Էս Ալիեւն ինչի՞ էսպես կատաղեց

­Մինչ Նի­կո­լը սափր­վե­լու ջրի եւ նման այլ ան­համ թե­մա­նե­րով ճա­ռեր է կար­դում, յու­րա­յին­նե­րին SMS-նե­րով գոր­ծից հա­նե­լու զանգ­վա­ծա­յին շոու­ներ է սար­քում՝ հա­յաս­տան­յան հան­րութ­յա­նը ի­րա­կան թե­մա­նե­րից շե­ղե­լու հա­մար, Ա­լիե­ւը նո­րից ան­ցավ հար­ձակ­ման: Ա­մեն դեպ­քում, հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք նա նա­խօ­րեին հնչեց­րեց «ՌԻԱ Նո­վոս­տիով», գո­նե մեկ բան հու­շում են՝ Ա­լիե­ւը մե­ծաց­նում է ճնշում-պա­հանջ­նե­րը նի­կո­լա­կան Հա­յաս­տա­նի ուղ­ղութ­յամբ:

ՀԵՐԹԱԿԱՆ ԳՐՈՀԸ

Ի­հար­կե, ա­ռա­ջին հեր­թին աչքի է զար­նում փաս­տը, որ այս ան­գամ Ա­լիե­ւը հեր­թա­կան գրո­հի հա­մար հար­թակ ընտ­րեց ռու­սա­կան տե­ղե­կատ­վա­կան աղբ­յու­րը: Ի­մաստն էլ կա­րե­լի է կռա­հել՝ նա ցան­կա­նում է, որ իր ա­սած­նե­րը հան­կարծ Մոսկ­վա­յի աչ­քից չվրի­պեն: Թե ին­չու, դեռ կհաս­նենք: Սա­կայն նախ տես­նենք, թե այս ինչ նոր բա­ներ է մո­գո­նել Հեյ­դա­րո­վի­չը:

Այն, որ Ա­լիեւն իր նոր հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րում գնում-հաս­նում է Կա­զա­նում Նի­կո­լի հետ հան­դիպ­մա­նը, ար­դեն իսկ հե­տաքր­քիր ակ­նարկ պա­րու­նա­կում է: Այ­սինքն, նա «բա­ցա­հայ­տում» է, թե կոնկ­րետ ի՞նչ հար­ցեր կա­յին, ո­րոնց շուրջ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծությ­ուն չկար, բայց կար­ծում է, որ Կա­զա­նում ինչ-որ բան է փոխ­վել: Ըստ Հեյ­դա­րո­վի­չի. «Փաս­տաթղ­թի 17 կե­տե­րից 15-ը հա­մա­ձայ­նեց­ված են, մնա­ցել է 2-ը, եւ Կա­զա­նում Փա­շին­յա­նի հետ իմ վեր­ջին հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ զգա­ցի, որ Հա­յաս­տա­նը կա­րող է ըն­դու­նել այդ 2 կե­տը՝ այ­սինքն մեր պայ­ման­նե­րը: Կե­տե­րից մեկն ի­րար դեմ մի­ջազ­գա­յին հայ­ցեր չներ­կա­յաց­նելն է, իսկ մյու­սը՝ սահ­մա­նին այլ երկր­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին չտե­ղա­կա­յե­լը»:

Ու­րեմն ե­ղա­ծը դա՞ է. ու այս ըն­թաց­քում փոր­ձա­գետ­ներն այդ եր­կու կե­տի հետ կապ­ված ինչ-որ ա­հա­վոր մտքե՞ր էին հայտ­նում՝ Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խել, «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» տալ եւ այլն: Իսկ ա­հա Ա­լիե­ւը խո­սում է շատ պարզ բա­նե­րի մա­սին, եւ հատ­կա­պես դրան­ցից ա­ռա­ջի­նը, քա­նի դեռ Նի­կոլ կա, մի­գու­ցե ա­վե­լի շատ Հա­յաս­տա­նին է պետք: Այ­սինքն, այն պա­հից, երբ Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րեց, թե՝ «Ղա­րա­բաղն Ադր­բե­ջան է, եւ՝ վերջ», Բաք­վին տվեց բո­լոր հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րը, մի­ջազ­գա­յին ատ­յան­նե­րում Հա­յաս­տա­նին, որ­պես ագ­րե­սո­րի, դա­տի տա­լու եւ փոխ­հա­տու­ցում պա­հան­ջե­լու մա­սին: Ու հի­մա Ա­լիեւն է ա­ռա­ջար­կում՝ ի­րար դա­տի չտանք, ի՞նչ վատ բան է, որ Նի­կո­լը միան­գա­մից չի հա­մա­ձայն­վում, գո­նե մեկ չլուծ­ված կետ կմնար:

­Բայց ի­րա­կա­նում այս եր­կու կե՞տն է մնա­ցել. այս­տեղ, ի­հար­կե, հար­ցեր շատ կան: Ընդ ո­րում, Ա­լիե­ւի նկա­րագ­րած երկ­րորդ կե­տը, ի­րոք, Հա­յաս­տա­նի հա­մար այն կար­գի վտանգ է պարունակում, որ մի­գու­ցե ան­գամ Նի­կո­լը դրան գնա­լու «դու­խը» չու­նե­նա: Այ­սինքն, ի՞նչ ա­սել է՝ «սահ­մա­նին այլ երկր­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին չտե­ղա­կա­յե­լը»: Դ­րա տակ ի՞նչ պետք է հաս­կա­նանք, «եվ­րաշ­պիոն­նե­րի՞ն», ո­րոնց Նի­կո­լը բե­րել է Հա­յաս­տան. մի­գու­ցե, հաշ­վի առ­նե­լով, որ դրան զու­գա­հեռ, նա նաեւ ռու­սա­կան ու­ժե­րին «խնդրեց»՝ ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­ման­նե­րից դուրս գալ: Մ­յուս կող­մից, «եվ­րաշ­պիոն­նե­րի» հար­ցը, ե­թե պայ­մա­նա­գիր կնքվի, այս­պես թե այն­պես կլուծ­վի, դա հաս­տատ Ա­լիեւն էլ է հաս­կա­նում եւ հա­զիվ թե այդ­քան հա­մա­ռո­րեն նման կետ մտցներ պայ­մա­նա­գիր:

Ի­հար­կե, կա նաեւ այն տար­բե­րա­կը, որ Ա­լիե­ւը իր այդ կե­տը մտցրել է պայ­մա­նա­գրի մեջ՝ վա­խե­նա­լով Հա­յաս­տա­նում ՆԱՏՕ-ա­կան ու­ժե­րի տե­ղա­կա­յու­մից: Ա­ռա­վել եւս, որ նա նույն հար­ցազ­րույ­ցում նաեւ այն միտքն է հրամց­նում, թե՝ Ֆ­րան­սիա­յի նա­խա­գահ Է­մա­նո­ւել Մակ­րո­նի եւ ԱՄՆ պետ­դե­պար­տա­մեն­տի ա­ռա­վե­լա­գույն ա­ջակ­ցութ­յու­նը Ե­րե­ւա­նին ոչ մի ե­րաշ­խիք չի տա­լիս. «Այս­տեղ, հո­ղի վրա, ե­թե նրանք մտա­ծում են հեր­թա­կան սադ­րան­քը մեր դեմ, նրանց ոչ ոք չի օգ­նի։ Դե, ինչ­պե՞ս նրանց օգ­նեց Մակ­րո­նը 2020 կամ 2023թթ.։ Ա­ջակ­ցեց։ Ձեռ­քից, չգի­տեմ, կամ մի այլ տե­ղից բռնեց։ Ա­հա ա­մե­նը։ Ին­չի՞ է նա ըն­դու­նակ։ Մենք դա հիա­նա­լի գի­տենք»: Բայց ե­թե այդ­քան վստահ է, որ Ֆ­րան­սիան կամ ԱՄՆ-ն Հա­յաս­տա­նին ո­չինչ չեն տա, պետք է որ նաեւ վստահ լի­նի, որ ի դեմս այդ ու­ժե­րի, ՆԱՏՕ-ի տե­ղա­կա­յու­մը Հա­յաս­տա­նում բան չի փո­խե­լու: Եվ դա տրա­մա­բա­նա­կան է. լո­գիս­տիկ այն ի­րա­վի­ճա­կը, ո­րում հայտն­վել է Հա­յաս­տա­նը՝ վրա­ցա­կան ներ­կա ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րի ֆո­նին, ի­րոք չնչին հա­վա­նա­կա­նութ­յուն են միայն թող­նում, որ ֆրան­սիա­կան կամ ա­մե­րիկ­յան ու­ժե­րը կցան­կա­նան մտնել Հա­յաս­տան: Ա­ռա­վել եւս, որ Մակ­րո­նը հի­մա ոչն­չաց­ման փու­լում է, իսկ թրամփ­յան ԱՄՆ-ից ով ի­մա­նա, թե ինչ է պետք սպա­սել:

ՄԻ ՎԵՐՋԻՆ ՓՈՐՁ

­Փո­խա­րե­նը, կան ու­ժեր, ո­րոնք ի­րոք կա­րող են հայտն­վել Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին, եւ այդ հե­ռան­կարն է, որ մինչ այս պա­հը Ա­լիե­ւին խան­գա­րում է ա­զատ գոր­ծել: Խոս­քը` ՀԱՊԿ-ի մա­սին է, ո­րի հետ հար­ա­բե­րութ­յուն­նե­րը Նի­կոլն ինչ­քան էլ որ փոր­ձում է զրո­յաց­նել, սա­կայն վեր­ջին քայլն ա­նե­լը՝ ՀԱՊԿ-ին Հա­յաս­տա­նի ան­դա­մակ­ցութ­յու­նից հրա­ժար­վե­լը Վո­վա­յի­չի հա­մար բարդ հարց է, գրե­թե ան­լու­ծե­լի: Եվ այն, որ Ա­լիե­ւը եւս պտտվում-պտտվում ու հաս­նում է ՀԱՊԿ-ի խնդրին, ի­հար­կե, պա­տա­հա­կան չէ: «Հա­յաս­տա­նը պարզ է՝ ուր է գնում։ Նա դե ֆակ­տո դուրս է ե­կել ՀԱՊԿ-ից։ Դե յու­րե չհե­ռա­նա­լու միակ պատ­ճառն այն է, որ դեռեւս չեն ստա­ցել Պետ­դե­պար­տա­մեն­տի թույլտ­վութ­յու­նը։ Հենց որ ստա­նան, կհե­ռա­նան»,- կար­ծում է նա: Ու­րեմն, այդ­քան միա­միտ մա՞րդ է Ա­լիե­ւը. չգի­տեինք: Թե՞ փոր­ձում է ռու­սա­կան լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րի մի­ջո­ցով Մոսկ­վա­յին հրամց­նել այն միտ­քը, թե Ռու­սաս­տա­նը չէ, ո­րից քաշ­վում է Նի­կո­լը, դեռ մնա­լով ՀԱՊԿ-ում, պար­զա­պես ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը դեռ վերջ­նա­կան «դաբ­րո» չեն տվել: Ի­րա­կա­նում նման հայ­տա­րա­րութ­յամբ Ա­լիե­ւը նաեւ ի ցույց է դնում, թե որն է իր ե­րա­զանք­նե­րի գա­գաթ­նա­կե­տը՝ որ Նի­կո­լը վերջ­նա­կա­նա­պես հայ­տա­րա­րի ՀԱՊԿ-ից դուրս գա­լու մա­սին: Ո­րից հե­տո, բնա­կան է, Մոսկ­վան Նի­կո­լին «կխնդրի» նաեւ ԵԱՏՄ-ից դուրս գալ, ին­չը ողջ Հա­յաս­տա­նը «սկու­տե­ղի վրա» կմա­տու­ցի թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մին: Ին­չի ուղ­ղութ­յամբ, ֆիք­սենք, լուրջ ջան­քեր է գոր­ծադ­րել Թուր­քիա­յի հետ սեր­տո­րեն հա­մա­գոր­ծակ­ցող բրի­տա­նա­կան հե­տա­խու­զութ­յու­նը, եւ ին­չի ուղ­ղութ­յամբ իշ­խա­նութ­յան գա­լուց ի վեր հա­մա­ռո­րեն աշ­խա­տում է Նի­կո­լը:

Այ­սինքն, ե­թե Ա­լիե­ւը պնդում է, որ Նի­կո­լը Պետ­դե­պար­տա­մեն­տի «դաբ­րոն» չու­նե­նա­լու պատ­ճա­ռով դեռ ՀԱՊԿ-ից դուրս չի գա­լիս, դա կնշա­նա­կի, որ Պետ­դե­պար­տա­մենտն ու բրի­տա­նա­կան հե­տա­խու­զութ­յու­նը հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ հա­կա­դիր դիր­քե­րից են գոր­ծում, իսկ Նի­կո­լի հա­մար ա­վե­լի կա­րե­ւոր է ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի խոս­քը, քան՝ Ռի­չարդ Մու­րի: Մի­գու­ցե: Բայց այս դեպ­քում բաց է մնում հար­ցը, որ Ա­լիե­ւը, ով հիմ­նա­կան խա­ղա­ցող­նե­րի է տես­նում ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րին եւ թուր­քե­րի հետ դեռ հնուց սեր­տո­րեն պանթ­յուր­քիս­տա­կան ծրագ­րերն ա­ռաջ մղող բրի­տա­նա­ցի­նե­րին, ին­չո՞ւ է ու­զում այդ ա­մե­նը լսե­լի դարձ­նել Մոսկ­վա­յին: Միա­ժա­մա­նակ ա­ռաջ մղե­լով այն միտ­քը, թե ին­քը տա­րա­ծաշր­ջա­նում ռուս­նե­րի եւ ռու­սե­րեն լեզ­վի ա­մե­նա­ջեր­մե­ռանդ պաշտ­պանն է: Փո­խա­րե­նը պնդե­լով, թե սո­րո­սա­կան­նե­րը զի­նում են Հա­յաս­տա­նին, նույն սո­րո­սա­կան­նե­րը փոր­ձում են Վ­րաս­տա­նում նոր հե­ղաշր­ջում ի­րա­կա­նաց­նել եւ այլ:

Չ­նա­յած, դրա ի­մաս­տը կա­րե­լի է հաս­կա­նալ: Ի­րեն հրամց­նե­լով, որ­պես Մոսկ­վա­յի ա­մե­նա­ջեր­մե­ռանդ դաշ­նա­կից, Ա­լիե­ւը, թե­րեւս, փոր­ձում է նախ՝ մաք­րել իր նկատ­մամբ այն նե­գա­տի­վը, ո­րը ռու­սա­կան ազ­գայ­նա­կան դաշ­տում սկսել է ստեղծ­վել վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս, հատ­կա­պես, երբ ո­րո­շեց ո­րոշ քա­ղա­քա­գետ­նե­րի դա­տա­պար­տել մեծ պատ­ժա­ժամ­կետ­նե­րի, որ­պես «ռու­սա­կան շպիոն»: Նաեւ, էլ ա­վե­լի խո­րաց­նել Նի­կո­լի հան­դեպ նե­գա­տի­վը, թե նա, ե­թե ոչ այ­սօր, վա­ղը հաս­տատ դուրս կգա ՀԱՊԿ-ից: Դ­րան, ի­հար­կե, կկցի հա­մա­պա­տաս­խան լոբ­բիս­տա­կան ռե­սուրս­ներ, եւ ով ի­մա­նա, մեկ էլ տե­սար մի բան ստաց­վեց:

­Թե­րեւս, նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ ան­կախ նրա­նից՝ ու­մի՞ց վա­խե­նա­լով Նի­կո­լը ՀԱՊԿ-ից պաշ­տո­նա­պես դուրս չի գա­լիս, մեկ է, քա­նի դեռ դուրս չի ե­կել, ՀԱՊԿ-ը հա­մա­րում է, որ Հա­յաս­տանն իր կազ­մում է, այ­սինքն՝ բո­լոր հա­մա­պա­տաս­խան մե­խա­նիզմ­նե­րը գոր­ծում են: Ընդ ո­րում, կլի­նի այդ կազ­մա­կեր­պութ­յու­նը, կամ ռու­սա­կան ու­ժե­րը, ըստ Հա­յաս­տա­նի հետ երկ­կողմ պայ­մա­նագ­րի, Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին, թե՝ ոչ, այն է՝ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րում» Ա­լիե­ւի հի­շա­տակ­ած կե­տը կլի­նի, թե՝ ոչ, խո­շոր հաշ­վով բան չի փոխ­վում. Հա­յաս­տա­նը փոքր եր­կիր է, անհ­րա­ժեշ­տութ­յան դեպ­քում ա­մեն մի սահ­մա­նի հաս­նե­լը ժա­մե­րի հարց է: Այ­սինքն, քա­նի դեռ ներ­կա ստա­տուս քվոն, «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցքն» Ա­լիե­ւի հա­մար մնում է չա­փա­զանց ռիս­կա­յին: Ա­ռա­վել եւս, որ եր­կու «մեծ եղ­բայր­նե­րը» հի­մա խրված են Սի­րիա­յում, եւ ով ի­մա­նա, ի­րար չե՞ն ու­տե­լու, ինչ­քան էլ որ Ա­լիե­ւը փոր­ձում է նրանց մի­ջեւ միջ­նոր­դա­կան խա­ղեր խա­ղալ:

Ի­հար­կե, կա «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» տար­բե­րակ, որ Ռու­սաս­տա­նը լիո­վին Հա­յաս­տա­նից ձեռք քա­շի: Եվ երբ մի կող­մից՝ Ա­լիեւն է ի­րեն հրամց­նում, որ­պես ռուս­նե­րի ա­մե­նա­ջեր­մե­ռանդ դաշ­նա­կից, մյուս կող­մից՝ Նի­կոլն է ա­մեն պահ, սափր­վե­լու ջրի եւ պա­պի բոս­տա­նի մա­սին ճա­ռե­րի ա­րան­քում «ան­հաս­կա­նա­լիո­րեն» հայ­տա­րա­րում, թե ՀԱՊԿ-ից դուրս ե­կած ենք մենզ հա­մա­րում, ա­պա այդ ա­մե­նը հու­շում է, որ եր­կու­սով հենց նույն մե­խին են խփում:

Չ­նա­յած, Ա­լիեւն այս հար­ցում նաեւ ժա­մա­նա­կի խնդիր ար­դեն ու­նի: Ով ի­մա­նա, թե իշ­խա­նութ­յան գա­լով, Թ­րամփն ին­չեր կա­նի: Կամ, դե­պի ո՞ւր է գնում ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մը, ո­րի ա­վար­տը կնշա­նա­կի նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թա­կում նոր ի­րա­վի­ճակ: Այ­սինքն, «հնա­րա­վո­րութ­յան պա­տու­հանն» ու­ղիղ մեկ ամ­սից կա­րող է փակ­վել, եւ պետք է հի­մա գո­նե մի վեր­ջին փորձ ա­նել: