Աշխատողը պետք է վստահ լինի, որ խախտված իրավունքի պարագայում իր մեջքին կանգնած է պետությունը․ Հայտնի փաստաբանը աշխատավորների իրավունքների ամենատարածված խախտումների մասին

Մայիսի  1-ին`  Աշխատանքի և աշխատավորի միջազգային օրվան ընդառաջ աշխատանքային ոլորտի խնդիրներին, աշխատանքային իրավունքի խախտումներին վերաբերող խնդիրների շուրջ` ի՞նչ անել աշխատանքային իրավունքների խախտման դեպքում և ի՞նչ է նախատեսում օրենսդրությունը, զրուցել ենք աղմկահարույց գործերով հայտնի փաստաբան, բազմահազար աշխատավորների խախտված իրավունքները բարձր դռան միջոցով վերականգնած «Լեւ Գրուպ» փաստաբանական ընկերության հիմնադիր-ղեկավար ԼԵՒՈՆ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻ հետ, ով անդրադառնալով օրվա խորհրդին նախ նկատեց.

-Իրավամբ, այ՛ո, օրեր անց տոնվելու է մայիսի 1-ը` Աշխատանքի և աշխատավորի միջազգային օրը, իշխում է այն կարծիքը, որ այս տոնը, նախկին ԽՍՀՄ տոներից է եւ ընդունվում է ոչ միանշանակ: Թեպետ, մայիսմեկյան տոնակատարության թելերը տարնում են Եվրոպա, Իտալիա: Անկախ այն բանից, թե ով է մայիսմեկյան տոնի` աշխատավորների օրվա կնքահայրը, փաստենք, որ այն վերաբերում է աշխատանքին եւ աշխատավորությանը: Թե որքանով են իրենց դեմոկրատական եւ սոցիալական համարող պետությունները պաշտպանում աշխատողի կամ գործատուի շահերը (գործատուն եւս համարվում է տվյալ ոլորտի բաղկացուցիչ մաս), որքանով է աշխատողը իր թիկունքում զգում պետության աջակցությունը` դա այլ թեմա է: Ունեմ իմ ուրույն կարծիքը, որ աշխատավորների պաշտպանության լավագույն մոդելը երբեւիցէ եղել է նախկին ԽՍՀՄ-ում: Երկիր, որտեղ ավելի քան պաշտպանված էր մարդու աշխատանքային իրավունքները` սկսած վնասակար պայմաններում աշխատելու հետ կապված տրվող արտոնություններից, վերջացրած հեռակա սովորող ուսանողների աշխատանքային իրավունքներով եւ աշխատող կանանց հղիության եւ հետհղիության շրջանում տրվող արտոնություններով: Աշխատանք, աշխատել ասելով ոչ թե ուղղակի պետք է հասկանալ այն գործառույթը, որը կատարվում է տվյալ պահին, այլ դրա տակ պետք է առաջնահերթ հասկանալ ստեղծագործելու ունակություն: Մասնավորապես, բանանը ծառից հավաքելը, կեղեւից մաքրելը, ուտելը որոշակի աշխատանք է իրենից պահանջում, որը կատարվում է ե՛ւ մարդու ե՛ւ կենդանիների կողմից: Սակայն բանանի ծառ տնկելու, պատվաստումներ կատարելու, որպեսզի այլ որակի բերք ստացվի` մենաշնրհը ի վերուստ տրված է մարդկանց: Համարձակվում եմ ամրագրել, որ մարդու մեջ Աստծո պատկերը ամենացայտուն կերպով արտահայտված է նրա ստեղծագործելու ունակության միջոցով: Ստեղծելը Աստծո իրավազորության  մեջ է, որը տրվել է իր կողմից ստեղծվող կարեւոր էակի` մարդուն:

Այստեղից կարեւոր իրավանորմ. աշխատանքը իրբեւ գիտակցված գործունեություն երկրի վրա լինելով միայն մարդուն բնորոշող եւ նրան մնացյալներից տարբերակող հատկություն, համարվում է, որպես մարդկային որակական հատկանիշ: Աշխատանքի նմանօրինակ իրավունք ու անսահման հնարավորությունը Աստծո կողմից տրվեց մարդուն տարբերվելու եւ իր տեսակի մեջ մնալու, ինչպես նաեւ որպես բարեկեցիկ կյանք ապահովվելու միջոց: Այստեղից հետեւություն. մարդուն ի վերուստ տրված է ամենը , որպեսի վերջինս ստեղծի, աշխատի, արարի, որը լինելով բարեկեցիկ ապրելու նախապայման` ՕԳԳ-ն լինելու է մոտ զրոյի, եթե պետական մակարդակով չի դրվել խաղի կանոններ աշխատանքային պայմանների եւ վարձարտրության հետ կապված: Տվյալ դեպքում, պետությունը լինելով միասնական մարմին պետք է ավելի քան պարեզեցված ձեւով հնարավորություն տա գործատուին աշխատատեղ ստեղծելու, հսկողություն սահմանի տվյալ աշխխատանքային պայմանների վերաբերյալ, իսկ վարձատրության չափը պետք է լինի բարձր: Փաստեմ, որ այսօր պետության գործողությունների կամ անգործության հետեւանքով  ե՛ւ քաղաքացիները, ե՛ւ գործատուները ընկնում են պարտքերի ու վարկերի տակ: Իսկ գործատուն հաճախ նաեւ օբյեկտիվ պատճառներով ցածր է վճարում իր աշխատողին, աշխատողն էլ լավագույն ցանկության դեպքում չի կարող նվիրված աշխատել իր աշխատեղում, եթե աշխատավարձով իր ընտանիքի մինիմալ պահանջները չի բավարարում, որի արդյունքում բոլորը դժգոհ են: Իսկ Աստվածաշնչյան տվյալ շնորհը`  աշխատելու, ստեղծագործելու, իրավամբ չի գնահատվում : 

Ի դեպ, դեռեւս Մովսեսի օրենքում աշխատանքի իրավական կարգավորման ոլորտում պարտադիր պայմաններ էր դիտվում` աշխատանքային պայմանները, հանգստի իրավունքը, վարձատրությունը: Տվյալ իրավանորմով գործատուն պարտավոր էր ապահովվել աշխատանքի համար հանդուրժելի պայմաններ` բացառել դաժան վերաբերմունքը, հնարավորւթյուն ընձեռնել հանգստանալու, իսկ վարձատրությունը պետք է լինի արդար եւ ժամանակին: Թե այսօր այդ կարեւոր իրավանորմը որքանո՞վ է ստացել օրենսդրի կողմից պարտադիր պայման` հետությունները թողնում եմ լսարանին:

Ցանկանում եմ փաստել, որ տվյալ գործառությների պատասխանատուն համարվում է այն երկիրը , որտեղ աշխատում, ստեղծագործում են մարդիկ: Առավելեւս սոցիալական համարվող պետությունները, իսկ ՀՀ-ն իրավամբ սոցիալական պետություն է, ուղղակի պատասխանատվություն են կրում երկրի քաղաքացու ե՛ւ աշխատանքային պայմանների ե՛ւ նրանց պաշտպանության ե՛ւ բարեկեցիկ ապրելու համար:

Անդրադառնալով աշխատանքային իրավունքների հետ կապված այն հիմնական խախտումներին, որոնք առկա են պրակտիկայում հայտնի փաստաբանը խոսեց կոնկրետ օրինակով.

-Նախ փաստեմ, որ ոչ միայն մասնավոր սեկտորում, այլ նաեւ պետական լիազոր մարմիններում աշխատում են որոշ ապաշնորհ չինովնկիներ, անգամ երբեմն մտածում եմ, որ նմանները հատուկ են անում, որպեսզի ժողովրդի մոտ կրկնապատկվի ատելությունը դեպի պետական մարմիններ կամ ուղղակի աշխատելու ձեւը չգիտեն։ Բերեմ տիպիկ օրինակ, անձը մոտ 25 տարի աշխատել է  վնասակար արտադրամասում, այդ տարիների ընթացքում փոխվել են երեք սեփականատերեր, բայց այդ մարդը շարունակում էր աշխատել այդ արտադրամասում, որը այսօր լուծարված է։ Եկել է թոշակի անցնելու ժամանակը պետկան լիազոր մարմինը ասում է, որ հիմք չի ընդունում լուծարված հիմնարկի տեղեկանքը, որը առանց կնիքի է։ Նախ պետական լիազոր մարմինը պետք է իմանա, որ 2005թվականից սկսած, այսպես ասած, կնիքի ինստիտուտը գոյություն չունի։ Եվ երկրորդ, պետական լիազոր մարմինը պետք է ոչ թե այդ քաղաքացուն ուղարկի արխիվների  դռներ, այլ հենց ինքը ունի պոզիտիվ հնարավորություն այդ տեղեկանքի գնահատականը տալու։ Եվ հիմա Դուք պատկերացրեք,  թե վնասակար արտադրամասում տարիներով աշխատած անձի կարգավիճակը, նման դեպքում պետական լիազոր մարմնի աշխատանքը, մեղմ ասած, պետք է գնահատել անբավարար, իսկ բարձր դուռը թիրախային եւ հրապարակային պետք է ենթարկի նման անձանց պատասխանատվության։ Սա է այսօր խնդիրը, որ աշխատողը պետք է վստահ լինի, որ իր խախտված իրավունքի պարագայում իր մեջքին կանգնած է պետությունը։