ԻՆՉՈՒ ՆԻԿՈԼԸ ԹՈՒՐՔԻԱ ԱՅՑԻ ՇԵՄԻՆ ԵՐԿԻՐՆ ԱՅՍՊԵՍ ԻՐԱՐ ԽԱՌՆԵՑ

­Միայն փաս­տը, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին նման ծայ­րա­հեղ լար­ված ի­րա­վի­ճա­կում Նի­կո­լը հեր­թա­կան ոչ պա­կաս ծայ­րա­հեղ լար­ված ի­րա­վի­ճա­կ սար­քեց Հա­յաս­տա­նի ներ­սում, ար­դեն իսկ հեր­թա­կան ան­գամ է պարզ ակ­նար­կում Հա­յաս­տա­նի այս վեր­ջին մնա­ցորդ­ներն ան­գամ «վա­րի տա­լու» նրա նկրտում­նե­րի մա­սին: Ա­ռա­վել եւս, որ այս­պես ա­մեն ինչ խառ­նե­լով, նա վա­զում է, ինչ­պես հա­մա­ցան­ցում են կա­տա­կում, «հո­րանց տուն»՝ Թուր­քիա:

ՄԵԿ ՇՂԹԱՅԻ ԴԵՏԱԼՆԵՐԸ

Ա­մեն դեպ­քում, վեր­ջին մոտ մեկ ամս­վա զար­գա­ցում­նե­րը գա­լիս են հու­շե­լու, որ Հա­յաս­տա­նի այս «ներ­սի ու դրսի» պատ­մութ­յուն­նե­րը ոչ թե ի­րար զու­գա­հեռ ինչ-որ գոր­ծըն­թաց­ներ են, այլ մեկ միաս­նա­կան շղթա­յի օ­ղակ­ներ: Հի­շեց­նենք, մեկ ա­միս ա­ռաջ Վե­հա­փա­ռը Մինս­կում էր, եւ, ինչ­պես մի շարք աղբ­յուր­ներ են հու­շում, բա­վա­կա­նին լուրջ հան­դի­պում­ներ է ու­նե­ցել: Դ­րան էլ հա­ջոր­դեց նրա մաս­նակ­ցութ­յամբ Ար­ցա­խի թե­մա­յով խո­շոր մի­ջո­ցա­ռու­մը: Ան­մի­ջա­պես էլ ա­լիեւ­յան շնի­կի ֆունկ­ցիա կա­տա­րող ոմն Փա­շա­զա­դեն սկսեց վայ­րա­հա­չել` Հա­յոց ե­կե­ղե­ցու հետ կապ­ված: Դ­րա­նից մեկ-եր­կու օր անց էլ Նի­կո­լը սկսեց Ե­կե­ղե­ցու վրա իր հար­ձա­կում­նե­րը: Պա­տա­հա­կան հա­մընկ­նում­նե՞ր էին. լավ է­լի:

Այս ըն­թաց­քում հա­յաս­տան­յան տար­բեր աղբ­յուր­նե­րի կող­մից քիչ չեն գնա­հա­տում­նե­րը, որ Նի­կո­լի այդ հա­կաե­կե­ղե­ցա­կան ար­շա­վը պետք է կա­պել Բաք­վի հրա­հանգ­նե­րի հետ: Ա­սենք այս­պես. Նի­կոլն ի զո­րու չէ փո­խել Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը, եւ ե­կել է պա­հանջ, որ դրա փո­խա­րեն նա պետք է վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ վերց­նի Ե­կե­ղե­ցին: Շատ հաս­կա­նա­լի պատ­ճա­ռով. Ար­ցա­խի հետ կապ­ված՝ Վե­հա­փա­ռի մաս­նակ­ցութ­յամբ տե­ղի ու­նե­ցած մի­ջո­ցա­ռու­մը ե­կավ հու­շե­լու, որ ե­թե ան­գամ Նի­կոլն այս պա­հին ինչ-որ փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րի Ա­լիե­ւի հետ, մեկ է, հայ­կա­կան կա­րե­ւո­րա­գույն կա­ռույ­ցը, որն իր գո­յութ­յան ըն­թաց­քում բա­զում նի­կոլ­ներ է տե­սել եւ հաս­տատ այս մե­կին էլ «կմար­սի», ար­ցախ­յան թե­ման օ­րա­կար­գից չի հա­նե­լու: Կարճ ա­սած, Նի­կո­լը կստո­րագ­րի, թե՝ ոչ, դա Ա­լիե­ւի հա­մար վերջ­նա­կան լու­ծում չէ: Սա­կայն Բաք­վի հա­մար մեկ այլ խնդիր եւս այս ըն­թաց­քում սկսել է հա­սու­նա­նալ՝ ժա­մա­նա­կը: Այն է, ե­թե 2021թ.-ին Նի­կո­լը դեռ ո­րո­շա­կի ժա­մա­նակ ու­ներ եւ կա­րող էր կա­մաց-կա­մաց Ա­լիե­ւի պա­հանջ­նե­րը կա­տա­րել, ա­պա հի­մա դա է, որ դար­ձել է ա­նո­րոշ: Մո­տա­վո­րա­պես այս աշ­նան կե­սե­րից-վեր­ջե­րից Հա­յաս­տա­նը մտնե­լու է նա­խընտ­րա­կան փուլ, եւ ա­մե­նա­մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յունն այն է, որ ե­թե ան­գամ Նի­կո­լը կա­րո­ղա­նա ե­ղած-չե­ղած բո­լոր ռե­սուրս­նե­րի ու լծակ­նե­րի կի­րառ­մամբ վե­րար­տադր­վել, ա­պա, մեկ է, շատ քիչ է հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը, որ կպահ­պա­նի այն բա­ցար­ձակ, մո­նո­պո­լիս­տա­կան իշ­խա­նութ­յու­նը, որն այս պա­հին ու­նի եւ ո­րի հաշ­վին կա­րող է ա­մեն մի կա­պի­տալիս­տա­կան ո­րո­շում «դա­կել»: Էլ չա­սած, որ բա­վա­կա­նին մեծ է հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը, որ ծայրա­­հեղ բա­ցա­սա­կան վար­կա­նի­շի դաշտ մտած Նի­կոլն ան­գամ բո­լոր ռե­սուրս­նե­րով չի կա­րող վե­րար­տադր­վել, քա­նի որ եր­բեմ­նի ար­տա­քին ա­ջակ­ցութ­յու­նը չու­նի: Ռու­սաս­տա­նում ա­ճում է նրա հան­դեպ թշնա­ման­քը, ԱՄՆ-ի ներ­կա վար­չա­կար­գը «բա­րեւ տալ» ան­գամ չի ու­զում, չեն լի­նի նաեւ USAID-ի եւ այդ տի­պի փո­ղե­րը: Ճիշտ է, կա լի­բե­րա­լա­կան ա­ջակ­ցութ­յու­նը, բայց այդ թեւն այն­քան է թու­լա­ցել կամ զբաղ­ված է սե­փա­կան գոր­ծե­րով, որ Նի­կո­լի վե­րար­տադր­ման հար­ցում «հե­ղա­փո­խա­կան ար­ժեք» այ­լեւս հա­զիվ թե կա­րո­ղա­նա ներ­կա­յաց­նել, ա­ռա­վել եւս՝ մեկ տա­րուց:

Այ­սինքն, այն, ի­նչը թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մը ցան­կա­նում է Նի­կո­լից ստա­նալ, պետք է հասց­նի վերց­նել ա­մե­նաու­շը մին­չեւ աշ­նան կե­սեր-վեր­ջերը, քա­նի դեռ այդ նա­խընտ­րա­կան թո­հու­բո­հը չի սկսվել: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ թեեւ, ան­կախ Նի­կո­լի լի­նել-չլի­նե­լուց, կա նաեւ ու­ժով այդ ա­մե­նը վերց­նե­լու տար­բե­րա­կը: Սա­կայն կա այն գոր­ծո­նը, ո­րը Նի­կո­լին այդ­պես էլ չհա­ջող­վեց հաղ­թա­հա­րել: Խոս­քը` Հա­յաս­տա­նում ՌԴ-ի ռազ­մա­կան ներ­կա­յութ­յան, փաս­տա­ցի ՀԱՊԿ ան­դամ լի­նե­լու եւ հայ-ռու­սա­կան ռազ­մա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան հին պայ­մա­նագ­րե­րի մա­սին է: Այն ի­մաս­տով, որ Ս­յու­նի­քը պո­կե­լը խո­շո­րա­գույն խնդիր է ոչ միայն Հա­յաս­տա­նի, այլ մի­գու­ցե Հա­յաս­տա­նից էլ ա­ռաջ, Ռու­սաս­տա­նի հա­մար:

­Գանք մյուս կող­մից. այն, որ մին­չեւ ա­ռա­ջի­կա ա­շուն Նի­կո­լը կա­րող է ա­մեն մի կոր­ծա­նա­րար ո­րոշ­ման գնալ, դա ե­րե­ւի հաս­կա­նում են նաեւ Մոսկ­վա­յում: Մոսկ­վա­յից այս ըն­թաց­քում, հի­շեց­նենք, մի շարք լուրջ ազ­դակ­ներ ե­ղան, այդ թվում՝ միան­գա­մայն բարձ­րաս­տի­ճան այ­ցե­րի տես­քով: Բայց այն, որ Նի­կո­լը ո­րո­շել է վա­զել Էր­դո­ղա­նի մոտ, դա, թե­րեւս, Մոսկ­վա­յի հա­մար կա­րող է եզ­րա­կա­ցութ­յան հիմք դառ­նալ, որ Նի­կոլն այդ բո­լոր ազ­դակ­նե­րը մեր­ժել է: Ա­ռա­վել եւս, երբ սկսվեց Ե­կե­ղե­ցու դեմ նման ար­շա­վը:

ԸՆԴԴԵՄ ՄՈՍԿՎԱՅԻ

Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում Նի­կո­լը, թուր­քա­կան այ­ցի շե­մին, գնաց հա­ջորդ սկան­դա­լին՝ Սամ­վել Կա­րա­պետ­յա­նի կա­լա­նա­վոր­մա­նը: Այն տպա­վո­րութ­յունն է, որ Նի­կո­լի մոտ ձե­ւա­վոր­վել էր այն հա­մոզ­մուն­քը, թե Կա­րա­պետ­յա­նին ու­ղար­կել են Հա­յաս­տա­նում իշ­խա­նա­փո­խութ­յուն կազ­մա­կեր­պե­լու: Ա­ռա­վել եւս, որ նրա խոս­նակ Նա­զե­լի Բաղ­դա­սար­յա­նը, Կա­րա­պետ­յա­նի շուրջ աղ­մու­կը պայ­թե­լուն պես, հայ­տա­րա­րեց. «Ինք­նա­կոչ սրբա­դաս­վա­ծը (ո­րի պատ­կե­րը Մայր Ա­թո­ռի գան­ձա­րա­նում է) հյու­սի­սից ստա­ցած դա­սա­կան «մե­տո­դիչ­կա­յով» ո­րո­շել է հա­յաս­տան­յան ներ­քին օ­րա­կար­գե­րին խառն­վել… Հա­յաս­տա­նը ծայ­րա­գա­վառ դարձ­նե­լու սրանց փոր­ձերն ա­պարդ­յուն են»: Իսկ սա նման է Ռու­սաս­տա­նի հաս­ցեին միան­գա­մայն թա­փան­ցիկ ակ­նար­կի: Ա­վե­լին, երբ Նի­կո­լը ներ­սից եւ ռու­սա­կան դաշ­տից (այդ թվում՝ ԱԳՆ-ի խո­ղո­վակ­նե­րով) ե­կած ծայ­րա­հեղ լուրջ քննա­դա­տութ­յու­նից, այս­քան մեծ աղ­մու­կից հե­տո գնաց այն­պի­սի քայ­լի, ինչ­պի­սին է «մա­տից ծծած» մե­ղադ­րանք­նե­րով ՌԴ քա­ղա­քա­ցի, հսկա­յա­կան կշիռ եւ «թի­կունք» ու­նե­ցող Կա­րա­պետ­յա­նի կար­գի գոր­ծ­չին կա­լա­նա­վո­րե­լը, դա եւս միան­գա­մայն պար­զո­րոշ է ակ­նար­կում նրա սու­պեր­վա­խե­րի մա­սին, թե՝ Կա­րա­պետ­յա­նին Մոսկ­վա­յից ու­ղար­կել են ի­րեն թախ­տից գցե­լու:

Ի­րա­կա­նում Կա­րա­պետ­յանն ինք­նու­րո՞ւյն է կանգ­նել Հա­յոց ե­կե­ղե­ցու կող­քին, թե՞ ու­ղար­կել են, ին­քը կի­մա­նա: Բայց ան­կախ ան­գամ այդ հար­ցից, միայն այն, որ նա կանգ­նեց Հայոց եկե­ղե­ցու կող­քին, ար­դեն իսկ ո­րո­շա­կի մտո­րում­ներ ա­ռա­ջաց­նում են: Այ­սինքն, այդ ա­ջակ­ցութ­յու­նը գործ­նա­կա­նում զրո­յաց­նում է Ե­կե­ղե­ցու գլխին ինչ-որ ձեռ­նա­սուն հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րի կար­գե­լու նի­կոլ­յան ծրագ­րե­րը: Եվ հենց միայն այն ծայ­րա­հեղ ա­պօ­րի­նութ­յու­նը, ո­րին գնաց Նի­կո­լը, իր հեր­թին է հու­շում, թե նա Ե­կե­ղե­ցին զավ­թե­լու այդ ծրագ­րե­րին ինչ կար­գի կա­րե­ւո­րութ­յուն էր տա­լիս: Եվ միայն այն, որ այս ա­մե­նը ծա­վալ­վեց Թուր­քիա այ­ցի շե­մին, նո­րից ու նո­րից է ակ­նար­կում, որ այդ հա­կաե­կե­ղե­ցա­կան ծրագ­րե­րը պետք է կա­պել հենց թուր­քա­կան այ­ցի հետ:

ՈՒ ՆՈՐԻՑ՝ «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ՄԻՋԱՆՑՔԸ»

Այս­պի­սով, ի՞նչ կա­րող ենք սպա­սել այդ թուր­քա­կան աշ­խա­տան­քա­յին այ­ցից: Թե ին­չու է մեկ­նում, ոչ մի պաշ­տո­նա­կան բա­ցատ­րութ­յուն չկա. ըն­դա­մե­նը ներ­կա­յաց­րել են. «2025 թ. հու­նի­սի 20-ին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շին­յանն աշ­խա­տան­քա­յին այ­ցով մեկ­նե­լու է Թուր­քիա»: Նի­կոլն էլ ըն­դա­մե­նը բա­ցատ­րեց, թե՝ կող­մե­րի միջեւ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յան հա­մա­ձայն բո­վան­դա­կութ­յու­նը պետք է փակ պահ­վի մինչեւ հան­դի­պում: Այն տպա­վո­րութ­յունն է, որ ան­գամ Նի­կո­լի շրջա­պա­տում են հաս­կա­նում՝ այդ այցն այն կար­գի ա­նըն­դու­նե­լի կա­րող է լի­նել հա­յութ­յան հա­մար, որ ան­գամ նպա­տա­կը պետք չէ ներ­կա­յաց­նել:

Մ­յուս կող­մից, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Նի­կո­լից մեկ օր շուտ Ա­լիե­ւը մեկ­նեց Թուր­քիա, դժվար չէ հաս­կա­նալ, որ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­տի­կան Նի­կո­լի այ­ցի ժա­մա­նակ հիմ­նա­կան է լի­նե­լու: Իսկ այդ թե­մա­տի­կա­յում մեկ հիմ­նա­կան հարց է՝ Նի­կո­լը կա­տա­րե­լո՞ւ է Ա­լիե­ւի նա­խա­պայ­ման­նե­րը՝ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կոչ­վա­ծը ստո­րագ­րե­լու հա­մար: Բայց, ե­թե հաշ­վի ենք առ­նում, որ թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մը եւս սկսել է շտա­պել այդ պայ­մա­նա­գի­րը ստո­րագ­րե­լու հար­ցում, ա­պա միան­գա­մայն տրա­մա­բա­նա­կան տեսք է ստա­նում, որ Ա­լիե­ւը կա­րող է Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը փո­խե­լու ա­նի­րա­կա­նաց­նե­լի պայ­մա­նը փո­խել Հա­յոց ե­կե­ղե­ցուն ճնշե­լու պայ­մա­նով: Իսկ այդ դեպ­քում կնշա­նա­կի, որ Նի­կո­լը Թուր­քիա­յում պետք է հաշ­վետ­վութ­յուն տա՝ կա­րո՞ղ է այդ հար­ցը լու­ծել:

Ա­մեն դեպ­քում, Նի­կո­լը Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը կփո­խի, թե Ե­կե­ղե­ցու հար­ցը կլու­ծի, Ա­լիե­ւի հա­մար դա ու­նի այս ի­մաս­տը՝ ինչ-որ չա­փով ե­րաշ­խիք, որ Նի­կո­լի չլի­նե­լու դեպ­քում հա­յաս­տան­յան նոր իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը չեն կա­րող նրա հետ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­նն­երը չե­ղար­կել: Մինչ­դեռ ա­մե­նե­ւին էլ դա չէ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» մե­խը, այլ, թե դրա­նում կամ մի­գու­ցե դրան կից հա­վել­ված­նե­րում ի՞նչ լու­ծում է տրվե­լու կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի հար­ցին: Այլ կերպ ա­սած՝ «Զան­գե­զուրի մի­ջանցք», այդ տեր­մի­նի ա­մե­նա­հիմ­նա­կան ի­մաս­տով, լի­նե­լո՞ւ է, թե՝ ոչ: Ընդ ո­րում, հաշ­վի առ­նե­լով Ի­րա­նի շուրջ ի­րա­վի­ճա­կը, Մոսկ­վա­յի հետ Ա­լիե­ւի հա­կա­սութ­յուն­նե­րը, թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մի հա­մար հենց այս պա­հին «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» աս­վա­ծը նո­րից գործ­նա­կան տեսք է ստա­նում, ին­չը Բա­քուն չի էլ թաքց­նում:

Իսկ ա­հա նի­կո­լա­կան թե­ւը, Սամ­վել Կա­րա­պետ­յա­նի հետ կապ­ված պատ­մութ­յու­նը գրե­թե ան­թա­քույց ներ­կա­յաց­նե­լով, որ­պես Մոսկ­վա­յի կող­մից ի­րեն «թախ­տից գցե­լու» փորձ, դրա տո­ղա­տա­կե­րում ա­կա­մա խոս­տո­վա­նեց, թե, մի­գու­ցե իր պատ­կե­րաց­մամբ, Մոսկ­վան ու­նի ի­րեն «թախ­տից գցե­լու» պատ­ճառ: Այն է, կա­տա­րել է կամ պատ­րաստ­վում է կա­տա­րել քայլ, ո­րը հաս­տատ Մոսկ­վա­յում գնա­հա­տե­լու են որ­պես ծայ­րա­հեղ ա­նըն­դու­նե­լի: Ու նո­րից գնում-հաս­նում ենք «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» տես­լա­կա­նին, ա­վե­լի կոնկ­րետ, որ Նի­կո­լը կա­րող է դա ստո­րագ­րել: Ա­լիեւն իր հեր­թին է «թռել» նո­յեմ­բե­րի 9-ի գոր­ծըն­թա­ցից եւ պա­հը հար­մար է հա­մա­րում դա ստո­րագ­րե­լու հա­մար: Էր­դո­ղանն էլ դառ­նում է դրա «քա­վո­րը»:

Ի­հար­կե, հաշ­վի առ­նե­լով Ի­րա­նի շուրջ ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կը, դա միան­գա­մայն ռեալ ծրագ­րի տեսք ու­նի: Միայն թե դեռ եր­կու գոր­ծոն մնում է: Նախ, Կա­րա­պետ­յա­նին նստեց­րել են, թե՝ ոչ, դա Ե­կե­ղե­ցին ի­րե­նով ա­նե­լու Նի­կո­լի շան­սերն ա­մե­նե­ւին էլ չի ա­վե­լաց­նում: Երկ­րոր­դը. ռեակ­ցիան, որ ե­կավ Մոսկ­վա­յից, հու­շում է, որ ան­կախ այս ա­մե­նից, Մոսկ­վան չի պատ­րաստ­վում այս տա­րա­ծաշր­ջա­նը նվի­րել Էր­դո­ղա­նին: Մ­նա­ցածն էլ կախ­ված է ի­րա­նա­կան եւ ուկ­րաի­նա­կան հա­կա­մարտութ­յուն­նե­րի ըն­թաց­քից:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝