ԱԼԻԵՎՆ ԱՆԳԱՄ ՀԱՆՈՒՆ ԻՍՐԱՅԵԼԻ ՉԻ ՑԱՆԿԱՆԱ ՈՉՆՉԱՆԱԼ

­Նա­խօ­րեին Մոսկ­վա­յում էր Ի­րա­նի գե­րա­գույն ա­ռաջ­նորդ ա­յա­թոլ­լահ Խա­մե­նեիի խորհր­դա­կան Լա­րի­ջա­նին։ Նա հա­մար­վում է Խա­մե­նեիի աջ ձեռ­քը՝ հան­դի­սա­նա­լով Ի­րա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան ա­ռանց­քա­յին դե­րա­կա­տար­նե­րից մե­կը:

ԻՐԱՆՑԻՆԵՐԻ ԱԿՏԻՎ ԱՅՑԵՐԸ ՄՈՍԿՎԱ

­Լա­րի­ջա­նիի մոս­կով­յան այ­ցից հա­զիվ մեկ օր անց Մոսկ­վա ժա­մա­նեց Ի­րա­նի պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րա­րը եւ է­լի, բա­ցի ՌԴ պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րար Բե­լոու­սո­վից, նաեւ Պու­տինն ըն­դու­նեց նրան: Ժա­մա­նել է Ռու­սաս­տան: Այ­սինքն, որ ի­րան­ցի նա­խա­րա­րի այ­ցը Խա­մե­նեի օգ­նա­կա­նի այ­ցի օր­գա­նա­կան շա­րու­նա­կութ­յունն էր, դժվար չէ տես­նել: Նաեւ, որ այս ա­մե­նը ռազ­մա­կան տրա­մա­բա­նութ­յան մեջ պետք է տես­նել. հա­զիվ թե Ի­րա­նի պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րա­րը, ասենք, ա­ռեւտ­րատն­տե­սա­կան ծրագ­րե­րով գար Մոսկ­վա:

Եվ ա­հա, այս ա­մե­նի հետ մեկ­տեղ, ի­րա­նա­կան աղբ­յուր­նե­րը տե­ղե­կաց­նում են ՌԴ-ից Ի­րան ռազ­մատ­րանս­պոր­տա­յին ինք­նա­թիռ­նե­րի թռիչք­նե­րի մա­սին: Ոչ մեծ քա­նա­կութ­յամբ, բայց՝ «Մեծ զգու­շա­վո­րութ­յամբ՝ կապ­ված Ի­րան տե­ղա­փոխ­վող բեռ­նե­րի տե­սա­կի հետ: Բայց նաեւ, չեն փոր­ձում բուն թռիչք­նե­րը գաղտ­նի պա­հել»,- հայտ­նում է ի­րա­նա­կան աղբ­յու­րը:

Ն­ման է նրան, որ Ի­րանն ու Մոսկ­վան հա­կա­դիր ու­ժե­րին ցույց են տա­լիս, որ կան բա­վա­կա­նին ակ­տիվ ռազ­մա­կան մա­տա­կա­րա­րում­ներ, բայց թե կոնկ­րետ ի՞նչ զի­նա­տե­սակ­նե­րի մա­սին է խոս­քը, դա էլ թող­նում են այդ նույն ու­ժե­րի հա­մար որ­պես ինտ­րի­գա­յին թե­մա: Ա­վե­լին, նույն տրա­մա­բա­նութ­յան մեջ պետք է տես­նել Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սին մոտ կանգ­նած աղբ­յու­րի ակ­նար­կը, թե Ռու­սաս­տա­նը ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կում ի­րեն՝ «Ոչ միայն ռազ­մա­կան, քա­ղա­քա­կան, ի­րա­վա­կան, այլ նաեւ՝ բա­րո­յա­կան ի­րա­վունք է վե­րա­պա­հում՝ Ի­րա­նին մա­տա­կա­րա­րել ցան­կա­ցած տե­սա­կի ռազ­մա­կան բեռ: Իսկ դրա տակ կա­րե­լի է հաս­կա­նալ լայն սպեկ­տոր՝ սկսած ՀՕՊ հա­մա­կար­գե­րից, վեր­ջաց­րած մի­ջու­կա­յին մար­տագլ­խիկ­նե­րով, բայց վեր­ջի­նի դեպ­քում, հաս­կա­նա­լի է, ռու­սա­կան խիստ վե­րահս­կո­ղութ­յամբ»: Իսկ այս պատ­կերն ամ­բող­ջա­կա­նաց­նում է Կաս­պից ծո­վում ռուս-ի­րա­նա­կան հա­մա­տեղ զո­րա­վար­ժանք­նե­րը:

Այս­պի­սով, դժվար է չհա­մա­ձայն­վել ռու­սաա­կան աղբ­յու­րի գնա­հատ­ման հետ, որ ռուս-ի­րա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում, բնա­կա­նա­բար՝ պայ­մա­նա­վոր­ված ընդ­հան­րա­կան մթնո­լոր­տով՝ «Շատ բան է կա­տար­վում կու­լիս­նե­րում»: Այն է, Մոսկ­վան եւ Թեհ­րա­նը շատ ա­րագ ինչ-որ կոնկ­րետ բա­ներ են պայ­մա­նա­վոր­վում, եւ այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը նույն­քան ա­րագ էլ ըն­թացք են ստա­նում: Թե դե­տա­լա­յին ա­ռու­մով ին­չի մա­սին է խոս­քը, դժվար է ա­սել: Սա­կայն ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տը հաս­կա­նա­լի է:

Այս­պես, վեր­ջին օ­րե­րին քիչ չեն խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը ոչ միայն ռուս-ադր­բե­ջա­նա­կան, այլ նաեւ՝ ի­րա­նա-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում ըն­թա­ցող ա­րագ շի­կա­ցում­նե­րի մա­սին: Եվ այն, որ Ա­լիեւն այդ սրա­ցում­նե­րը սկսել է նույ­նիսկ ոչ այն­քան Թուր­քիա­յի, որ­քան Իս­րա­յե­լի ազ­դե­ցութ­յամբ, դա եւս կա­րե­լի է հաս­կա­նալ: Գու­մա­րած, Թ­րամ­փը ցույց տվեց, որ ո­րո­շա­կի հե­տաքրք­րութ­յուն­ներ են իր մոտ ա­ռա­ջա­ցել հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ, այդ թվում՝ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» աս­վա­ծը ա­մե­րիկ­յան վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ վերց­նե­լու հար­ցով: Իսկ դա ար­դեն տե­ղա­վոր­վում է այն խո­սակ­ցութ­յու­ննե­րի հա­մա­տեքս­տում, որ Նե­թան­յա­հուն Ա­լիե­ւին խոս­տա­ցել է Թ­րամ­փի հո­վա­նա­վո­րութ­յու­նը ՝ ԱՄՆ-Իս­րա­յել-Ադր­բե­ջան տան­դե­մի ձե­ւա­վոր­ման մի­ջո­ցով: Որ­քա­նով է դա ի­րա­տե­սա­կան, այլ հարց է: Սա­կայն այն, որ Ա­լիե­ւը միա­ժա­մա­նակ նման սրա­ցում­նե­րի է գնում ինչ­պես Մոսկ­վա­յի, այն­պես էլ՝ Թեհ­րա­նի ուղ­ղութ­յամբ, գա­լիս է ակ­նար­կե­լու, որ նա ի­րեն շատ ա­վե­լի պաշտ­պան­ված է զգում, քան դա կա­րող էր տալ Էր­դո­ղա­նի հո­վա­նա­վո­րութ­յու­նը: Կամ էլ, որ Ա­լիե­ւը, բա­ցի Էր­դո­ղա­նից, իր թի­կունքն է հա­մա­րում Նե­թան­յա­հու­ի խոս­տա­ցած տան­դե­մը:

­Թե ինչ նպա­տակ­ներ է հե­տապն­դում Իս­րա­յե­լը, պարզ էր դեռ 12-օր­յա պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ: Այն է՝ Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քը կեն­սա­կան նշա­նա­կութ­յուն ու­ներ Ի­րա­նի ա­րե­ւել­յան հատ­վա­ծին ա­վիա­ցիոն հար­ված­ներ հասց­նե­լու հա­մար: Ու փաս­տը, որ 44-օր­յա պա­տե­րազ­մից ի վեր Ա­լիեւն ա­րա­գո­րեն Ար­ցա­խի գրա­ված տա­րածք­նե­րում մե­կը մյու­սի հե­տե­ւից մի­ջազ­գա­յին, իսկ ի­րա­կա­նում՝ ռազ­մա­կան օ­դա­նա­վա­կա­յան­ներ հիմ­նեց, գա­լիս է հու­շե­լու, որ խոս­քը բա­վա­կա­նին հին ծրագ­րե­րի մա­սին է: Ա­սենք այն, որ Ա­լիեւն այդ օ­դա­նա­վա­կա­յան­նե­րի, Ար­ցա­խը շրջա­պա­տող կո­մու­նի­կա­ցիոն ցանց ստեղ­ծեց՝ չու­նե­նա­լով ֆի­նան­սա­կան ո­րե­ւէ խնդիր, իր հեր­թին էր էն գլխից հու­շում, որ կան ար­տա­քին ֆի­նան­սա­կան աղբ­յուր­ներ, եւ է­լի թե­լե­րը տա­նում էին դե­պի Իս­րա­յել:

­Կարճ ա­սած, Ադր­բե­ջա­նի տա­րածքն Ի­րա­նի դեմ պլաց­դարմ սար­քե­լու ուղ­ղութ­յամբ լրջա­գույն աշ­խա­տանք­ներ տար­վել եւ տար­վում են: Ու, ինչ­պես նաեւ է­լի 12-օր­յա պա­տե­րազ­մի փոր­ձը հու­շեց, նպա­տա­կը միայն օ­դա­յին հար­ված­նե­րը չեն, ո­րոնք Իս­րա­յե­լի հա­մար հաղ­թա­նա­կի ա­պա­հով­ման մի­ջոց այդ­պես էլ չդար­ձան, ինչ­պես այլ պե­տութ­յուն­նե­րի դեպ­քում է: Է­ֆեկ­տիվ չե­ղավ նաեւ Ի­րա­նը ներ­սից փլու­զե­լու սցե­նա­րը, եւ ա­պա­գա­յում եւս այն հա­զիվ թե ի­րա­տե­սա­կան լի­նի: Այ­սինքն, Ի­րա­նը ներ­սից պայ­թեց­նե­լու իս­րա­յել­յան նախ­նա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը ո­րո­շա­կի արդ­յունք­ներ տվե­ցին: Բայց Ի­րանն էլ շատ ա­րագ ուշ­քի ե­կավ այդ նախ­նա­կան հար­ված­նե­րից եւ հի­մա հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն ոչն­չաց­նում է ինչ­պես ներ­քին, այն­պես էլ դեռ ներ­մուծ­վող լրտե­սա­կան բջիջ­նե­րը՝ երկ­րի ներ­սում բարձ­րաց­նե­լով վե­րահս­կե­լիութ­յան մա­կար­դա­կը: Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում Ի­րա­նի հար­ցը լու­ծե­լու միակ հնա­րա­վո­րութ­յու­նը կա­րող է տալ ցա­մա­քա­յին օ­պե­րա­ցիան:  

ԱԼԻԵՎԸ ՊԱՏՐԱՍՏՎՈ՞ՒՄ Է ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ

Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում պա­տա­հա­կան չեն վեր­ջին օ­րե­րի խո­սակ­ցութ­յուն­ներն այն մա­սին, որ Ադր­բե­ջանն իր ու­ժե­րը սկսել է կենտ­րո­նաց­նել Ի­րա­նի սահ­մա­նա­յին գո­տի­նե­րում: Ա­վե­լին, որ ադր­բե­ջա­նա­կան ուղ­ղութ­յուն կա­րող են նետ­վել նաեւ Սի­րիա­յում գտնվող թյուր­քա­կան գրո­հա­յին ու­ժե­րը: Ա­մեն դեպ­քում, լու­րե­րը հաս­տա­տում են նաեւ ԻՀՊԿ-ին մոտ կանգ­նած աղբ­յուր­նե­րը. «Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լի­եւը սկսել է ռազ­մա­կան տեխ­նի­կա տե­ղա­փո­խել ի­րա­նա-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­ման։ Տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին աղբ­յուր­նե­րի հա­մա­ձայն, սիո­նիս­տա­կան ռե­ժի­մի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, իբր, նրան վստա­հեց­րել են. «Հան­գիստ մնա­ցեք. Զան­գե­զուրն ու Թավ­րի­զը ձե­րը կլի­նեն»»։ Ի­հար­կե, սե­փա­կան մի­ջոց­նե­րով Ա­լիե­ւը նման ռիս­կա­յին քայ­լե­րի ոչ մի դեպ­քում չի գնա: Բայց ե­թե Ադր­բե­ջան տե­ղա­փոխ­վեն իս­լա­միս­տա­կան գրո­հա­յին­նե­րի մե­ծա­քա­նակ խմբեր, փոր­ձեն Ա­րե­ւել­յան Ադր­բե­ջա­նում ներ­քին խմո­րում­ներ ա­ռա­ջաց­նել, սրան գու­մա­րեն իս­րա­յել­յան ա­վիա­ցիան, որն այդ դեպ­քում կկա­րո­ղա­նա ա­նար­գել գոր­ծել ադր­բե­ջա­նա­կան օ­դա­նա­վա­կա­յան­նե­րից, մի­գու­ցե ռեալ սցե­նար ստաց­վի: Ա­ռա­վել եւս, ե­թե խա­ղի մեջ ներ­քա­շեն նաեւ Թ­րամ­փին, ին­չը եւս միան­գա­մայն ի­րա­տե­սա­կան է դար­ձել: Այս­քա­նից զատ, չկա ո­րե­ւէ ե­րաշ­խիք, որ Իս­րա­յե­լը տակ­տի­կա­կան մի­ջու­կա­յին զեն­քի չի դի­մի՝ «Ի­րա­նի մի­ջու­կա­յին ծրա­գի­րը վերջ­նա­կա­նա­պես չե­զո­քաց­նե­լու» գե­ղե­ցիկ փա­թե­թա­վոր­ման տակ:

Ի­րա­նա­կան աղբ­յուր­ներն ար­դեն ան­թա­քույց սպառ­նում են Ադր­բե­ջա­նին. «Այս ան­գամ ո­ղոր­մութ­յուն չի լի­նի։ Ի­րա­նը հստա­կեց­րել է. աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան խա­ղերն ու վրեժխնդ­րութ­յան մա­սին պատ­րանք­նե­րը չեն աշ­խա­տի։ Մեր պա­տաս­խա­նը կլի­նի ան­զի­ջում։ Սա վեր­ջին նա­խազ­գու­շա­ցումն է նրանց, ով­քեր խա­ղում են կրա­կի հետ՝ մո­ռա­նա­լով, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նի պատ­մութ­յու­նը չի հան­դուր­ժում դա­վա­ճա­նութ­յու­նը»: Բայց չնա­յած այս հռե­տո­րա­բա­նութ­յա­նը, բո­լորն են հաս­կա­նում, որ Ի­րա­նի հա­մար ռիս­կը շատ մեծ է, ե­թե բա­նը հաս­նի ԱՄՆ-Իս­րա­յել տան­դե­մի հետ ա­վե­լի մասշ­տա­բա­յին բախ­ման, քան ե­ղավ 12-օր­յա պա­տե­րազ­մի դեպ­քում: Ա­ռա­վել եւս, ե­թե այդ տան­դե­մը լու­ծի 12-օր­յա պա­տերազ­մի հիմ­նա­կան բաց մա­սը՝ ցա­մա­քա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի հար­ցը:

ԻՐԱՎԻՃԱԿԸ ՆՈՐԻՑ ՓՈԽՎՈՒՄ Է

Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում Թեհ­րա­նի շփում­նե­րը Պե­կի­նի հետ դժվար է ա­սել ռազ­մա­կան ա­ռու­մով ինչ-որ արդ­յունք­ներ տվե­ցի՞ն: Խո­շոր հաշ­վով, Պե­կի­նը խոս­տո­վա­նեց, որ ռուս-ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազմն իր հա­մար նույ­նիսկ օ­գուտ է. այն թու­լաց­նում է հիմ­նա­կան հա­կա­ռա­կոր­դին՝ ԱՄՆ-ին: Եվ այն, որ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում ԱՄՆ-ի՝ պա­տե­րազ­մի մեջ ներ­քաշ­վե­լը նույն տրա­մա­բա­նութ­յամբ Պե­կի­նը նո­րից կա­րող է գնա­հա­տել` որ­պես իր հա­մար օգ­տա­կար, կա­րե­լի է են­թադ­րել: Ի­հար­կե` պայ­մա­նով, որ Ի­րա­նը շուտ չպարտ­վի, այլ ա­ռա­վե­լա­գույնս նվա­զեց­նի ա­մե­րիկ­յան ռե­սուրս­նե­րը: Իսկ դրա հա­մար ո­րո­շա­կի օգ­նութ­յուն Ի­րա­նին, թե­րեւս, կցու­ցա­բե­րի: Բայց ոչ այն կար­գի, որ էս գլխից կանգ­նեց­նի ա­մեն մի պա­տե­րազմ:

Իսկ ա­հա Մոսկ­վա­յի հա­մար այս պա­հին Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում պա­տե­րազ­մը կա­րող է լի­նել ա­մե­նաան­ցան­կա­լի սցե­նա­րը: Այն կա­րող է չե­զո­քաց­նել Ուկ­րաի­նա­յում այս պա­հին առ­կա բա­վա­կա­նին լուրջ սպա­սե­լիք­նե­րը: Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում ի ցույց դնե­լը, որ Թեհ­րա­նի հետ ռազ­մա­կան հա­րա­բե­րութ­յու­նն­երում ո­րա­կա­կան փո­փո­խութ­յուն­նե­րի հնա­րա­վո­րութ­յուն կա, ար­դեն իսկ կա­րող է հնա­րա­վոր պա­տե­րազ­մը կանգ­նեց­նող գոր­ծոն դառ­նալ: Այ­սինքն, թե ի՞նչ ռազ­մա­կան ինք­նա­թիռ­ներ են Ի­րա­նում վայ­րէջք կա­տա­րում, դա ար­դեն կա­րե­ւոր մե­սիջ է դառ­նում ինչ­պես ԱՄՆ-ի, այն­պես էլ՝ Իս­րա­յե­լի հա­մար: Այ­սինքն, միայն այն միտ­քը, որ այդ բեռ­նե­րի մեջ կա­րող են նաեւ մի քա­նի «թե­թեւ» մի­ջու­կա­յին մար­տագլ­խիկ­ներ լի­նել, ար­դեն իսկ կա­րող է Ի­րա­նին ոչն­չաց­նե­լու ողջ տրա­մա­բա­նութ­յու­նը փո­խել: Գու­մա­րած, Բա­քուն, երբ նրա հենց քթի տակ ռուս-ի­րա­նա­կան զո­րա­վար­ժանք­ներ են անց­կաց­նում, իր հեր­թին դժվար թե չհաս­կա­նա, որ մեծ խա­ղի դեպ­քում կա­րող է եւ փաս­տի ա­ռաջ կանգ­նել: Ի­հար­կե, Ա­լիե­ւի հա­մար կա­րող է հա­ճե­լի լի­նել, երբ Թ­րամ­փը նրա ե­լույթ­նե­րից մե­կը տե­ղադ­րում է սոց­ցան­ցա­յին իր է­ջում: Բայց ի՞նչ կա­րող է ա­նել նույն Թ­րամ­փը, ե­թե հան­կարծ Կաս­պից ծո­վում զո­րա­վար­ժութ­յուն­ներ ա­նող եւ մի­գու­ցե նաեւ այլ ռուս-ի­րա­նա­կան նա­վեր դե­սանտ ի­ջեց­նեն ու­ղիղ Բաք­վի ա­փա­մերձ հատ­վա­ծում. հաս­տատ հա­նուն Ա­լիե­ւի` ռուս­նե­րի հետ ու­ղիղ բախ­ման չի գնա:

Այ­սինքն, ե­թե միայ­նակ Ի­րա­նի պա­րա­գա­յում կա ռեալ վտանգ, ա­պա Ի­րան-ՌԴ հա­մա­տեղ գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի դեպ­քում, գո­նե Ադր­բե­ջա­նի հա­մար, ո­րը պլաց­դարմ են դարձ­րել, է­ֆեկ­տը ճիշտ հա­կա­ռակն է դառ­նում: Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում, երբ Ա­լի­եւը Հա­յաս­տա­նում գտնվող եվ­րո­պա­ցի դի­տորդ­նե­րին հրա­պա­րա­կավ Ի­րա­նի դեմ լրտե­սող շպիոն­ներ է ան­վա­նում, նաեւ, որ իր տա­րածք թույլ չի տա մտնել ո­րե­ւէ «օ­տա­րերկր­յա օ­պե­րա­տոր», դա ար­դեն հռե­տո­րա­բա­նութ­յան կտրուկ փո­փո­խութ­յան է նման­վում: Ի վեր­ջո, Իս­րա­յելն այն մեծ ու­ժը չէ, որ կա­րո­ղա­նա Ադր­բե­ջա­նին պաշտ­պա­նել, ԱՄՆ-ն շատ հե­ռու է, եւ հարց է, կցան­կա­նա՞ պետք ե­ղած պա­հին օգ­նութ­յան հաս­նել, Թուր­քիան էլ, թեեւ Բաք­վին «փոքր եղ­բայր» է հա­մա­րում, բայց, ինչ­պես պատ­մութ­յունն է հու­շում, ո­րո­շա­կի ի­րա­վի­ճակ­նե­րում ան­գամ հա­նուն Ադր­բե­ջա­նի չի գնա Մոսկ­վա­յի հետ բախ­ման: Ա­ռա­վել եւս, որ Մոսկ­վան, ինչ­պես100 տա­րի ա­ռաջ, «11-րդ կար­միր բա­նակ» բե­րե­լու կա­րիք չու­նի. մի քա­նի հրթի­ռը բա­վա­կան է: Մինչ­դեռ ՌԴ-ն­ եւ Ի­րա­նը հենց կող­քին են:

Տես նաեւ https://t.me/iravunk/55088 

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝