ՄԵԿ Է, ԲԱՔՈՒՆ ՄՈՍԿՎԱՅԻՆ ԵՎ ԹԵՀՐԱՆԻՆ ԴԵՄ ՉԻ ԳՆԱ

­Բա­ցի «խաչ­մե­րու­կից» (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=304284&l=am), կա նաեւ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման այլ տար­բե­րակ, որն օ­րերս հեր­թա­կան ան­գամ ի ցույց դրվեց Թուր­քիա­յում՝ Ան­կա­րա­յում կա­յա­ցած Թուր­քիա­յի, Ադր­բե­ջա­նի եւ Ուզ­բեկս­տա­նի միջեւ արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի ձեւա­չա­փով ե­ռա­կողմ մե­խա­նիզ­մի երկ­րորդ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ: Այս­տեղ Բայ­րա­մո­վը խո­սեց «Մի­ջին մի­ջանց­քի արդ­յու­նա­վե­տութ­յան եւ մր­ցու­նա­կութ­յան բարձ­րաց­ման» մա­սին: «Մի­ջին մի­ջանց­քը», հի­շեց­նենք, այն նա­խա­գիծն է, ո­րը փոր­ձում են ա­ռաջ տա­նել Թուր­քիան եւ Բ­րի­տա­նիան: Այն է, որ գոր­ծի մաս­նա­վո­րա­պես Մեղ­րիի հատ­վա­ծով անց­նող ու­ղին, բայց ոչ թե «խաչ­մե­րու­կի», այլ՝ Ա­րե­ւելք-Ա­րեւ­մուտք տրա­մա­բա­նութ­յամբ՝ ա­ռանց «Հ­յու­սիս-­Հա­րավ» բա­ղադ­րի­չի: Այ­սինքն, վե­րած­վի ոչ թե պար­զա­պես Թուր­քիան Կենտ­րո­նա­կան Ասիա­յի հետ կա­պող գծի, այլ նաեւ՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ի­րա­նի մի­ջեւ բա­ժա­նա­րա­րի: Կարճ ա­սած, հենց սա է «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը»՝ այդ բա­ռի թուրք-ա­զե­րիա­կան պատ­կե­րա­ցու­մով:

­Նի­կոլ­յան թի­մի հա­մակ­րան­քը հենց սա է. ա­մեն դեպ­քում, Միր­զո­յան Ա­րոն «Մի­ջին մի­ջանց­քի» հետ կապ­ված քա­նիցս տար­բեր քննար­կում­ներ ու­նե­ցել է:

Մ­յուս կող­մից այն, որ Բա­քուն դեռ վերջ­նա­կա­նա­պես այս ծրագ­րից չի հրա­ժար­վել, հու­շում են նաեւ այն պար­բե­րա­կան սրա­ցում­նե­րը, ո­րոնք հատ­կա­պես վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս ի հայտ են գա­լիս ինչ­պես ռուս-ադր­բե­ջա­նա­կան, այն­պես էլ՝ ի­րա­նա-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում: Թե­կու­զեւ վեր­ջին դեպ­քը, երբ այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­նա­լով «մար­սել» ադր­բե­ջա­նա­կան ինք­նա­թի­ռի ա­ղե­տի հայտ­նի պատ­մութ­յու­նը, Բա­քուն հի­մա էլ սկսեց հե­ռուս­տաըն­կե­րութ­յամբ հա­ղոր­դում  հե­ռար­ձա­կել, որ­տեղ «Ռու­սա­կան տուն» մշա­կու­թա­յին կենտ­րո­նին մե­ղադ­րել է Ադր­բե­ջա­նի դեմ լրտե­սութ­յուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու եւ­ էթ­նիկ ան­ջա­տո­ղա­կա­նութ­յա­նը սա­տա­րե­լու մեջ: Չ­նա­յած, այս դեպ­քում ար­դեն ոչ թե Ա­լիե­ւի ու­ղիղ մաս­նակ­ցութ­յամբ, այլ՝ BakuTV-ի մի­ջո­ցով: Հաս­կա­նա­լի է, այս ան­գամ էլ ա­ռանց Հեյ­դա­րո­վի­չի հրա­մա­նի նման բան լի­նել չէր կա­րող: Բայց երբ ա­ռաջ­վա պես ան­ձամբ չի մտնում նման քա­րո­զի մեջ, նշա­նա­կում է, որ նա­հան­ջի տեղ, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, թող­նում է եւ կա­րող է ար­դա­րա­նալ՝ ես ի՞նչ ա­նեմ, ա­զատ լրատ­վա­մի­ջոց է, ինչ ու­զի, կա­նի:

Ա­վե­լի նման է, որ Ա­լիե­ւը պար­զա­պես փոր­ձում է ցույց տալ, թե ինք­նու­րույն է, եւ Մոսկ­վա­յից եւ Թեհ­րա­նից ե­կած ազ­դակ­ներն ի­րեն կա­րող են եւ բա­ցար­ձակ չհե­տաքրք­րել: Թեեւ, մյուս կող­մից էլ ակ­տիվ ըն­թաց­քի մեջ է Ադր­բե­ջա­նից Ի­րան կա­պու­ղի­նե­րի (եր­կա­թու­ղի, ավ­տո­ճա­նա­պարհ) կա­ռուց­ման ըն­թա­ցը, որն էլ իր հեր­թին է գալիս հու­շե­լու, որ Ա­լիեւն այս պա­հին փոր­ձում է խա­ղալ եր­կու թե­ւի վրա, ընդ ո­րում, գործ­նա­կան տե­սանկ­յու­նից ավե­լի ակ­տիվ լի­նե­լով Մոսկ­վա-­Թեհ­րան ա­ռանց­քի ուղ­ղութ­յամբ. այս ուղ­ղութ­յամբ ակ­տիվ շի­նա­րա­րութ­յուն է դրված խա­ղա­տախ­տա­կին, այն մյուս ուղ­ղութ­յամբ՝ քա­րոզ­չա­կան տրյուկ­ներ, ո­րոն­ցից ցան­կա­ցած պահի հնա­րա­վոր է հրա­ժար­վել:

Եվ դա տրա­մա­բա­նութ­յուն ու­նի: Ա­լիե­ւը, ի­հար­կե, չի ցան­կա­նում աչ­քա­թող ա­նել Թուր­քիա­յի եւ Իս­րա­յե­լի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, խո­շոր հաշ­վով, հենց այս ուղ­ղութ­յան հաշ­վին է, որ նա պահ­պա­նում է լիա­կա­տար սուլ­թա­նա­կան իր դիր­քե­րը: Բայց մյուս կող­մից էլ, ռուս-ի­րա­նա­կան վեր­ջին ռազ­մա­վա­րա­կան հա­մա­ձայ­նա­գի­րը Ա­լիե­ւի, ա­սենք նաեւ Թուր­քիա­յի հա­մար էր շատ լուրջ ազ­դակ: Ա­ռա­վել եւս, որ դրա­նից ան­մի­ջա­պես հե­տո Թեհ­րա­նը պաշ­տո­նա­պես հաս­տա­տեց, որ Ռու­սաս­տա­նից ստա­ցել է Սու-35 կոր­ծա­նիչ­նե­րի մի մեծ խմբա­քա­նակ: Գու­մա­րած, Թ­րամփն այդ հա­մա­ձայ­նագ­րին ար­ձա­գան­քեց լռութ­յամբ, ին­չը նշա­նա­կում է, որ առն­վազն այն ըն­դու­նե­լի է հա­մա­րում, էլ չա­սած, որ դա ի­րեն եւս կա­րող է միան­գա­մայն ձեռն­տու լի­նել, ին­չը եւս միան­գա­մայն տրա­մա­բա­նա­կան բա­ցատ­րութ­յուն ու­նի:

Այս­պես, ազ­դա­կը, որ ե­կավ լի­բե­րալ հա­մա­կար­գից, Ա­լիե­ւը հա­զիվ թե աչ­քա­թող ա­նի: Այս­պես, Bloomberg-ը նա­խօ­րեին գրեց՝ թվում է, թե աշ­խար­հը դա­տա­պարտ­ված է «նոր Յալ­թա­յի»` Թ­րամ­փի, Պու­տի­նի եւ Սիի միջեւ՝ նոր պայ­մա­նա­գիր հետ­պա­տե­րազմ­յան աշ­խար­հա­կար­գի վե­րա­բեր­յալ: Բայց այն «հիմն­ված կլի­նի ու­ժի կա­նո­նի վրա եւ կա­րող է հան­գեց­նել ԱՄՆ-ի, Չի­նաս­տա­նի եւ Ռու­սաս­տա­նի միջեւ պա­տե­րազ­մի» Այս մա­սին աս­վում է Bloomberg-ի հոդ­վա­ծում։ «Դա կլի­նի իմ­պե­րիա­լիստ­նե­րի միջեւ պայ­մա­նա­գիր, ո­րը հիմն­ված է ոչ մի բարձր գա­ղա­փա­րա­կան հա­յացք­նե­րի վրա, բա­ցի այն գա­ղա­փա­րից, որ կա­րո­ղութ­յու­նը ճիշտ է, իսկ հար­կադ­րան­քը ար­դար խաղ է: Դա կա­րող է հան­գեց­նել նրանց միջեւ պա­տե­րազ­մի, ե­թե նրանք չկա­րո­ղա­նան հա­մա­ձայ­նութ­յան գալ ա­վա­րի շուրջ: Դա, ան­շուշտ, կկոր­ծա­նի փոքր երկր­նե­րից մի քա­նի­սը, ո­րոնք հայտն­վում են կենտ­րո­նում»,- գրում է աղբ­յու­րը։
Այն, որ «նոր Յալ­թան» կամ «նոր Պոտս­դամն» ան­խու­սա­փե­լի են, քա­նի որ դրա այ­լընտ­րան­քը կա­րող է մի­ջու­կա­յին պա­տե­րազ­մը լի­նել, ժա­մա­նա­կին մենք եւս ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք (­Տե´ս https://iravunk.com/?p=302820&l=am): Բայց որ­քա­նո՞վ է ճիշտ Թ­րամ­փի, Պու­տի­նի եւ Սիի միջեւ հնա­րա­վոր պայմա­նա­գիրը իմ­պե­րիա­լիս­տա­կան հա­մա­րե­լը, ե­թե կող­մե­րից մե­կը կո­մու­նիս­տա­կան Չի­նաս­տանն է, մյու­սը` Ռու­սաս­տա­նը, որ­տեղ դեռ միան­գա­մայն ա­մուր են կո­մու­նիս­տա­կան ար­մատ­նե­րը, եւ իմ­պե­րիա­լիս­տա­կան չես հա­մա­րի: Մեջ­նե­րի դա­սա­կան իմ­պե­րիա­լիս­տը Թ­րամփն է, սա­կայն հենց նա է Ռու­սաս­տա­նի հետ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի գնա­լը բա­ցատ­րել մի­ջու­կա­յին պա­տե­րազ­մի տա­նող Բայ­դե­նի կուր­սը փո­խե­լու տե­սանկ­յու­նից: Այ­սինքն, ա­վե­լի նման է, որ գլո­բա­լիստ­ներն ար­դեն վերջ­նա­կա­նա­պես են հաշտ­վել այն մտքի հետ, որ նոր գլո­բալ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներն ան­խու­սա­փե­լի են դառ­նում եւ դրա դեմ պայ­քա­րե­լու միակ մի­ջոց են տես­նում այս հնա­րա­վոր բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րին Եր­րորդ հա­մաշ­խար­հա­յի­նի «բո­բո» կպցնե­լու տար­բե­րա­կը:

­Սա­կայն հար­ցին այլ կող­մից նա­յենք. ե­թե ան­գամ լի­բե­րալ­ներն են վստահ, որ Թ­րամ­փի եւ Պու­տի­նի (դեռ չի­նա­ցի­նե­րին մի կողմ թող­նենք) պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի եւ «նոր Յալ­թա­յի», այն է՝ սե­փա­կան շա­հե­րի հի­ման վրա աշ­խար­հը վե­րբեռ­նե­լու հե­ռան­կարն ան­խու­սա­փե­լի է, ա­պա այս­տեղ հաս­կա­նալ է պետք, թե ինչ են պար­տադ­րում այդ շա­հե­րը, եւ կող­մե­րից որն ինչ կա­րող է զի­ջել: Ընդ­հան­րա­կան ցան­կը մեծ է, թող­նենք մի կողմ: Կոնկ­րետ մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նի մա­սով պատ­կե­րը սա է. Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սը դա­րեր շա­րու­նակ ե­ղել է ռու­սա­կան ազ­դե­ցութ­յան գո­տի, ո­րը Մոսկ­վան լավ թե վատ, ան­գամ ԽՍՀՄ-ից հե­տո՝ ա­մե­նա­ծանր պա­հին բո­լոր մի­ջոց­նե­րով պա­հեց: Ու ա­սել, թե հի­մա կա­րող է բա­նակ­ցել եւ զի­ջել Թ­րամ­փին, քիչ հա­վա­նա­կան տար­բե­րակ է: Իսկ Թ­րամփն այս ուղ­ղութ­յամբ, ե­թե ան­գամ շա­հեր տես­նում է, ա­պա նաեւ հաս­կա­նում է, որ դրանք ա­ռաջ տա­նե­լով, ոչ մի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յան չի հաս­նի. Ռու­սաս­տա­նի հա­մար այս գո­տին պատ­մա­կա­նից զատ նաեւ կեն­սա­կան է, եւ չի զի­ջե­լու: Այս­պի­սով, ե­թե լի­նեն ընդ­հան­րա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ, ա­պա, միան­շա­նակ, դրան­ցով Թ­րամ­փը, ա­մե­նա­մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ, այս տա­րա­ծաշր­ջա­նի հան­դեպ հայտ չի ներ­կա­յաց­նի:

Իսկ թե նման ի­րա­վի­ճա­կում ինչ կու­զե­նան Նի­կոլն ու Ա­լիե­ւը, ան­գամ՝ Էր­դո­ղա­նը, ար­դեն էա­կան չէ: Ա­լե­նի ա­նու­նը տալ պետք էլ չէ: