ԹՈՒՐՔԻԱՆ ՈՒ ԻՍՐԱՅԵԼԸ ՊԱՏՐԱՍՏՎՈՒՄ ԵՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ՞

Ադր­բե­ջա­նի հա­մար (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=321891&l=am), ի­հար­կե, լուրջ խնդիր է դառ­նում նաեւ այն մթնո­լոր­տը, ո­րը տի­րում է իր եր­կու ա­ռանց­քա­յին դաշ­նա­կից­նե­րի՝ Թուր­քիա­յի եւ Իսրայելի մի­ջեւ: Ու այն, որ խոս­քը թանձ­րա­ցող մթնո­լոր­տի մա­սին է, ո­րը կա­րող է ա­մեն պահ պայ­թել, հաս­կա­նում են բո­լո­րը, թեեւ դա վա­ղուց էր հա­սու­նա­ցել:

­Նե­թան­յա­հու­ի` Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նութ­յան մա­սին խո­սե­լը, ի­հար­կե, ներ­կա­յիս թուրք-իս­րա­յել­յան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման եւս մեկ օ­րի­նակ է: Հաս­կա­նա­լի է, Նե­թան­յա­հու­ի այդ մեկ, ձե­ւա­կա­ն տեսք ու­նե­ցող հայ­տա­րա­րութ­յամբ բան չի փոխ­վում: Բայց նաեւ չմո­ռա­նանք, որ Ցե­ղաս­պա­նությ­ան ճա­նաչ­ման հար­ցը Իս­րա­յե­լում «տա­բու» էր, հստակ «կար­միր գիծ», ո­րի մա­սին իս­րա­յել­յան եւ ոչ մի վար­չա­պետ, ան­կախ այդ պա­հին Թուր­քիա­յի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րից, չի խո­սել: Իսկ ա­հա Նե­թան­յա­հուն այդ «կար­միր գիծն» ան­ցավ, եւ ան­կախ այն բա­նից, թե ինչ չա­փով, մեկ է, այդ փաս­տը շատ լուրջ ազ­դակ է թուրք-իս­րա­յել­յան հա­րա­բե­րութ­յու­նների վատ­թա­րաց­ման մա­սին:

Ա­ռա­վել եւս, որ Թուր­քիան եւս չհա­պա­ղեց նոր սրա­ցու­մը՝ հայ­տա­րա­րե­լով, թե դա­դա­րեց­նում է բո­լոր առեւտ­րա­յին եւ տն­տե­սա­կան կա­պե­րը Թել Ա­վի­վի հետ, փա­կել է իր օ­դա­յին տա­րած­քը իս­րա­յե­լա­կան ինք­նա­թիռ­նե­րի հա­մար եւ­ ար­գե­լել թուր­քա­կան նա­վե­րի մուտ­քը իս­րա­յե­լա­կան նա­վա­հան­գիստ­ներ: Ն­ման հայ­տա­րա­րութ­յուն Թուր­քիան մեկ տա­րի ա­ռաջ եւս ա­րեց, ո­րը սա­կայն այդ­պես էլ կյան­քի չկոչ­վեց: Այս հեր­թա­կան հայ­տա­րա­րութ­յունն էլ, հաս­կա­նա­լի է, իս­լա­մա­կան աշ­խար­հում եւ, ա­ռա­ջին հեր­թին՝ Ի­րա­նում թեր­հա­վա­տութ­յուն, ան­գամ՝ ծաղր ա­ռա­ջաց­րեց: Չ­նա­յած դրան, ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տով Ան­կա­րա­յի նման քայ­լը ոչ միայն դի­վա­նա­գի­տա­կան ​​դե­մար­շի տպա­վո­րութ­յուն է թող­նում, այլեւ ռազ­մա­վա­րա­կան ճեղք­ման պատ­րաս­տա­կա­մութ­յան ցու­ցադ­րութ­յուն, ո­րի հետ­եւանք­նե­րը ան­խու­սա­փե­լիո­րեն կար­տա­ցոլ­վեն ոչ միայն Մեր­ձա­վոր Ար­եւել­քում: Ու ընդ­հան­րա­կան տրա­մա­բա­նութ­յու­նը սա է. երբ Իս­րա­յելն ու Թուր­քիան փո­խա­դար­ձա­բար հա­սել են «կար­միր գծե­րը» անց­նե­լու եւ ի­րար հան­դեպ դի­վա­նա­գի­տա­կան դե­մարշնե­րի ա­ստի­ճա­նի, ա­պա հենց դա է այն խոր­քա­յին ազ­դա­կը, որ կող­մե­րի հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում, մեղմ ա­սած, ինչ-որ բան այն չէ:

­Մի կող­մից, Ան­կա­րան պարզ հաս­կա­նում է, որ այն «բեզպ­րի­դե­լա­կան» կուր­սը, ո­րը Թել Ա­վի­վը վա­րում է Գա­զա­յում եւ Սի­րիա­յում, ծանր հար­ված է իս­լա­մա­կան աշ­խար­հի ա­ռաջ­նոր­դութ­յան հայտ ներ­կա­յաց­նող Թուր­քիա­յի կշռին: Գու­մա­րած, Իս­րա­յե­լի դեմ հա­ջող պա­տե­րազ­մի մեջ մտած Ի­րա­նի դիր­քե­րը նույն՝ հա­մաշ­խար­հա­յին իս­լա­մի ա­ռաջ­նոր­դութ­յան հա­մար պայ­քա­րում դար­ձել են չա­փա­զանց շա­հե­կան:

­Բայց դա խնդրի միայն մեկ կողմն է: Իս­րա­յե­լի այդ գոր­ծո­ղութ­յու­նն­երը դար­ձել են Թուր­քիա­յի հա­մար բա­ցա­հայտ սպառ­նա­լիք, եւ ե­թե նաեւ հե­ղի­նա­կա­յին կո­րուստ­ներ ու­նե­նա, ա­պա այդ սպառ­նա­լի­քը բազ­մա­պատկ­վում է: Եվ այդ ֆո­նին, Իս­րա­յե­լի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը դա­դա­րեց­նելն այս պա­հին շատ ա­վե­լի ռեալ տեսք է ստա­նում, քան մեկ տա­րի ա­ռաջ էր:

Ա­հա այս ֆո­նին չմո­ռա­նանք, որ Վա­շինգ­տո­նը, ո­րը ա­վան­դա­բար ա­ջակ­ցում է Թել Ա­վի­վին, ար­դեն այդ ա­ջակ­ցութ­յան հար­ցում հա­սել է «Մեծ Իս­րա­յել» քա­ղա­քա­կա­նութ­յան բա­ցա­հայտ քա­րոզ­չութ­յան մա­կար­դա­կի: Իսկ ներ­կա մի շարք դե­տալ­ներ հու­շում են, որ բա­ցի քա­րոզ­չութ­յու­նից, կան նաեւ գործ­նա­կան քայ­լեր: Սի­րիա­յում այս պա­հին ծայ­րա­հեղ ակ­տի­վա­ցել են իս­րա­յե­լա­մետ դրուզ­նե­րին ինք­նա­վա­րութ­յան տա­նող գոր­ծըն­թաց­նե­րը, ո­րը լիո­վին տե­ղա­վոր­վում է Իս­րա­յե­լի «Դավ­թի մի­ջան­ցքի» տրա­մա­բա­նութ­յան մեջ: Մ­յուս կող­մից, չա­փա­զանց ու­շագ­րավ ի­րա­դար­ձութ­յուն­ներ են տե­ղի ու­նե­նում Ի­րա­քում: Այն է, ԱՄՆ-ն, ըստ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի, զոր­քե­րը հա­նում է Ի­րա­քից, բայց ան­մի­ջա­պես էլ տե­ղա­փո­խե­լով Ի­րաք: Պա­րա­դոքս չէ. հա­նում է Ի­րա­քի հա­րա­վա­յին գո­տուց՝ տե­ղա­փո­խե­լով նույն­պես Ի­րաք հան­դի­սա­ցող քրդաբ­նակ հյու­սի­սա­յին գո­տի: Ընդ ո­րում, ոչ թե ի­րա­նա­կան, այլ՝ սի­րիա­կան Քուր­դիս­տա­նի հա­րա­կից հատ­ված­ներ: Կարճ ա­սած, ե­թե սի­րիա­կան Քուր­դիս­տա­նում կա­րիք զգաց­վի, ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը ժա­մեր անց տե­ղում կլի­նեն: Գու­մա­րած դրան «Դավ­թի մի­ջանց­քի» թե­ման, եւ շատ ա­վե­լի պարզ է ուր­վագծ­վում Թուր­քիա­յի հա­մար ա­մե­նա­մեծ մղձա­վան­ջը՝ Քուր­դիս­տա­նի ստեղ­ծու­մը՝ Ան­կա­րա­յին հղված պա­հան­ջա­տի­րութ­յամբ հան­դերձ:

­Կարճ ա­սած, թեեւ Թուր­քիան ՆԱՏՕ-ի ան­դամ է, բայց այն վե­րա­բեր­մուն­քը, որն ու­նի Թ­րամ­փը ՆԱՏՕ-ի հան­դեպ, հու­շում է, որ աշ­խար­հում ի­րոք շատ բան է փոխ­վել: Ըստ այդմ, երբ Թուր­քիա­յի 81 նա­հանգ­նե­րում սկսում են ա­պաս­տա­րան­ներ, ա­վե­լի ստույգ՝ ռմբա­պաս­տա­րան­ներ կա­ռու­ցել՝ առն­վազն 21 օր­վա հա­մար կեն­սա­պա­հով­ման հաշ­վարկ­նե­րով, ա­պա պարզ հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ իսկ ին­չի՞ հա­մար, ո՞ւմ դեմ է դա, Ան­կա­րան մասշ­տա­բա­յին հար­ված­նե­րի՞ է սպա­սում, ու­մի՞ց: Գու­մա­րենք այն բա­ցա­հայտ շա­հագրգռ­վա­ծութ­յու­նը, ո­րով Էր­դո­ղա­նը հան­դի­պում ու­նե­ցավ Պու­տի­նի հետ ՇՀԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վում, ու հան­դիպ­ման շատ ման­րա­մաս­ներ այդ­պես էլ մնա­ցին չմեկ­նա­բա­նված:

Ա­մեն դեպ­քում, Սի­րիա­յի հար­ցե­րով ԱՄՆ հա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Թոմ Բա­րաքն օ­րերս հայ­տա­րա­րեց. «Իս­րա­յելն այլեւս չի ճա­նա­չում Սայքս-­Պի­կո սահ­ման­նե­րը եւ կգ­նա ուր ու­զում է, երբ ու­զում է»: Իսկ սա, ըստ նաեւ ի­րա­նա­կան փոր­ձա­գետ­նե­րի, մեկ բան է նշա­նա­կում՝ «Լայ­նա­ծա­վալ պա­տե­րազմ­նե­րի սկիզբ եւ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի նա­խա­պատ­րաս­տա­կան ​​փուլ»:

Ի­րա­քում եւս լուրջ մտա­հո­գութ­յու­ններ կան. Ալ-Ի­րա­քիան օ­րերս հայտ­նեց, որ Ի­րա­քի աշ­խա­տան­քի եւ սո­ցիա­լա­կան ա­պա­հո­վութ­յան նա­խա­րա­րութ­յու­նը հրա­հանգ է ու­ղար­կել բո­լոր պե­տա­կան ​​​​մար­մին­նե­րին՝ սննդի եւ բժշ­կա­կան պա­րա­գա­նե­րի մեծ պա­շար­ներ ստեղ­ծե­լու հա­մար: Նաեւ, թե՝ Ի­րա­քի անվ­տան­գութ­յան կա­ռույց­նե­րի աղբ­յու­րը հայտ­նել է՝ Բաղ­դա­դը վեր­ջին տա­սը տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում անվ­տան­գութ­յան ո­լոր­տում ա­մե­նա­լար­ված եւ վ­տան­գա­վոր օ­րերն է ապ­րում:

Այս­պի­սով, ակն­հայ­տո­րեն ինչ-որ բան խոր­քե­րում ե­ռում է, եւ կա­րող է ուր որ է պայ­թել:

Այս գոր­ծըն­թաց­նե­րը հատ­կա­պես զգա­յուն են Ադր­բե­ջա­նի հա­մար. Ան­կա­րա­յի եւ Թել Ա­վի­վի միջեւ բաց հա­կա­մար­տութ­յան պայ­ման­նե­րում Ադր­բե­ջա­նի մանեւ­րե­լու տա­րած­քը զգա­լիո­րեն նե­ղա­նում է. խա­ղա­ցող­նե­րից մե­կին ա­ջակ­ցե­լը կնշա­նա­կի սրել մյու­սի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը։ Ի­րա­վի­ճա­կի մեկ այլ կողմ է «Մեծ Թու­րան» ստեղ­ծե­լու Թուր­քիա­յի ռազ­մա­վա­րութ­յան հնա­րա­վոր թու­լա­ցու­մը։ Իս­րա­յե­լի հետ բա­խու­մը վտան­գում է զգա­լի ռե­սուրս­ներ շե­ղել Ան­կա­րա­յի եր­կա­րա­ժամ­կետ ին­տեգ­րա­ցիոն ծրագ­րե­րից Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յում եւ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում։ Շատ թյուր­քա­լե­զու պե­տութ­յուն­նե­րի հա­մար, ո­րոնք Թուր­քիան դի­տար­կում էին որ­պես ծան­րութ­յան կենտ­րոն, սա կլի­նի ազ­դան­շան, որ Ան­կա­րան ստիպ­ված է անց­նել ա­վե­լի ցա­վոտ մար­տահ­րա­վեր­նե­րի:

Տե´ս նաեւ https://t.me/iravunk/57243 

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝