Նիկոլի արտաքին քաղաքականությունը և դիվանագիտությունը․ հեծանիվն ընդդեմ շախմատի

Հիշո՞ւմ եք, երբ օրվա ռեժիմի ԿԳՄՍ ներկայացուցիչները մեկ հոգու խիստ հրահանգով Հայաստանի հանրակրթական դպրոցներում արգելեցին շախմատի դասերը, ակնհայտ դարձավ, որ դպրոցներում ևս մի դավադրություն է նախատեսվում։ Իհարկե, Նիկոլը շատ երկար մտածեց, ուղեղին զոռ տվեց, թե իր համար ինչ իմիջային կերպար ստեղծի, որ դա հակադրի ՀՀ երրորդ նախագահի շախմատիստի իմիջին ու հետո պարտադրի այն ընդօրինակել դպրոցներում ու վերջապես մկան պես մի փիղ երկնեց՝ խորամուխ լինելով հեծանվասպորտի այբուբենի մեջ։ Ոչինչ, որ այդտեղ էլ միջակից ցածր ունակություններ ցուցաբերեց, ինչպես իր կյանքի բոլոր ոլորտներում, բայց հո անունը դուրս եկավ, և, խնդրեմ, դպրոցներին հերթական հրահանգը չուշացավ։ Չնայած Նիկոլի իմիջմեյքերները կարող էին ավելի արագ կողմնորոշվել ու նրան նստեցնել հեծանիվին։ Հիմա մարզերի ու մայրաքաղաքի դպրոցների սաները հնարավորություն կունենան հեծանիվ վարելու՝ հուսամ Նիկոլից լավ ու հմուտ։ Դե Սերժ Սարգսյանը ցանկանում էր խելացի, տրամաբանող սերունդ դաստիարակել դպրոցներում, Նիկոլն էլ ուզում է դեռ փոքրուց գոնե հեծանիվ չունենալու բարդույթից երեխաներին «ձերբազատել»՝ այդ օպերացիայի անունն էլ դնելով իբրև «հեծանվային սպորտի զարգացում», առողջ ապրելակերպի գաղափարներն են տարածում, ֆիզիկական դաստիարակությունն են խրախուսում դպրոցներում։

Ժողովուրդը լավ խոսք ունի՝ հիմար գլխից ոտքերը կրակն են ընկել։ Դատարկ գլխով հեծանիվը ոչ թե առողջարար է, այլ կարող է անգամ ազգային ողբերգության պատճառ դառնալ, ինչն էլ հիմա մեր գլխին բերում է ձախողակ, ապաշնորհ Փաշինյանը, որի առողջ ապրելակերպը սահմանափակվում է հաստացած ու դեֆորմացված մկանները հեծանիվի նստատեղի վրա անօգուտ դնելով, բայց որկրամոլության մաստեր կլասներ տալով։ Հիշո՞ւմ եք՝ մի ժամանակ էլ մարզասրահից էր տեսանյութեր հանրայնացնում, բայց հետո շատ արագ ձանձրացավ այդ զբաղմունքից։ Հեծանիվն էլ շուտով կթողնի այն կամակոր երեխաների նման, որոնց ծնողը տարբեր խմբակներ տանելով ի վերջո համակերպվում է մտքի հետ, որ իր երեխան բութ է և շատակեր։ Նիկոլի հեծանվամոլուցքը Սերժ Սարգսյանի շախմատային հրապուրանքին՝ հոբբիին հակադրվելու միտում ունի, այնքան շատ է ուզում նա իր հետագիծը թողնել եկող սերնդի վրա, որ արմատախիլ անելով շախմատի նկատմամբ դպրոցականների շրջանում հետաքրքրություն առաջացնելու ծրագիրը, փոխարենը «ՀՀ վարչապետի գավաթ» խճուղային հեծանվավազքի ծիծաղելի անունով մրցաշարն է հորինել, որն անցկացվում է ՀՀ հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում բարձր դասարանցիներից կազմված հավաքական թիմերի շրջանում։ Եթե կապկել, ապա կապկել մինչև վերջ։ Ժամանակին Սերժ Սարգսյանն էր պարբերաբար այցելում դպրոցականների շրջանում շախմատով զբաղվող աշակերտների մրցաշարերին, նրանց պարգևատրում, խրախուսում։ Տեսնենք Նիկոլի այս մրցակցություն- հրապուրանքն ինչքան կտևի։

Նիկոլին միայն մեկ զբաղմունք չի ձանձրացնում՝ վայելել իշխանության բոլոր հաճույքները, իսկ այ՝ իշխանավորի, մանավանդ երկրի ղեավարի ուղիղ պարտականությունները նրան ի սկզբանե թերևս չեն էլ հետաքրքրել։ Այս վեց տարիների նրա ողջ քաղաքական ուղին դրա մասին է վկայում։ Քաղաքական ուղի շատ բարձր է ասված, նրա դեպքում կարելի է ասել հեծանվուղին՝ Նիկոլի քաղաքական հեծանվուղին, հեծանվորդ, որը համաշխարհային մրցաշարերում միշտ վերջինն է հատում վերջնագիծը, այն էլ նախավերջին հեծանվորդից ժամեր անց։

Երրորդ նախագահի մասին խոսելիս թևավոր արտահայտություն է դարձել նրա շախմատային դիվանագիտությունը, որը նախատեսում է խելացի, հաշվարկված, զգուշավոր, ծանրութեթև արված քայլեր արտաքին քաղաքականության մեջ՝ առանց ցեյթնոտային վրիպումների՝ հանուն հաղթանակի։ Հենց այդպիսին էր երրորդ նախագահի վերաբերմունքը աշխարհի հետ հարաբերություններում և նպատակային քայլերով Հայաստանի իմիջի, իրավունքի, հայկական արդարության վերականգնման, աշխարհում կշռի համար նա վարում էր իր շախմատային դիվանագիտությունը, ինչի արդյունքում Արցախյան հիմնախնդրի հարցի լուծումը մտել էր թերևս վճռական փուլ, ինչից Ալիևը սարսափահար եղած, ըստ հրապարակումների, միջոցներ ներարկեց ու 2018 թվականին այստեղ իրականացրեց ՀՀ-ի, Արցախի կործանումն ազդարարող դավադիր գործընթացը։ Սերժ Սարգսյանի կառավարման ժամանակաշրջանում Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող պետությունների թիվը կտրուկ ավելացավ, ավելին՝ անգամ Թուրքիային դատապարտող բանաձևեր սկսեցին շրջանառվել կառավարությունների և խորհրդարանների մակարդակով, Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին բազմաթիվ երկրների ղեկավարներ ու դիվանագիտական կորպուսի, կառավարության ներկայացուցիչներ ժամանեցին Հայաստան՝ Ցեղասպանության հուշահամալիրում զոհերի հիշատակին խոնարհվելու և այդպիսով ընդունելու արյունոտ ու ազգասպան եղելությունը՝ անկյուն քշելով Թուրքիայի վարչախմբին։

Նրա կառավարման տարիներին էր, որ Հայաստանը հավասարակշռված, բարիդրացիության, գործընկերության, թափանցիկության և տարածաշրջանում շահեր ունեցող ուժերի ոչ թե հակադրման, այլ համադրման սկզբունքների վրա կառուցված քաղաքականության շնորհիվ քաղաքական, դիվանագիտական, տնտեսական, ռազմական կշիռ ու դերախաղացում ուներ ինչպես Արևմուտքի հետ հարաբերություններում, այնպես էլ Ռուսաստանի, Իրանի, տարածաշրջանի այլ բարիդրացիական պետությունների։ Նախորդ ղեկավարի օրոք ակտիվացել էին նաև հարաբերությունները Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան և Լատինամերիկյան տարածաշրջանների երկրների հետ: Չինաստանի հետ հարաբերություններում նախանշվել էին առևտրատնտեսական, էներգետիկ, տրանսպորտի և հումանիտար ոլորտներում համագործակցության հեռանկարային ուղղությունները: Զգալի ներուժ տեսնելով «Մետաքսի ճանապարհի տնտեսական գոտու» նախաձեռնության ձևաչափով խոշոր ենթակառուցվածքային նախագծերի իրականացման մեջ՝ Հայաստանը հավակնում էր մասնակցել դրանց, ինչը թույլ կտար բազմազանեցնել ոչ միայն Հայաստանի, այլև Եվրասիական տնտեսական միության մյուս երկրների լոգիստիկ հնարավորությունները:

2013 թվականից Հայաստանը ընդգրկելով Մաքսային միության և ԵԱՏՄ կառույցներում, Սերժ Սարգսյանը նաև կարողացավ սաստել արևմտյան պետությունների վրդովմունքը այլ՝ շրջանակային համաձայնագրի միջոցով ԵՄ-ի հետ կայուն և վստահելի հարաբերություններ հաստատելու հեռանկար ստեղծելով։ Եվ այնպես, որ ԵՄ-ն անգամ բարձրաձայնեց Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության խելացի քաղաքականության մասին ու ասելով, որ ամենևին դեմ չէ Ռուսաստանի հետ Հայաստանի ռազմավարական դաշնակցային հարաբերություններին։ Միայն Նիկոլի օրոք է, որ ԵՄ պետությունները և մասնավորապես Ֆրանսիան բացահայտ քննադատության են ենթարկում Ռուսաստանին մեր տարածաշրջանում վարած քաղաքականության համար ու հայտարարում, որ Հայաստանը պետք է ձերբազատվի Ռուսաստանի բռնազավթումից, որովհետև Նիկոլը Ֆրանսիայի մայրաքաղաքում միայն հեծանիվ վարելու մասին է երազում ու Մակրոնի հետ գրկախառնված նկարներ ունենալու, և ոչ թե Հայաստանի շահը պաշտպանելու։

Ժամանակին և գուցե այսօր էլ շատերը քննադատում էին ՀՀ նախորդ ղեկավարի՝ Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելուն ուղղված դիվանագիտությունը, որը հայկական քաղաքագիտության մեջ ամրագրվեց «ֆուտբոլային դիվանագիտություն» անվամբ։ Մեղադրում էին և գուցե մեղադրում են, որ նա չկարողացավ այդպես էլ լեզու գտնել Թուրքիայի ղեկավարության հետ, և այդ խնդիրը ժառանգեց սերունդներին՝ ավելի խճճելով այն։ Այսօր ակնհայտ է, որ Թուրքիայի հետ ֆուտբոլային դիվանագիտության ամրապնդումը միմիայն Արցախը, իսկ հետո Հայաստանի ինքնիշխանությունը կորցնելու դիմաց էր լինելու։ Արձանագրություններն աղբամանը նետելիս Սերժ Սարգսյանն էլ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի ձախողման պատճառը համարեց Թուրքիայի հավակնությունները, քանի որ արձանագրությունների տակ ստորագրելու համար Թուրքիան ՀՀ-ի համար անընդունելի մի շարք նախապայմաններ էր առաջ քաշել, որոնք, ի դեպ, այսօր հլուհնազանդ կամակատարի պես պարտավորվում են իրականացնել օրվա ապազգային իշխանությունները։ Դատեք ինքներդ՝ արձանագրություններն աղբամանը նետելով և Թուրքիայի ղեկավարությանը գրողի ծոցն ուղարկելով՝ Հայաստանը ձախողե՞ց, թե շահեց։

Ֆուտբոլային դիվանագիտությանն էլ Նիկոլը փորձեց հակադրվել «կուզեմ չոքեչոք քովդ գալ» դիվանագիտությամբ, երբ ԱՄՆ-ում վերջապես կարողացավ Էրդողանին համոզել ընդունել իրեն իր հարկի տակ՝ Թուրքական տանը և կրծքին ամուր սեղմել նրա հեղինակած գիրքը՝ հայի արյունով ստեղծված թուրքական արդարության մասին։ Սերժ Սարգսյանը պատռեց արձանագրությունները ու նետեց Էրդողանի դեմքին՝ արժանապատվորեն հրաժարվելով Էրդողանի՝ իր ձեռքերով հայերի հերթական ցեղասպանությունն իրականացնլու ծրագրից։ Նիկոլն անարժանապատվորեն ընդունեց Էրդողանի նվերը՝ միանշանակ հանաձայնելով նաև կատարել նրա ցանկությունները։

Օրվա իշխանությունների պարտվողական ու զիջողական վարքագիծը, որը կարելի է բնորոշել «հեծանվային դիվանագիտություն» եզրույթով՝ ձեզ օգնական։