ՎՐԱՑԱԿԱՆ «ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ» ՉՍՏԱՑՎԵՑ. ՀԻՄԱ Ի՞ՆՉ Է ԼԻՆԵԼՈՒ

Սկ­սենք Վ­րաս­տա­նից, որ­տեղ օ­րերս պաշ­տո­նա­պես կա­յա­ցան նա­խա­գա­հի ընտ­րութ­յուն­նե­րը: Նոր նա­խա­գա­հը Մի­խա­յիլ Կա­վե­լաշ­վի­լին է, երկ­րում միան­գա­մայն հարգ­ված անձ­նա­վո­րութ­յուն, ֆուտ­բո­լի Վ­րաս­տա­նի վե­ցա­կի չեմ­պիոն (1990-1995 թթ.), Ռու­սաս­տա­նի չեմ­պիոն (1995): Շ­վեյ­ցա­րիա­յի չեմ­պիոն (1998):

ՎՐԱՑԱԿԱՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ

Ինչ­պես Հա­յաս­տա­նում, Վ­րաս­տա­նում եւս նա­խա­գա­հը երկ­րի կա­ռա­վար­ման հար­ցում ու­նի ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան ֆունկ­ցիա: Ըստ այդմ, ոչ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ, բայց երկ­րում հարգ­ված անձ­նա­վո­րութ­յա­նը նա­խա­գահ ընտ­րե­լը գոր­ծող ի­շխա­նութ­յուն­նե­րի կող­մից հե­տաքր­քիր քայլ էր եր­կու ի­մաս­տով: Այն, որ նա­խա­գա­հա­կան այս ընտ­րութ­յուն­նե­րի հետ կապ­ված՝ ընդ­դի­մութ­յու­նը նո­րից բո­ղո­քի ակ­ցիա­նե­րի դի­մեց, հաս­կա­նա­լի ի­մաստ ու­նի: Որ­քան էլ ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան պաշ­տոն, բայց այդ դիր­քից բա­ցա­հայտ ա­րեւմտ­յան, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ լի­բե­րաս­տա­կան դրա­ծո Զու­րա­բիշ­վի­լուն դուրս մղե­լը քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­վից դար­ձել էր Վ­րաս­տան-Ա­րեւ­մուտք ներ­կա հա­կա­մար­տութ­յան հար­ցում անկ­յու­նա­քա­րա­յին: Զու­րա­բիշ­վի­լին, մեծ հաշ­վով, գնում եւ այս­տեղ-այն­տեղ Վ­րաս­տա­նին էր ներ­կա­յաց­նում, ընդ ո­րում, 180 աս­տի­ճա­նով հա­կա­սե­լով կա­ռա­վա­րութ­յան կուր­սին եւ դրա­նով ցույց տա­լով, թե Վ­րաս­տա­նում եր­կու մո­տե­ցում կա: Եվ ոչ միայն դա. միա­ժա­մա­նակ նա վե­րահս­կում էր երկ­րում ա­րեւմտ­յան գոր­ծա­կա­լա­կան ցան­ցի գոր­ծու­նեութ­յու­նը, այդ թվում՝ սո­ղանք­ներ պատ­րաս­տե­լով ֆի­նան­սա­կան հոս­քե­րի մա­սով, ին­չը «Օ­տա­րերկր­յա գոր­ծա­կալ­նե­րի մա­սին» օ­րեն­քի պայ­ման­նե­րում բա­վա­կա­նին բար­դա­ցել է: Վեր­ջա­պես, Զու­րա­բիշ­վի­լին նաեւ քա­ղա­քա­կան ի­մաս­տով է Ա­րեւ­մուտ­քի ա­ռանց­քա­յին «ռե­զի­դեն­տը», ու դրա­նով հան­դերձ, դար­ձել էր կա­ռա­վա­րութ­յան դեմ ներ­կա ա­րեւմ­տա­մո­լա­կան պայ­քա­րի հիմ­նա­կան շար­ժիչ ուժն ու խորհր­դա­նի­շը: Այ­սինքն, այն պա­հին, երբ Զու­րա­բիշ­վի­լուն կհե­ռաց­նեն նա­խա­գա­հա­կան պա­լա­տից, եւ նրան կփո­խա­րի­նի նո­րընտ­իր նա­խա­գա­հը, Ա­րեւ­մուտ­քը Վ­րաս­տա­նում նոր իշ­խա­նա­փո­խութ­յուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար ար­դեն ստիպ­ված է լի­նե­լու գոր­ծել, ա­սենք, Սա­հա­կաշ­վի­լու «հե­ղա­փո­խութ­յան» տար­բե­րա­կով՝ զրո­յից: Բ­նա­կան է, ե­թե միայն դրա հա­մար ռե­սուրս­ներ եւ հա­մա­պա­տաս­խան պայման­ներ կա­րո­ղա­նա ա­պա­հո­վել:

­Պայ­ման­ներ ա­սե­լով, նկա­տի ու­նենք վրա­ցա­կան հան­րութ­յան «գլու­խը յու­ղե­լը», որ երկ­րում ա­ռա­վե­լա­գույն մեծ զանգ­ված­ներ վերս­տին տար­վեն «դե­պի Եվ­րո­պա» գա­ղա­փա­րով: Մինչ­դեռ վրա­ցի­ներն ար­դեն մեկ ան­գամ տե­սան, որ այդ գա­ղա­փար կոչ­վածն ի­րենց հա­մար ոչ միայն «պայ­ծառ եվ­րո­պա­կան ա­պա­գա» չի ա­պա­հո­վում, այլ մեկ ան­գամ տա­րավ պա­տե­րազ­մի եւ հի­մա փոր­ձում են երկ­րորդ ան­գամ տա­նել: Ու ա­սել, ե­թե մո­տա­կա տաս­նամ­յակ­նե­րին հնա­րա­վոր կլի­նի այդ ա­մե­նը սե­փա­կան աչ­քով տե­սած վրա­ցի­նե­րին խա­բել, ի­րա­տե­սա­կան չէ: Այ­սինքն, այն հա­մա­կար­գը, որն այս պա­հին ստեղ­ծում է Վ­րաս­տա­նը, ե­թե ինչ-որ ա­նակն­կալ­ներ չլի­նեն, տաս­նամ­յակ­նե­րի հա­մար է, եւ Զու­րա­բիշ­վի­լուն հա­մա­ռո­րեն կռվի մղե­լը հենց այդ ի­մաստն ու­նի. ձա­խող­վե­ցին, դա շտկե­լը ե­րե­ւի հնա­րա­վոր չլի­նի: Մինչ­դեռ սկսած խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րին նա­խոր­դած ան­կա­յու­նութ­յան փու­լից, դրան հա­ջոր­դած ընտ­րութ­յուն­նե­րից, վեր­ջաց­րած հե­տընտ­րա­կան եւ այս վեր­ջին օ­րե­րի ան­կա­յու­նութ­յուն­նե­րով, այդ պայ­քա­րը, ինչ­պես քա­նիցս ենք են­թադ­րել, մի գլուխ ձա­խող­վում է: Հի­մա էլ մի «վեր­ջին մար­տի» են դուրս ե­կել: Բայց երբ նա­յում ես մարտն­չող­նե­րի խիստ նոս­րա­ցած շար­քե­րին եւ նրանց առ­ջե­ւում կանգ­նած Զու­րա­բիշ­վի­լու բա­վա­կա­նին խեղ­ճա­ցած տես­քին (ով, հա­վա­նա­բար, ոչ թե իր հայ­րե­նի Ֆ­րան­սիա կվե­րա­դառ­նա, այլ բնա­կութ­յուն կհաս­տա­տի Սա­հա­կաշ­վի­լու հա­րե­ւա­նութ­յամբ), վերջ­նա­կա­նա­պես հա­մո­զիչ է դառ­նում, որ Ի­վա­նիշ­վի­լու գլխա­վո­րած վրա­ցա­կան իշ­խա­նութ­յուն­ներն ի­րա­կա­նում ու­նեն ժո­ղովր­դա­կան լայն ա­ջակ­ցութ­յուն եւ վերջ­նա­կան հաղ­թա­նա­կի շե­մին են:

ՆՈՐ ԻՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Այս­տեղ ա­հա գա­լիս ենք մեզ հա­մար շատ կա­րե­ւոր հա­ջորդ հար­ցին. վրա­ցա­կան այս ի­րո­ղութ­յուն­ներն ի՞նչ նշա­նա­կութ­յուն ու­նեն Հա­յաս­տա­նի հա­մար: Բայց մինչ դրան հաս­նե­լը` մեկ այլ հարց կա: Վ­րաս­տա­նը, այս­պի­սով, նման է, որ վերջ­նա­կա­նա­պես մեր­ժեց ուլտ­րա­լի­բե­րալ ա­րեւմտ­յան կուր­սը: Բայց դա, ի­հար­կե, դեռ չի նշա­նա­կում, որ կլի­նի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կուր­սը կտրուկ դե­պի Ռու­սաս­տան ուղ­ղոր­դում: Նախ, ան­կախ կուր­սից, կա աբ­խա­զա­կան եւ հա­րա­վօ­սե­թա­կան թե­մա­նե­րը, ո­րոն­ցից վրա­ցա­կան ներ­կա իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը, ա­սենք նաեւ վրա­ցա­կան հան­րութ­յու­նը չեն հրա­ժար­վում: Երկ­րոր­դը, Թ­րամ­փի օ­րոք ի՞նչ տե­ղի կու­նե­նա վրաց-ա­մե­րիկ­յան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հետ, դա եւս առն­վազն հաս­կա­նա­լու խնդիր է:

Աբ­խա­զա-օ­սե­թա­կան ուղ­ղութ­յամբ վրա­ցա­կան կող­մը դեռ մինչ խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րությ­ու­ններն էր ակ­նար­կում դիր­քո­րոշ­ման ո­րո­շա­կի փո­փո­խութ­յան մա­սին: Հի­շեց­նենք, Ի­վա­նիշ­վի­լին 2008թ.-ի պա­տե­րազ­մի հիմ­նա­կան մե­ղա­վոր հայ­տա­րա­րեց Սա­հա­կաշ­վի­լուն՝ սկսե­լով խո­սել ընդ­հուպ Աբ­խա­զիա­յից եւ Հ­յու­սի­սա­յին Օ­սե­թիա­յից նե­րո­ղութ­յուն խնդրե­լու մա­սին՝ նոր իշ­խա­նա­կան հա­մա­կար­գի ձե­ւավո­րու­մից հե­տո: Ս­րան զու­գա­հեռ, մաս­նա­վո­րա­պես ռու­սա­կան փոր­ձա­գի­տա­կան աղբ­յուր­նե­րը սկսե­ցին խո­սել այդ եր­կու կի­սա­ճա­նաչ­ված հան­րա­պե­տութ­յուն­նե­րի եւ Վ­րաս­տա­նի մի­ջեւ ֆե­դե­րա­ցիա­յի, ան­գամ՝ Կոն­ֆե­դե­րա­ցիա­յի ստեղծ­ման հնա­րա­վո­րութ­յան մա­սին: Վ­րաս­տա­նում պրագ­մա­տիկ իշ­խա­նութ­յուն­ներ են, ո­րոնք, թե­րեւս, հաս­կա­նում են, որ, օ­րի­նակ, Ար­ցա­խի սցե­նա­րը խա­ղար­կե­լով՝ այդ եր­կու տա­րած­քա­յին միա­վոր­նե­րը Վ­րաս­տա­նի կազմ վե­րա­դարձ­նե­լու ո­րե­ւէ տար­բե­րակ չու­նեն: Ու մյուս կող­մից, 2008թ. պա­տե­րազ­մի համար մե­ղադ­րում են Սա­հա­կաշ­վի­լուն, ա­պա դա նաեւ մատ­նան­շում է, որ դրա արդ­յուն­քում ռուս-վար­ցա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զրո­յաց­ման մեղ­քը եւս վերց­նում են ի­րենց վրա: Դա, ըստ էութ­յան, նաեւ նման էր Թ­բի­լի­սիից Մոսկ­վա­յին հղված ա­ռա­ջար­կի, որ պետք է հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը կար­գա­վո­րել, այ­սինքն, օ­րա­կար­գա­յին է դառ­նում աբ­խա­զա-օ­սե­թա­կան հա­կա­մար­տութ­յուն­նե­րը ինչ-որ հան­գու­ցա­լուծ­ման հասց­նե­լու հար­ցը. «մայ­րա­կան» հա­կա­մար­տութ­յու­նից ա­վե­լի քան 30 տա­րի է ան­ցել, եւ մի 30 տա­րի էլ այս վի­ճա­կում թող­նե­լը հաս­տատ ո­րե­ւէ մե­կին ո­րե­ւէ բան չի տա­լու: Հան­րա­գու­մա­րում՝ խել­քին մոտ է, որ կոն­ֆե­դե­րա­ցիա­յի գա­ղա­փա­րը նաեւ Թ­բի­լի­սիի հա­մար լի­նի ոչ թե պար­զա­պես ըն­դու­նե­լի, այլ՝ միակ տար­բե­րակ:

Ի­հար­կե, հատ­կա­պես Աբ­խա­զիա­յի կող­մից այս հար­ցում խնդիր­ներ կա­րող են լի­նել, նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով վեր­ջին աղմ­կոտ ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը: Սա­կայն այս շա­բաթ­նե­րին Մոսկ­վան, լիո­վին դա­դա­րեց­նե­լով Աբ­խա­զիա­յին ֆի­նան­սա­կան եւ է­ներ­գե­տիկ օ­ժան­դա­կութ­յուն ցու­ցա­բե­րե­լու գոր­ծըն­թա­ցը, նաեւ ի ցույց դնե­լով, որ կա­րող է մին­չեւ իսկ փա­կել ռուս-աբ­խա­զա­կան սահ­մա­նը, բա­ցի նե­րաբ­խա­զա­կան հար­ցե­րից, փոր­ձում է նաեւ ա­նուղ­ղա­կիո­րեն ա­վելի գլո­բալ հար­ցեր լու­ծել: Այն է՝ ա­ռան­ց ա­վե­լորդ կապ­րիզ­նե­րի պետք է գնալ փո­խըն­դու­նե­լի լու­ծում­նե­րի: Եվ այդ ի­մաս­տով կոն­ֆե­դե­րա­ցիա­յի տար­բե­րա­կը նաեւ Աբ­խա­զիա­յի հա­մար կա­րող է դառ­նալ ե­ղած­նե­րի մեջ լա­վա­գույն տար­բե­րակ: Դ­րա­նով Վ­րաս­տա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յու­նն­երի մեջ կմտնեն հա­վա­սար կար­գա­վի­ճակ­նե­րով՝ նաեւ «սեւ օր­վա» հա­մար պահ­պա­նե­լով ռու­սա­կան ռազ­մա­կան ներ­կա­յութ­յու­նը: Իսկ աբ­խա­զա­կան եր­կա­թու­ղու վե­րա­գոր­ծարկ­ման դեպ­քում նաեւ տնտե­սութ­յան էա­կան զար­գաց­ման եւ ֆի­նան­սա­կան հոս­քե­րի ա­վե­լաց­ման հնա­րա­վո­րութ­յուն է ստեղծ­վում:

­Միա­ժա­մա­նակ, վրա­ցա­կան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը նաեւ քա­նիցս ակ­նար­կել են, որ տես­նում են նաեւ թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մի հետ կապ­ված միայն ա­ճող խնդիր­ներ: Ընդ ո­րում, դրանք չտես­նելն ար­դեն հնա­րա­վոր էլ չէ. Ա­ջա­րիան փաս­տա­ցի թուր­քա­կան տնտե­սա­կան ին­տեր­վեն­ցիա­յի գո­տում է, իսկ ադր­բե­ջա­նա­կան ուղ­ղութ­յամբ մին­չեւ իսկ տա­րած­քա­յին պատ­կա­նե­լիութ­յան հո­ղի վրա խնդիր­ներ ա­ռա­ջա­ցան: Ընդ ո­րում, այդ խնդիր­նե­րը Սա­հա­կաշ­վի­լու իշ­խա­նութ­յան գա­լու եւ Բա­թու­միի ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զան հա­նե­լու ժա­մա­նակ­նե­րից սկսած, այ­սինքն՝ ա­րեւմտ­յան վեկ­տո­րի պա­րա­գա­յում գնա­լով միայն սրվե­ցին, ո­րը եւս այն միան­շա­նակ գա­ղա­փա­րին է տա­նում, որ հենց ռու­սա­կան այդ ռազ­մա­բա­զան էր թուր­քա­կան ին­տեր­վեն­ցիան կանգ­նեց­նում: Այ­սինքն, առն­վազն տե­սա­նե­լի են այն հիմ­քե­րը, ո­րոնք կա­րող են Վ­րաս­տա­նին մղել Մոսկ­վա­յի հետ ընդ­հուպ՝ ռազ­մա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի սեր­տաց­ման ուղ­ղութ­յամբ, իսկ ա­վե­լի ռեալ, ե­թե Թ­բի­լի­սին բո­լո­րից էլ ա­ռաջ գնա Ռու­սաս­տան-­Բե­լա­ռուս միութ­յան ուղ­ղութ­յամբ, զար­մա­նալ պետք չէ:

­Նաեւ ա­սել, թե Թ­րամ­փի հետ Թ­բի­լի­սին շատ մեծ հույ­սեր է կա­պել, դա էլ տե­ղին չէ: Վեր­ջին հաշ­վով, Թ­րամ­փը Վ­րաս­տա­նի հա­մար «փոր­ձած թան» է, եւ նրա նա­խորդ նա­խա­գա­հութ­յան փու­լում ներ­կա բո­լոր խնդիր­նե­րը, ո­րոնք ու­նի Վ­րաս­տա­նը, կա­յին եւ միայն խո­րա­ցան: