ԳԼՈԲԱԼԻՍՏՆԵՐՆ ԱՆՑՆՈՒՄ ԵՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՀԱՐՎԱԾԻ

Ուկ­րաի­նա­յի շուրջ ստեղծ­ված ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կի հետ կապ­ված մեկ նյո­ւանս եւս պետք է հաշ­վի առ­նել: Այն, որ Զե­լենս­կու պես մանկ­լա­վի­կը հանդգ­նում է մեր­ժել Վա­շինգ­տո­նին, ար­դեն իսկ շատ լուրջ մար­տահ­րա­վեր է Թ­րամ­փի հա­մար: Այն է՝ խա­ղա­քար­տին, բա­ցի մնա­ցած բո­լոր նյո­ւանս­նե­րից, ար­դեն դրված է նաեւ Թ­րամ­փի վար­չա­կազ­մի հե­ղի­նա­կութ­յու­նը՝ կկա­րո­ղա­նա՞ Զե­լենս­կուն եւ ա­պա Եվ­րո­պա­յին դնել ան­վե­րա­պա­հո­րեն Վա­շինգ­տո­նից ե­կած ա­մեն մի հրա­հանգ կա­տա­րո­ղի եր­բեմ­նի վի­ճա­կում: Ե­թե ոչ, ա­պա «ԱՄՆ-ը նո­րից դարձ­նենք մեծ» թրամփ­յան թե­զը պար­զա­պես ծի­ծա­ղե­լի կդառ­նա աշ­խար­հի հա­մար:

Այն, որ Ռու­բի­նոն ԱՄՆ-ի ՆԱՏՕ-ա­կան դաշ­նա­կից­նե­րին ար­դեն ան­վա­նում է «կրտսեր գոր­ծըն­կեր­նե­րի կույտ», իր հեր­թին խո­սում է այն մա­սին, որ Թ­րամ­փը պատ­րաստ­վում է հար­ձակ­ման: Բայց նաեւ հաշ­վի առ­նենք, որ գլո­բա­լիստ­ներն էլ, ի­րենց հեր­թին, թույլ ուժ չեն: Ա­վե­լին, որ ի­րենց հեր­թին են պատ­րաստ­վում մեծ հար­ձակ­ման:

Այս­պես, օ­րերս հ­րա­ժա­րա­կան տվեց գլո­բա­լիս­տա­կան գլխա­վոր կենտ­րոն­նե­րից մե­կի՝ Դա­վո­սի Հա­մաշ­խար­հա­յին տնտե­սա­կան ֆո­րու­մի հիմ­նա­դիր եւ մշ­տա­կան ​​նա­խա­գահ Կ­լաուս Շ­վա­բը: Սա ան­տեղ­յակ­նե­րին քիչ բան կա­րող է ա­սել, սա­կայն խոս­քը չա­փա­զանց լուրջ ի­րա­դար­ձութ­յու­ննե­րի մա­սին է:

­Նախ հի­շեց­նենք, թե ով է Շ­վա­բը: Որ­պես կո­պիտ օ­րի­նակ, կա­րե­լի է այս­պես նկա­րագ­րել. գլո­բա­լիս­տա­կան հե­րար­խիա­յում Շ­վա­բը մի քա­նի գլուխ բարձր դիր­քում է գտնվում, քան, օ­րի­նակ, այդ­քան մեծ աղ­մուկ ա­ռաջ բե­րած Սո­րո­սը: Շ­վա­բը վեր­ջին տաս­նամ­յակ­նե­րի գլո­բալ քա­ղա­քա­կա­նութ­յան, կա­րե­լի է ա­սել՝ քա­ղա­քակր­թա­կան մո­դե­լի ա­ռաջ­նա­յին հիմ­նա­դիր­նե­րից է: «Մենք տնօ­րի­նում ենք աշ­խար­հի ճա­կա­տա­գի­րը», «մենք ենք ո­րո­շում, թե ինչ­պի­սին կլի­նի մարդ­կութ­յու­նը» եւ նման գա­ղա­փար­նե­րը, ըստ էութ­յան, Շ­վա­բի եւ այդ տի­պի ան­ձանց ար­տադ­րանքն են: Ան­ձամբ Շ­վա­բը ոչ միայն Դա­վո­սի հա­մա­ժո­ղո­վի խորհր­դա­նիշն էր, այլ մի ամ­բողջ գա­ղա­փա­րա­խո­սութ­յան ճար­տա­րա­պե­տը, ո­րը են­թադ­րում էր «փա­փուկ ու­ժի» կի­րառ­մամբ գլո­բա­լիզ­մը հասց­նել լու­ծար­ված սահ­ման­նե­րով, թվա­յին հար­թակ­նե­րով եւ վե­րազ­գա­յին ինս­տի­տուտ­նե­րով միաս­նա­կան աշ­խար­հի աս­տի­ճան:

­Ռուս փի­լի­սո­փա Դու­գի­նի գնա­հատ­մամբ, Շ­վա­բի պաշ­տո­նան­կութ­յու­նը պետք է հա­մա­րել գլո­բա­լիստ­նե­րի պար­տութ­յան նշան: «Փաստն այն է, որ այս կազ­մա­կեր­պութ­յու­նը, իր բո­լոր հա­վակ­նութ­յուն­նե­րով եւ հա­մաշ­խար­հա­յին կա­ռա­վա­րութ­յուն ներ­կա­յա­նա­լու ցան­կութ­յամբ, ոչ այլ ինչ էր, քան USAID-ի վստահ­ված անձ, ա­ռանց ա­մե­րիկ­յան ա­ջակ­ցութ­յան այն պար­զա­պես ո­չինչ էր: Եր­կար տա­րի­ներ Դա­վո­սի ֆո­րու­մը եւ­ ան­ձամբ Շ­վա­բը ներ­կա­յաց­նում էին ի­րենց որ­պես աշ­խար­հի ճա­կա­տա­գի­րը ո­րո­շող ֆի­նան­սիստ­նե­րի, քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րի եւ մ­տա­վո­րա­կան­նե­րի ազ­դե­ցիկ հա­վա­քույթ։ Ի­րա­կա­նում նրանք ըն­դա­մե­նը ԿՀՎ-ի եւ USAID-ի մաս­նաճ­յուղն էին, ո­րոնք աշ­խա­տում էին Վա­շինգ­տո­նի գլո­բա­լիս­տա­կան ​​օ­րա­կար­գի վրա: Եվ հի­մա, երբ Վա­շինգ­տո­նում տե­ղի ու­նե­ցավ Դո­նալդ Թ­րամ­փի պահ­պա­նո­ղա­կան հե­ղա­փո­խութ­յու­նը, ով ան­մի­ջա­պես մեկ ժես­տով դա­դա­րեց­րեց ԱՄՆ ՄԶԳ-ին տրա­մադր­վող բո­լոր ֆի­նան­սա­կան օգ­նութ­յուն­նե­րը, Հա­մաշ­խար­հա­յին տնտե­սա­կան ֆո­րումն, ըստ էութ­յան, սնան­կա­ցավ… Սա Թ­րամ­փի քա­ղա­քա­կա­նութ­յունն է: Եվ այս ֆո­նի վրա Կ­լաուս Շ­վա­բի պես ա­մե­նա­տար­բեր հին այ­լա­սեր­ված­նե­րը պար­զա­պես ա­վե­լորդ էին։ Ն­րա նող­կա­լի կա­ռույ­ցի ֆի­նան­սա­վո­րու­մը կտրվել է, եւ նա ինքն ար­դեն ոչ մե­կին պետք չէ… Կրկ­նեմ՝ այս «հա­մաշ­խար­հա­յին կա­ռա­վա­րութ­յա­նը» ոչ թե թո­շա­կի են ու­ղար­կել, այլ` աղ­բա­կույտ։ Եվ ոչ ոք չի զբա­ղեց­նի Կ­լաուս Շ­վա­բի տե­ղը, ոչ ոք չի փո­խա­րի­նի նրան, քա­նի որ պար­զա­պես փո­խա­րի­նե­լու բան չկա»,- կար­ծում է Դու­գի­նը:

­Մի­գու­ցե: Միայն թե Շ­վա­բին ար­դեն իսկ կա փո­խա­րի­նող: Իսկ դա ա­վե­լի շատ այն մտքին է տա­նում, որ Շ­վա­բի հրա­ժա­րա­կա­նը Հա­մաշ­խար­հա­յին տնտե­սա­կան ֆո­րու­մի նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նից սոսկ խորհր­դան­շա­կան ի­րա­դար­ձութ­յուն չէ, այլ խո­րը տեկ­տո­նա­կան տե­ղա­շարժ գլո­բա­լիս­տա­կան ​​մի­ջու­կում: Յու­վալ Նոա Հա­րա­րիի նշա­նա­կու­մը որ­պես նրա ի­րա­վա­հա­ջորդ, ոչ միայն ռո­տա­ցիա է, այլ գլո­բա­լիս­տա­կան ​​նա­խագ­ծի վե­րա­գոր­ծար­կում: Financial Times-ում նրա վեր­ջին հոդ­վա­ծը՝ «Աշ­խար­հը մրցակ­ցում է Թ­րամ­փի ամ­րոց­նե­րի հետ», կար­եւոր փաս­տա­թուղթ էր՝ իր հիմ­քում ու­նե­նա­լով «փա­փուկ ու­ժից» շատ ա­վե­լի կոշտ քայ­լե­րի ան­ցում՝ գլո­բա­լիզ­մի հիմ­նա­կան գա­ղա­փար­նե­րին հաս­նե­լու հա­մար: Այն է՝ Հա­րա­րի նշա­նա­կումն ակ­նարկ է, որ գլո­բա­լիստ­նե­րը հե­ռա­նում են հու­մա­նիզ­մի փա­փուկ պատ­յա­նից եւ մտ­նում գա­ղա­փա­րա­կան մի­լի­տա­րիզ­մի փուլ։ «Դա­վո­սը դա­դա­րում է լի­նել կոն­սեն­սու­սի հար­թակ, այն դառ­նում է նոր տեխ­նոկ­րա­տա­կան ​​վրեժխնդ­րութ­յան ին­տե­լեկ­տո­ւալ շտաբ՝ ուղղ­ված ազ­գա­յին պե­տութ­յուն­նե­րի, ա­վան­դա­կան ինս­տի­տուտ­նե­րի եւ հա­մա­կար­գա­յին ար­ժեք­նե­րի դեմ։ Սա ու­նի­վեր­սա­լութ­յու­նից ան­ցում է դե­պի փակ թվա­յին եւ կա­ռա­վար­չա­կան «ամ­րոց­ներ», որ­տեղ իշ­խում են ալ­գո­րիթմ­նե­րը, իսկ հա­սա­րա­կութ­յու­նը պար­զա­պես մո­դե­լա­վոր­ման ա­ռար­կա է»,- նշում է տեղ­յակ փոր­ձա­գե­տը:

Ինչ վե­րա­բե­րում է USAID-ի ֆի­նան­սա­վոր­ման դա­դա­րեց­մա­նը, ա­պա չմո­ռա­նանք, որ ա­ռանց այդ կա­ռույ­ցի էլ գլո­բա­լիս­տա­կան հա­մա­կարգն ու­նի չա­փա­զանց խո­շոր ռե­սուրս­ներ, եւ Դա­վո­սի այդ կենտ­րո­նի ֆի­նան­սա­վոր­ման հար­ցը ա­ռանձ­նա­կի խնդիր չէ:

Ա­վե­լի շատ նման պատ­կեր է ուր­վագծ­վում. չհա­ջող­վե՞ց գլո­բա­լիզ­մը «փա­փուկ ու­ժով» վե­րա­ծել հա­մաշ­խար­հա­յին ճար­տա­րա­պե­տութ­յան, ու­րեմն պետք է մո­տե­ցում­նե­րը կոշ­տաց­նել: Ինչ­քա­նո՞վ կստաց­վի, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա: Բայց սա նշա­նա­կում է, որ մեծ պա­տե­րազմն ա­մե­նե­ւին էլ ա­վարտ­ված չէ, եւ ե­թե այս փու­լում չհա­ջող­վի գլո­բա­լիզմ աս­վածն ու դրա թի­կուն­քին կանգ­նած հիմ­նա­կան ու­ժե­րին Դու­գի­նի նկա­րագ­րած «պատ­մութ­յան աղ­բա­նո­ցը» ու­ղար­կել, ա­պա աշ­խար­հին դեռ շատ նոր փոր­ձութ­յուն­ներ են սպա­սվում: