­կա­վոր աղբ­յուր­նե­րը: Ա­վե­լին, որ կա ԱՄՆ-ի «դաբ­րոն»` բայց նաեւ մի­ջու­կա­յին օբ­յեկտ­նե­րին չհար­վա­ծե­լու պայ­մա­նով: Կան նաեւ խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, որ իս­րա­յել­յան կա­ռա­վա­րա­կան ռազ­մա­կան խոր­հուր­դը հաս­տա­տել է «Ի­րա­նին դա­ժան պա­տաս­խան հասց­նե­լու» ո­րո­շու­մը: Ի­րանն էլ իր հեր­թին է հայ­տա­րա­րել, որ ա­մեն մի պա­տաս­խա­նի դեպ­քում կլի­նի նոր հար­ված Իս­րա­յե­լին, այս ան­գամ ա­վե­լի մասշ­տա­բա­յին: Այ­սինքն, միան­գա­մայն ռեալ է, որ այս հար­ված­նե­րի փո­խա­նա­կու­մը դեռ մեկ-եր­կու փուլ կշա­րու­նակ­վի, ո­րը, սա­կայն, դժվար թե հան­գեց­նի այս պա­հին ե­ղած, այս­պես ա­սենք, ստա­տուս-քվո­յի փո­փո­խութ­յան: Ա­ռա­վել եւս, որ Լի­բա­նա­նում էլ Իս­րա­յելն ա­ռանձ­նա­պես հա­ջո­ղութ­յուն­ներ դեռ չու­նի, ռեալ ա­ռաջ­խա­ղա­ցում­ներ չկան, կո­րուստ­նե­րը ա­վե­լա­նում են, եւ այս ա­մե­նը եւս նե­գա­տիվ է ազ­դում ինչ­պես նե­րիս­րա­յել­յան մթնո­լոր­տին, այն­պես էլ՝ գոր­ծող իշ­խա­նութ­յու­նն­երի ու Նե­թան­յա­հու­ի վար­կա­նի­շի վրա:

Այ­սինքն, Իս­րա­յե­լին պետք է ռեալ ճեղ­քում եւ ա­ռա­ջին հեր­թին քա­ղա­քա­կան, հո­գե­բա­նա­կան ի­մաս­տով, որն էլ կախ­ված է ռեալ ռազ­մա­կան հա­ջո­ղութ­յուն­նե­րից: Իսկ նման հա­ջո­ղութ­յուն­ներն այս պա­հին քիչ ի­րա­տե­սա­կան են թվում, ե­թե Նե­թան­յա­հու­ին չհա­ջող­վի ԱՄՆ-ին ներ­քա­շել պա­տե­րազ­մի մեջ: ԱՄՆ-ին էլ նախ պետք է, ինչ­պես միշտ, կոա­լի­ցիա ստեղ­ծել, ու այս­տեղ էլ հար­ցեր կան: Այս­պես, Ի­րա­քում գոր­ծող պրոի­րա­նակ­ան ռազ­մա­կա­նաց­ված ու­ժե­րը նա­խօրեին տա­րա­ծե­ցին հայ­տա­րա­րութ­յուն՝ «Ան­գամ մեկ կա­թիլ նավթ եւ գազ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քից դուրս չի գա», ե­թե Ա­րեւ­մուտքն անց­նի հար­ձակ­ման: Դա ի­րա­կա­նաց­նե­լը դժվար է, ու հի­մա հարց է՝ Եվ­րո­պան ձմռան շե­մին, ու­նե­նա­լով նաեւ խնդիր ռու­սա­կան է­ներ­գա­կիր­նե­րի հետ, կգնա՞ նման ռիս­կի:

Մ­յուս կող­մից, Ի­րա­նի դեմ Ա­րեւ­մուտ­քի զանգ­վա­ծա­յին հար­վա­ծը ա­ռա­ջին հեր­թին կնշա­նա­կի այդ երկ­րից մաս­նա­վո­րա­պես դե­պի Չի­նաս­տան է­ներ­գա­ռե­սուրս­նե­րի կանգ: Չի­նաս­տա­նը, ճիշտ է, օգտ­վում է ռու­սա­կան է­ներ­գա­կիր­նե­րից, սա­կայն ի­րա­նա­կան նավ­թի կանգ առ­նե­լը ծան­րա­գույն հար­ված է նաեւ չի­նա­կան տնտե­սութ­յա­նը: Այս պա­րա­գա­յում Պե­կի­նը կա­րո՞ղ է պա­սիվ դի­տոր­դի դե­րի մեջ մնալ, է­լի մեծ հար­ցա­կան կա:

ԱՄՆ-ի հա­մար, վեր­ջա­պես, ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կում՝ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րի քվեար­կութ­յան շե­մին նպա­տա­կա­հար­մա՞ր է Ի­րա­նի դեմ նման ծանր պա­տե­րազ­մի մեջ մտնե­լը. է­լի հար­ցա­կան­ներ:

Ն­ման է, որ մեծ պա­տե­րազ­մը պետք է միայն Նե­թան­յա­հու­ին, ու նա դեռ ի զո­րու է նման պայթ­յուն ա­ռա­ջաց­նել: Կ­կա­րո­ղա­նա՞ Ա­րեւ­մուտ­քը նրան զսպել, թե­րեւս հենց սա է այս պա­հին ե­ղած հար­ցե­րի հար­ցը: