«Թրամփի ուղին», որպես բիզնես, չի կարող գործել

Այն գո­վեր­գու­մը, ո­րը Նի­կո­լը հղեց «Թ­րամ­փի ու­ղի՝ հա­նուն մի­ջազ­գա­յին խա­ղա­ղութ­յան եւ բար­գա­վաճ­ման» (TRIPP) կամ պար­զա­պես՝ «Թ­րամ­փի ու­ղու» հաս­ցեին նաեւ ՄԱԿ-ում, ա­վե­լի շատ հար­ցեր ա­ռաջ­աց­նող, քան պա­տասխան­ներ տվող մո­տե­ցում էր: Այս­պես, ըստ Նի­կո­լի, այդ նա­խա­գի­ծը «թե՛ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին, թե՛ գլո­բալ նշա­նա­կութ­յուն եւ ազ­դե­ցութ­յուն է ու­նե­նա­լու», այն` «Ա­րե­ւել­քը կա­պե­լու է Ա­րեւ­մուտ­քին։ Այս հա­մա­ձայ­նութ­յան արդ­յուն­քում նաեւ Հ­յու­սիսն է կապ­վե­լու Հա­րա­վին»։ Նաեւ, որ՝ «Նա­խագ­ծի հա­մար կա­րե­ւոր է Հա­յաս­տա­նի եւ Թուր­քիա­յի մի­ջեւ սահ­մա­նի, այս­պի­սով՝ գո­յութ­յուն ու­նե­ցող եր­կա­թու­ղու, ավ­տո­ճա­նա­պարհ­նե­րի բա­ցու­մը, խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րի, է­լեկտ­րա­հա­ղորդ­ման գծե­րի, մա­լուխ­նե­րի զար­գաց­ման հե­ռան­կա­րով» եւ այլն:

ԻՆՉ ԽՈՍՏՈՎԱՆԵՑ ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ

Սկ­սենք Թուր­քիա­յի սահ­մա­նից: Հար­ցը սա է՝ ե­թե Թուր­քիան պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րել, էր որ կա­ռու­ցում է դե­պի Նա­խի­ջե­ւան եր­կա­թու­ղի, այ­սինքն, «Թ­րամ­փի ու­ղի» կոչ­վա­ծը պետք է հաս­նի Նա­խի­ջե­ւան ու այն­տե­ղից անց­նի Թուր­քիա, ա­պա ին­չո՞վ է դրա հա­մար կա­րե­ւոր­վում «Հա­յաս­տա­նի եւ Թուր­քիա­յի գո­յութ­յուն ու­նե­ցող եր­կա­թու­ղին»: Կամ, «Թ­րամ­փի ու­ղին» այդ ինչ­պե՞ս է Հ­յու­սի­սը կապ­ե­լու Հա­րա­վին: Այ­սինքն, բեռ­նե­րը պետք է եր­կա­թու­ղով, ա­սենք Ռու­սաս­տա­նից հաս­նեն Ադր­բե­ջան, այն­տե­ղից «Թ­րամ­փի ու­ղով»՝ Հա­յաս­տան, հե­տո՝ Նա­խի­ջե­ւան եւ այն­տե­ղից էլ՝ Ջուլ­ֆա­յից՝ Ի­րա՞ն: Ու դա կաշ­խա­տի՞, ե­թե կա­ռուց­վում է Ադր­բե­ջա­նից ուղ­ղա­կի Ի­րան մտնող գի­ծը: Թե՞ նկա­տի ու­նի, որ բեռ­նե­րը կա­րող են Հա­յաս­տա­նից Նա­խի­ջե­ւա­նով հաս­նել Ի­րան: Բայց այդ դեպ­քում ի՞նչ կապ ու­նի »Թ­րամ­փի ու­ղին»: Ու «Հ­յու­սի­սը կապ­ե­լու Հա­րա­վին» մտքի հետ կապ­ված, ի­հար­կե, պա­տա­հա­կան չէր Հա­յաս­տա­նում Ռու­սաս­տա­նի դես­պան Սեր­գեյ Կո­պիր­կի­նի`­ նա­խօ­րեին հնչեց­րած այն միտ­քը, թե. «Ինչ վե­րա­բե­րում է, այս­պես կոչ­ված, «Թ­րամ­փի եր­թու­ղուն», Ռու­սաս­տա­նի դիր­քո­րո­շու­մը կձեւա­կերպ­վի, երբ մենք ման­րա­մասն պատ­կե­րա­ցում ու­նե­նանք, թե ինչ­պես է ի­րա­կա­նաց­վե­լու այդ տրանս­պոր­տա­յին նա­խա­գի­ծը»:

Այս­պի­սով, որ «Թ­րամ­փի ու­ղու» ընդ­հան­րա­կան գա­ղա­փա­րի տակ դրված է հատ­կա­պես Ա­րե­ւելք-Ա­րեւ­մուտք լո­գիս­տի­կան, ոչ ոք ա­ռանձ­նա­պես չի էլ թաքց­նում: Ե­թե ան­գամ «Թ­րամ­փի ու­ղու» փո­խա­րեն կի­րա­ռես Ա­լիե­ւին հո­գե­հա­րա­զատ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» տեր­մի­նը, կամ՝ «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանց­քը», վեր­ջա­պես ա­վե­լի «քո­ղարկ­ված» «Մի­ջին մի­ջանց­քը», այդ ի­մաս­տը չի փոխ­վում: Ս­րան դեռ կվե­րա­դառ­նանք:

Եվ մյուս կող­մից, ՄԱԿ-ի իր ե­լույ­թում Նի­կո­լը Վա­շինգ­տո­նում այդ փաս­տաթղ­թի ստո­րագր­ման հետ կապ­ված նաեւ նման միտք հնչեց­րեց. «Մենք հաս­տա­տե­ցինք մեր վճռա­կա­նութ­յու­նը բա­րեխղ­ճո­րեն ձեռ­նար­կե­լու բո­լոր մի­ջոց­նե­րը՝ սույն նպա­տա­կին հնա­րա­վո­րինս ա­րագ կեր­պով հաս­նե­լու հա­մար»: Բայց այն հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, ո­րը նա հնչեց­րեց նա­խոր­դից մեկ օր անց ար­դեն Ստ­րաս­բուր­գում, առն­վազն տա­րօ­րի­նակ տեսք է տա­լիս «հնա­րա­վո­րինս ա­րագ» ար­տա­հայ­տութ­յա­նը: Այ­սինքն, թեեւ վա­շինգ­տոն­յան այդ փաս­տաթղ­թի ստո­րագ­րու­մից ար­դեն բա­վա­կա­նին ժա­մա­նակ է ան­ցել, բայց, ըստ Նի­կո­լի, «Թ­րամ­փի ու­ղու» հետ կապ­ված դեռ «շատ կոնկ­րետ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ չկան»: Հե­տո եր­կար-բա­րակ բա­ցատ­րում էր, թե ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը շատ են զբաղ­ված՝ «Թ­րամ­փի ադ­մի­նիստ­րա­ցիան ակն­հայ­տո­րեն շատ մեծ գլո­բալ օ­րա­կարգ ու­նի»: Կամ, որ այդ նա­խա­գի­ծը՝ «Պետք է ա­նենք դան­դաղ, բայց ա­ռանց ընդ­հա­տում­նե­րի»: Ու­րեմն՝ «հնա­րա­վո­րինս ա­րա­գը», ըստ Նի­կո­լի, «դան­դաղ, բայց ա­ռանց ընդ­հա­տում­նե­րի» ի­մա՞ստն ու­նի. չնա­յած «նոր» Հա­յաս­տա­նում նման աբ­սուրդ­նե­րի չէ, որ բախ­վել ենք:

Ա­մեն դեպ­քում, ան­կախ Նի­կո­լի հայ­տա­րա­րութ­յու­ննե­րից, այս պա­հին ու­նենք նման փաստ. թե­եւ ան­գամ ա­մե­րի­կա­ցի­ներն են մեկ-մեկ խո­սում «Թ­րամ­փի ու­ղու» մա­սին, Պետ­դե­պար­տա­մեն­տից մին­չեւ իսկ խո­սե­ցին, թե ինչ-որ գու­մար­ներ են հատ­կաց­րել այդ նպա­տա­կով, բայց այս պա­հի ի­րո­ղութ­յունն այն է, որ Վա­շինգ­տո­նում փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րե­լուց հե­տո ո­րե­ւէ ռեալ զար­գա­ցում այս հար­ցում չկա: Այ­սինքն, տեմպն այն աս­տի­ճան է դան­դաղ, որ ան­գամ Թ­րամփն է հասց­րել մո­ռա­նալ, որ Նի­կո­լի ու Ա­լիե­ւի հետ ինչ-որ բան է ստո­րագ­րել, ա­սենք նաեւ Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի ա­նուն­նե­րը չի հի­շում:

Ու­րեմն, ին­չո՞ւ է այս վի­ճա­կը, ե­թե խոսքն ի­րոք «գլո­բալ նշա­նա­կութ­յուն եւ ազ­դե­ցութ­յուն» խոս­տա­ցող նա­խագ­ծի մա­սին է, ո­րը են­թադ­րում է ոչ միայն հսկա­յա­կան ե­կա­մուտ­ներ, այլ նաեւ, որ մի­գու­ցե ա­վե­լի կա­րե­ւոր է, հսկա­յա­կան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան դի­վի­դենտ­ներ: Ի՞նչ է, որ­պես բիզ­նես­մեն նա­խա­գա­հի, այդ գե­րե­կա­մուտ­նե­րին Թ­րամ­փը վե­րա­բեր­վում է «երբ կլի­նի՝ կլի­նի» սկզբուն­քո՞վ. ան­լուրջ է:

ԿԱՍՊԻՑ ԾՈՎԻ ԽՆԴԻՐԸ

Մ­յուս կող­մից, ի­րո՞ք «Թ­րամ­փի ու­ղին» այն է, ո­րը փոր­ձում է ներ­կա­յաց­նել Նի­կո­լը՝ «թե՛ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին, թե՛ գլո­բալ նշա­նա­կութ­յուն եւ ազ­դե­ցութ­յուն» խոս­տա­ցող նա­խա­գիծ: Այ­սինքն, նո­րից գա­լիս ենք նույն հար­ցին՝ այն ի՞նչ է նա­խա­տե­սում:  Հ­յու­սիս-­Հա­րավ մո­տե­ցու­մը, կրկնենք, ան­գամ ռուս­նե­րի հա­մար ան­հաս­կա­նա­լի է, թեեւ հենց Ռու­սաս­տանն ու Ի­րանն (Հնդ­կաս­տա­նը) են այդ սխե­մա­յի հիմ­նա­կան շա­հա­ռու­նե­րը: Մ­նում է Ա­րե­ւելք-Ա­րեւ­մուտ­քը, ո­րի հետ կապ­ված վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս նոր ազ­դակ­ներ վերսկ­սե­ցին օ­րա­կարգ գալ, ո­րոնք ար­դեն իսկ «ան­հասկա­նա­լի» տեսք են տա­լիս ինչ­պես «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քին», այն­պես էլ՝ «Թ­րամ­փի ու­ղուն»՝ ում որ ան­վա­նու­մը հար­մար է: Ընդ ո­րում, այդ գոր­ծո­նը նույն ՄԱԿ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վում Ա­լիե­ւը բե­րեց ա­ռա­ջին պլան:

Այս­պես, ՄԱԿ-ի Գլ­խա­վոր ա­սամբ­լեա­յում Ա­լիեւն իր ե­լույ­թը հիմ­նա­կա­նում կա­ռու­ցեց Կաս­պից ծո­վի մա­կար­դա­կի շա­րու­նակ­վող անկ­ման փաս­տի վրա, եւ դա, ըստ ո­րոշ փոր­ձա­գի­տա­կան գնա­հա­տում­նե­րի, պա­տա­հա­կան չէ: Այ­սինքն, ե­թե Ա­լիեւն ու Էր­դո­ղա­նը փոր­ձում են ա­ռաջ մղել Կաս­պից ծո­վը խո­շոր առեւտ­րա­յին ու­ղի դարձ­նե­լու` դե­պի Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա ել­ք ա­պա­հո­վե­լու, այ­սինքն՝ Նի­կո­լի ա­սած՝ Ա­րե­ւելք-Ա­րեւ­մուտք գա­ղա­փա­րը, ին­չի մասին էլ պետք է լի­նի ի­րենց ե­րա­զանք­նե­րի «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը», ա­պա հի­մա, դա­տե­լով Հեյ­դա­րո­վի­չի խոս­քե­րի հիմ­նա­կան տրա­մա­բա­նութ­յու­նից, խո­շոր կոր­պո­րա­ցիա­նե­րին այդ ուղ­ղութ­յուն ներգ­րա­վե­լու հար­ցում լուրջ խնդիր­ներ ու­նեն:

«­Կաս­պից ծո­վի խո­րութ­յան նվազ­ման պատ­ճա­ռով նա­վագ­նա­ցութ­յան ըն­կե­րութ­յուն­նե­րը, այդ թվում՝ ադր­բե­ջա­նա­կան­նե­րը, ստիպ­ված են օգ­տա­գոր­ծել ա­վե­լի փոքր բեռ­նու­նա­կութ­յամբ նա­վեր, ին­չը մե­ծաց­նում է տրանս­պոր­տա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի ար­ժե­քը»,- բա­ցատ­րում է հե­ղի­նա­կա­վոր փոր­ձա­գե­տը։ Բա­ցի այդ, փոքր բեռ­նու­նա­կութ­յամբ նա­վե­րի զգա­լի քա­նա­կութ­յուն պար­զա­պես չկա, որ հնար­վոր լի­նի «մի­ջանցք» տեր­մի­նին հա­մար­ժեք մասշ­տա­բա­յին բեռ­նա­փո­խադ­րում­ներ ի­րա­կա­նաց­նել: Արդ­յուն­քում, որ­քան ծան­ծա­ղում է Կաս­պից ծո­վը, այն­քան քիչ հե­ռան­կա­րա­յին է դառ­նում դե­պի Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա՝ Ռու­սաս­տա­նը եւ Ի­րա­նը շրջան­ցող լուրջ ա­ռեւտ­րա­յին ու­ղի­նե­րի ստեղ­ծու­մը: «Խոսքն այն մա­սին չէ, որ տա­րո­ղու­նակ նա­վեր հնա­րա­վոր չէ ստեղ­ծել, կամ նրանք չեն կա­րող լո­ղալ Կաս­պից ծո­վում՝ կկպչեն հա­տա­կին»: Այլ նրա, որ ծան­ծա­ղե­ցու­մը ծո­վից հե­ռաց­նում է նա­վա­հանգս­տա­յին են­թա­կա­ռույց­նե­րը: Այ­սօր կկա­ռու­ցես նա­վա­կա­յան, կա­պա­հո­վես անհ­րա­ժեշտ մասշ­տա­բի նա­վե­րով, վա­ղը, սա­կայն, կպարզ­վի, որ այս նա­վերն ար­դեն չեն կա­րո­ղա­նում մո­տե­նալ նա­վա­կա­յա­նին՝ ջու­րը հե­ռա­ցել է»,- բա­ցատ­րում է մաս­նա­գե­տը՝ մատ­նան­շե­լով այս փաս­տա­ցի պատ­կե­րը, թե Կաս­պից ծո­վի ա­փա­մերձ ֆոնն ինչ­պես է տա­րին տար­վա վրա փոխ­վում: Ընդ ո­րում, ե­թե խոս­քը մասշ­տա­բա­յին բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի մա­սին է, ա­պա դա են­թադ­րում է մեծ ներդ­րում­ներ եւ եր­կա­րա­ժամ­կետ՝ առն­վազն տա­սնամ­յակ­նե­րի հե­ռան­կար­ներ: Մինչ­դեռ այս պա­հին առ­կա բո­լոր գի­տա­կան գնա­հա­տում­նե­րով, Կաս­պից ծո­վի ծան­ծա­ղե­ցու­մը շա­րու­նակ­վե­լու է, այն է` ա­պա­գա­յում բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի խնդի­րը միայն կսրվի: «Այդ պատ­կե­րը հաշ­վի առ­նե­լով, նաեւ խո­շոր ներդ­րող­ներն են նա­խընտ­րում հե­ռու մնալ նման նա­խագ­ծից: Ու խոս­քը ոչ միայն Կաս­պից ծո­վով ա­րե­ւել­քից՝ ա­րեւ­մուտք, այլ նաեւ՝ հյու­սի­սից՝ հա­րավ ուղ­ղութ­յամբ, այն է՝ ՌԴ-ից Ի­րան բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի մա­սին է: Դա է պատ­ճա­ռը, որ որ­քան էլ Մոսկ­վան եւ Թեհ­րա­նը խո­սեն «Հ­յու­սիս-­Հա­րավ» մե­գա­նա­խագ­ծից, որ­քան էլ այն կա­պեն նաեւ Կաս­պից ծո­վով բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի հետ, մեկ է, ցա­մա­քա­յին կա­պի հար­ցը մնում է գործ­նա­կա­նում միա­կը»,- կար­ծում է փոր­ձա­գե­տը:

Ու, միա­ժա­մա­նակ, այլ փոր­ձա­գի­տա­կան գնա­հա­տում­նե­րով, միայն Ռու­սաս­տանն ու Ի­րանն ու­նեն Կաս­պից ծո­վում ռազ­մա­ծո­վա­յին ու­ժեր պա­հե­լու թույ­լատ­վութ­յուն` ըստ մերձ­կասպ­յա­ն երկր­նե­րի մի­ջեւ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի։ Եր­կու երկր­նե­րի նա­վա­տորմ­նե­րը հա­մալր­ված են փոքր, քիչ նստված­քով, բայց միան­գա­մայն հզոր զին­վա­ծութ­յան նա­վե­րով, ո­րոնց հա­մար Կաս­պից ծո­վի ներ­կա մա­կար­դա­կը միան­գա­մայն բա­վա­րար է ա­զատ գոր­ծե­լու հա­մար: Այ­սինքն, ե­թե «Թ­րամ­փի ու­ղու» հիմ­նա­կան էութ­յու­նը ոչ թե եր­կա­թու­ղա­յին բեռ­նա­փո­խադ­րում­ներն են, այլ է­ներ­գա­կիր­նե­րի տա­րան­ցու­մը, ո­րը հնա­րա­վոր է ի­րա­կա­նաց­նել, ա­սենք, Կաս­պից ծո­վով խո­ղո­վա­կա­շա­րեր կա­ռու­ցե­լով, ին­չի մա­սին ակ­նարկ կար նաեւ Փա­շին­յա­նի մոտ, ա­պա դա ա­ռանց Մոսկ­վա­յի եւ Թեհ­րա­նի հա­մա­ձայ­նութ­յան չի կա­րող լի­նել, հաշ­վի առ­նե­լով մերձ­կասպ­յան երկր­նե­րի մի­ջեւ առ­կա պայ­մա­նագ­րե­րը: Ու դա խախ­տե­լու հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րը, մեղմ ա­սած, սահ­մա­նա­փակ են, հաշ­վի առ­նե­լով, որ ծո­վում եւ ողջ տի­րույ­թում ՌԴ-ն­ եւ Ի­րանն են հիմ­նա­կան ռազ­մա­կան միա­վո­րը, այն է՝ նրանց «գցե­լու» տար­բե­րակ չկա:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝