Թուրքիան չի մասնակցում աբխազական նախագծերին. Գալուստ Տրապիզոնյան

«Իրավունք»-ը զրուցել է աբխազահայ ռազմական եւ քաղաքական գործիչ, Աբխազիայի հերոս, Աբխազիայի խորհրդարանի պատգամավոր, Աբխազիայի հայկական համայնքի երկարամյա ղեկավար ԳԱԼՈՒՍՏ ՏՐԱՊԻԶՈՆՅԱՆԻ հետ: 

Գալուստ Տրապիզոնյանը Աբխազիայի հերոս է։ Աբխազիայում նա հայտնի է որպես քաղաքական, հասարակական գործիչ, զինվորական, Աբխազիայի տեղական հայ համայնքը ներկայացնող խորհրդարանի անդամ եւ Սուխումի «Կռունկ» կազմակերպության ղեկավար։ 2016 թվականի մայիսից զբաղեցրել է Աբխազիայի  հայերի միության նախագահի պաշտոնը։ 2017 թվականի հունվարի 20-ին Աբխազիայի հայերի միության արտահերթ համագումարում Գալուստ Տրապիզոնյանն վերընտրվեց Աբխազիայի հայկական համայնքի նախագահ։ Արտահերթ համագումարի որոշմամբ Աբխազիայի հայերի միությունը վերանվանվեց Աբխազիայի հայկական համայնքի։ 2020 թվականի փետրվարի 15-ին Աբխազիայի հայկական համայնքի համագումարը, որին մասնակցեցին ավելի քան 200 պատվիրակ, այդ թվում՝ Սոչիի հայ համայնքի ներկայացուցիչներ, ինչպես նաեւ Աբխազիայի ժողովրդական ժողովի պատգամավորներ, միաձայն վերընտրեց Գալուստ Տրապիզոնյանին նախագահի պաշտոնում, որը նա զբաղեցրեց մինչեւ 2023 թվականը։

Մենք նստած ենք նրա գրասենյակում, որի պատերին փակցված  են տարբեր պետական, հասարակական եւ ակադեմիական գործիչների լուսանկարներ։ Նրանց թվում են նաեւ Արցախի ղեկավարների լուսանկարները, որոնց հետ Գալուստ Տրապիզոնյանը բարեկամական հարաբերություններ է պահպանում, եւ շատ հայտնի մոսկվահայեր։ Աչքի է զարնում Տրապիզոնյանի տպավորիչ լուսանկարը ակադեմիկոս Աբել Աղանբեգյանի եւ իր մանկության ընկերոջ՝ Ռուսաստանի նախագահին կից ժողովրդական տնտեսության եւ պետական ​​կառավարման ակադեմիայի կորպորատիվ կառավարման ֆակուլտետի հիմնադիր Սերգեյ Քալենջյանի հետ։ Տրապիզոնյանը չի սիրում հրապարակայնացնել իր ռազմական անցյալը։ Զրույցին ներկա Աղասի (Գարիկ) Բանգոյանը հաճույքով եւ հպարտությամբ է ներկայացնում Տրապիզոնյանի  կյանքի այս շրջանը։ Տրապիզոնյանը ակտիվորեն մասնակցել է 1992-1993 թվականների աբխազա-վրացական հակամարտությանը։ Նա եղել է հայկական «Մարշալ Բաղրամյան» գումարտակի վաշտերից մեկի հրամանատարը  եւ մասնակցել Սուխումի համար մղվող մարտերին, որտեղ կորցրել է ոտքը։

Նրա հրամանատարության տակ գտնվող ստորաբաժանումը մասնակցել է բազմաթիվ կարեւոր մարտական ​​գործողությունների։ 1993 թվականի հուլիսի 23-ին Տրապիզոնյանը ծանր վիրավորվել է, սակայն արագացված վերականգնողական բուժումից հետո, 20 օր անց, վերադարձել է իր զինվորների մոտ՝ եւ մինչեւ հաղթանակը՝ Աբխազիայի լիակատար ազատագրումը 1993 թվականի սեպտեմբերի 30-ին եղել է բանակի շարքերում։ Այնուհետեւ խոսքը վերցնում է Տրապիզոնյանը։ Նրա պատմությունը մեզ տանում է գրեթե 35 տարի առաջ տեղի ունեցած իրադարձությունների հորձանուտը։ Նրա պատմածը ամբողջությամբ արդիական է՝ հաշվի առնելով արցախահայերի ճակատագիրը, որոնք դարձան Ադրբեջանի կողմից իրականացված էթնիկ զտումների եւ ցեղասպանության զոհ։ Գալուստը հիշում է, որ 1992 թվականի օգոստոսի 14-ին Աբխազիա մտած վրացական բանակը հինգ օրվա ընթացքում գրավեց Աբխազիայի վեց քաղաքներից չորսը,  եւ հանրապետության մեծ մասը՝  բացառությունը հիմնականում աբխազական բնակչություն ունեցող տարածքներն էին։ Առաջին վեց շաբաթվա ընթացքում հայերով բնակեցված գրեթե բոլոր գյուղական վայրերը, ինչպես նաեւ Գագրա, Սուխում եւ Գուլրիպշ քաղաքները, որտեղ հայերը  կազմում էին բնակչության զգալի մասը, անցան վրացական վերահսկողության տակ։ Այս պատճառով (չնայած համշենահայերը պատերազմի առաջին օրվանից բառացիորեն մասնակցել են աբխազական դիմադրությանը), սկզբնապես հայերը թվաքանակով զիջում էին Հյուսիսային Կովկասից եւ Ռուսաստանի Դաշնության այլ շրջաններից եկած կամավորներին։ Պետք է նշել, որ այս ժամանակահատվածում աբխազական բանակը,  որպես այդպիսին գոյություն չուներ (այն ստեղծվել է միայն 1992 թվականի հոկտեմբերի 11-ին): Հանրապետության արեւելքում սկզբում ձեւավորվեցին ինքնապաշտպանության ստորաբաժանումներ, որոնք պաշտպանում էին առանձին գյուղեր եւ կիրառում պարտիզանական մարտավարություն: Միայն մի փոքր անց դրանք հայտնի դարձան որպես Արեւելյան ճակատ: Նմանապես, հայկական ջոկատը, որպես անկախ ստորաբաժանում, ի սկզբանէ  իրեն դրսեւորեց  հենց որպես պարտիզանական կազմավորում: Գագրայի հայերն առաջինն էին, որ զենք վերցրին: Դիմադրելն անհրաժեշտ էր. պատերազմի առաջին օրերից Գագրայում վրացիները սկսեցին  թալան եւ բռնություններ, որոնցից  հատկապես տուժեց հայ բնակչությունը:  Հոկտեմբերի 2-ին աբխազական ստորաբաժանումների գրավեցին Գագրան գրավումից եւ շրջափակված վրացական զորամասին ստիպեցին  խուճապահար փախչել Ռուսաստանի տարածք:  Գագրայի հայերի հետ մեկտեղ, ռազմական գործողություններում նշանակալի դեր խաղացին նաեւ Էշերայի  եւ Գումիստայի հայերը (Սուխումի շրջանի այն մասի բնակիչները, որոնք մնացին  Աբխազիայի կառավարության վերահսկողության տակ): Շատ հայ  մարտիկներ մինչեւ պատերազմի ավարտը կռվել են աբխազական ջոկատներում՝ թե՛ արեւմտյան Գումիստայի, թե՛ արեւելյան ճակատներում:

«ԿՈՐՑՐԻ ՈՏՔՍ, ԲԱՅՑ ՇԱՐՈՒՆԱԿԵՑԻ ՄԱՐՏԸ ՏԱՆԵԼ ՄԻՆՉԵՎ ՎԵՐՋ»

— Ի՞նչ կարիք կար հայկական գումարտակ ստեղծելու, պարոն Տրապիզոնյան։

— Հայկական գումարտակ ստեղծելու գաղափարը տրամաբանական դարձավ, քանի որ հայ բնակչությունն ավելի ու ավելի էր ներգրավվում մարտական ​​գործողություններում: Որոշ ժամանակ անց հայ մարտիկներն այլեւս թվաքանակով չէին զիջում կազակ կամավորներին եւ հյուսիսկովկասցիներին: Եվ քանի որ աբխազական բանակում էթնիկ պատկանելության հիման վրա ստորաբաժանումների ձեւավորումը բավականին բնական էր, Աբխազիայի հայ համայնքի ղեկավարները նմանատիպ ծրագիր մշակեցին: Նախաձեռնությունը պատկանում էր հայ մարտիկներին: Պաշտոնապես, Բաղրամյանի անվան 4-րդ առանձին մոտոհրաձգային գումարտակը ստեղծվել է 1993 թ. մարտի ճակատամարտի նախօրեին: Սա այն ժամանակահատվածն էր, երբ պատերազմը մտավ ձգձգված փուլ: Այս ընթացքում ռազմաճակատի գծերը երկար ժամանակ կայունացան, եւ Սուխում քաղաքը դարձավ այն կարեւոր կետը, որի գրավումը կորոշեր պատերազմի արդյունքը: Վրացական բանակը ամրապնդվեց Գումիստա գետի վրա, եւ այս ճակատը Աբխազիան կիսեց երկու մասի: Հանրապետության արեւմտյան կեսը վերահսկվում էր աբխազների, արեւելյան կեսը (բացառությամբ` Օչամչիրայի շրջանի մեծ անկլավի)՝ վրացիների կողմից: Վրացական բանակը պահում էր Գումիստա գետի ձախ ափը՝ հենվելով Սուխումի վերեւում բարձրացող լեռների՝ Ախբյուկի, Յաշտուխի, Բիրցխայի եւ Ապիանդայի վրա։ Աբխազական բանակի երկու փորձերը՝ ճեղքելու վրացական պաշտպանությունը՝ 1992 թ. նոյեմբերին, եւ 1993 թ. հունվարին, անհաջող էին։ 1993 թ. մարտին աբխազական հրամանատարությունը պլանավորեց երրորդ, ավելի լայնածավալ հարձակողական գործողությունը։ Մարտական գործողությունները սկսվեցին մարտի 15-ին, եւ տեւեցին չորս օր։ Աբխազական բանակը գետը հատեց հրետանային կրակի տակ՝ գետանցելով երկու հիմնական կամուրջներով՝ Վերին եւ Ստորին, մտադիր լինելով հասնել Սուխումի ծայրամաս եւ վռնդել վրացական բանակը քաղաքից, ինչպես նախկինում դա արել էին Գագրայից։ Գումիստայից արեւելք, բացառությամբ Կոդորի գետի, վրացական բանակը չուներ նշանակալի ջրային պատվար, որտեղ կարող էր ամրապնդել իր դիրքերը եւ կանգնեցնել թշնամուն։ Սա նշանակում էր, որ ամբողջ պատերազմի արդյունքը կախված էր մայրաքաղաքի համար ճակատամարտից։ Իրականում, երբ Սուխումի վրա հարձակումը սկսվեց, Բաղրամյանի գումարտակը դեռեւս կազմավորման փուլում էր։ Հայերը կռվում էին առանձին աբխազական ստորաբաժանումների կազմում, բայց ընդհանուր առմամբ, մեծ թվով հայ մարտիկներ ակտիվորեն գործում էին Գումիստայի ճակատի կենտրոնական հատվածում՝ Վերին եւ Ստորին կամուրջների միջեւ։ Ավելի ուշ՝ 1993 թ.-ի մարտին, այս հատվածը վստահվեց երկու գումարտակների՝ Հայկական գումարտակին եւ Սուխումի գումարտակին (2-րդ մոտոհրաձգային աբխազական գումարտակ, հրամանատար՝ Սերգեյ Մաթոսյան)։ Հայկական գումարտակը հաշվվում էր 450 մարդ։ Այն մեծ մարտական ​​ստորաբաժանում էր: Վրաց-աբխազական պատերազմի երկրորդ փուլում հայերն արդեն կազմում էին Աբխազիայի Հանրապետության բանակի երկրորդ ամենամեծ էթնիկական խումբը ՝ գերազանցելով նույնիսկ կաբարդիններին, Կուբանի եւ Սոչիի կազակներին եւ չեչեններին։ Բաղրամյանի անվան գումարտակն իր կազմով բացառապես հայկական չէր. այն ներառում էր նաեւ աբխազների եւ կաբարդինցիների։

Ավելացնենք, որ պատերազմի ավարտին սկսեց ձեւավորվել նաեւ երկրորդ հայկական գումարտակը։ Նրա թվաքանակն այդքան մեծ չէր (160 մարդ), սակայն վկայում էր աբխազական բանակի շարքերում հայերի թվի կայուն աճի մասին:

1993 թ. մարտյան ճակատամարտն անհաջող էր աբխազների համար՝ մարտական ​​փորձի պակասի պատճառով։ Վրացիների կողմից կառուցված պաշտպանական դիրքերը չափազանց շատ էին եւ լավ ամրացված։ Աբխազական հրետանին չկարողացավ ճնշել վրացիների կրակային միջոցները, եւ աբխազական ստորաբաժանումները, շատ առաջ թափանցելով, վճռական պահին հայտնվեցին առանց հրետանու աջակցության։ Վրացիները մասամբ շրջապատեցին եւ մասամբ ստիպեցին նահանջել աբխազական բանակի առաջապահ ստորաբաժանումներին, որոնք նահանջի ժամանակ մեծ կորուստներ կրեցին` ընկնելով խաչաձեւ կրակի տակ:

Շատ աբխազ մարտիկներ զոհվեցին, շատերը գերի ընկան, որոնցից մի քանիսը հետագայում մահացան գերության մեջ։ Հայ զինվորների շրջանում ամենամեծ կորուստները տեղի ունեցան Աֆոն-Էշերայի գումարտակում, որտեղ հայերն ամենաշատն էին։ Մարտյան ճակատամարտից հետո հայկական գումարտակը վերջապես ձեւավորվեց որպես առանձին, կայուն ստորաբաժանում: Սուխումի վրա աբխազական ուժերի չորրորդ հարձակումը սկսվեց 1993 թ. հուլիսի 2-ին: Այս անգամ աբխազական հրամանատարությունը մշակեց քաղաքի վրա փուլային հարձակման ծրագիր. գրավել Գումիստա գետի արեւելյան ափին գտնվող կարեւորագույն ռազմավարական բարձունքները, եւ միայն դրանից հետո սկսելով զանգվածային հարձակում հանրապետության մայրաքաղաքի վրա: Այս անգամ գործողությունը հաջող էր, բայց հուլիսյան մարտերը եղան ամբողջ պատերազմի ամենակատաղիները: Այս ճակատամարտում հայերը հայտնի դարձան գրեթե անառիկ բարձունքի՝ ժամանակակից պատերազմի բոլոր կանոններով ամրացված Ցուգուրովկա լեռան վրա իրենց գրոհով. նրա լանջերը բառացիորեն լի էին ականներով:

Ես՝ հայկական գումարտակի երրորդ վաշտի հրամանատարս, կորցրի ոտքս այս ճակատամարտում, բայց շարունակեցի մարտը տանել մինչեւ վերջ՝ պառկած պատգարակի վրա: Ցուգուրովկայի ճակատամարտը օգնեց աբխազներին վերջապես վերահսկողություն հաստատել կարեւորագույն բարձրակետի՝ Ախբյուկ լեռան վրա: 1993 թ. հուլիսի 27-ին Սոչիում կնքվեց հրադադար, որի համաձայն Վրաստանը համաձայնեց դուրս բերել իր զորքերը Աբխազիայից։ Սակայն հրադադարը չպահպանվեց. վրացական կողմը բազմիցս խախտեց զորքերի դուրսբերման գրաֆիկը, եւ վրացական ռազմական տեխնիկայի եւ զինվորների զգալի մասը մնաց աբխազական տարածքում:

1993 թ. սեպտեմբերի 11-ին աբխազները վերջնական նախազգուշացում արեցին, եւ սեպտեմբերի 16-ին վերսկսեցին ռազմական գործողությունները: Հայկական գումարտակը կրկին ակտիվ մասնակցություն ունեցավ Սուխումի համար մղված երկշաբաթյա վերջին ճակատամարտում: Այս անգամ Աբխազիայի Հանրապետության բանակն առաջխաղացում ունեցավ քաղաքի վրա՝ ինչպես Գումիստա գետի վրայով անցնող կամրջով, այնպես էլ անմիջապես այն բարձունքներից, որոնք հրադադարի ժամանակ աբխազների ձեռքում էին մնացել: Հայկական գումարտակի մեկ վաշտ անցավ կամուրջը, իսկ երկուսը լեռներից իջան դեպի հայկական Յաշտուխա գյուղը: 1993 թ. սեպտեմբերի 24-ին աբխազները հասան երկաթուղային կայարան՝ կարեւոր կետ, որը մարտյան հարձակման հիմնական թիրախներից մեկն էր:

Սկսվեց քաղաքի թաղամասերի վրա հարձակումը: Միավորվելով՝ հայկական ստորաբաժանումներն ավելի խորը մտան քաղաք՝ ուղիղ Յաշտուխա գյուղից եւ շրջանցելով այն՝ Չանբա փողոցով եւ Բեսլետկա գետով։

Հայերն էին, որ առաջինը հասան Նախարարների խորհրդի շենք, ինչը նշանակում էր Սուխումի ազատագրում։ Աբխազական հրամանատարությունը, հիմնական ուղղությամբ հարձակում սկսելով, հրամայեց հայկական գումարտակին գրավել Գուլրիփշի շրջանի հայկական գյուղերը եւ առանձին վաշտեր ու դասակներ ուղարկեց տարբեր ուղղություններով, որոնք հնարավորինս կարճ ժամանակում ազատագրեցին բոլոր այն բնակավայրերը, որտեղ ապրում էին հայերը։ Գուլրիփշի մոտ գտնվող Փշապ գյուղում կրկին հավաքվելով՝ հայկական գումարտակը շարժվեց դեպի Ինգուր գետը։ Հայկական գումարտակին կրկին վստահվեց սահմանի կարեւորագույն հատվածը. Գումարտակը 22 օր կանգնած էր Գանմուխուրի գյուղում, որը գտնվում էր Ինգուր գետի գետաբերանին՝ աբխազական (այսինքն՝ արեւմտյան) կողմում։ Վարչականորեն այս գյուղն աբխազական ԻԽՍՀ-ի մաս չէր կազմում։ Ավելի ուշ, դառնալով անկախ հանրապետություն, աբխազները հրաժարվեցին Գանմուխուրիի վերահսկողությունից, բայց առայժմ նրանք նախընտրում էին պահել Ինգուր գետի ամբողջ գիծը՝ անորոշ էր, թե ինչ սպասել վրացիներից: 1993 թ. նոյեմբերից ի վեր հայկական գումարտակը տեղակայված է Գուլրիպշից հյուսիս-արեւելք գտնվող Ցեբելդա լեռնային գյուղում: Վրացիների ամենավտանգավոր հակահարձակողական փորձը մայիսի 24-25-ին էր, երբ զանգվածային հրետանային կրակից հետո նրանք փորձեցին անակնկալի բերել հայկական գումարտակին՝ իրականացնելով կողային մանեւր Քվաբչարա գյուղի միջով եւ լեռնաշղթաներով։ Սակայն հայերը նրանց հայտնաբերեցին եւ կատաղի մոտիկ մարտից հետո հետ մղեցին դեպի լեռներ։ Հայկական գումարտակի կորուստներն այս անգամ կազմեցին վեց զոհ եւ 11 վիրավոր։ Այս մարտից հետո տեղական սվանական կազմավորումներն այլեւս երբեք չկարողացան իրական սպառնալիք ներկայացնել հանրապետության համար։

Փաստորեն, մինչեւ խաղաղապահների կիրճ ժամանելը, Գուլրիպշի շատ հայեր հերթափոխով բարձրանում էին լեռները եւ կատարում մարտական ​​հերթապահություն։ Ռուսական ստորաբաժանումների ժամանումից հետո Բաղրամյանի գումարտակի անձնակազմը հանձնեց զենքերը, պահեստազորայինները վերադարձան տուն, բայց գումարտակի պատմությունը դրանով չավարտվեց։ Այն մաս կազմեց Աբխազիայի բանակին:

«ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԿԱՌՈՒՑՈՒՄԸ ՄԵԾ ՆՎԱՃՈՒՄ Է ԱԲԽԱԶԻԱՅԻ ՀԱՅ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԱՄԱՐ»

— Ինչպե՞ս են հայերը հայտնվել Աբխազիայում։

— Համշենահայերը Աբխազիա են ժամանել՝ փախչելով 1915 թ. կոտորածից։ Մեր նախնիները ծովով հասել են Աբխազիայի ափեր եւ բնակություն հաստատել Ագարակի եւ Նցարա գյուղերում։ Այսօր հայերը Աբխազիայի երկրորդ ամենամեծ էթնիկ խումբն են։ Մենք պահպանել ենք Համշենի բարբառը, մշակույթը եւ սովորույթները։ Եվ ոչ միայն պահպանել ենք դրանք, այլեւ շարունակում ենք զարգացնել։ Հայերը շնորհակալ են աբխազ ժողովրդին, եւ 1992-1993 թթ. դժվար տարիներին ապացուցել են, որ իրենք այս հողում հյուրեր չեն, այլ Աբխազիայի լիարժեք քաղաքացիներ։ Մենք մասնակցում ենք աբխազական պետության կառուցմանը, որում մենք՝ հայերս, նույնպես պետք է մեզ հարմարավետ զգանք։ Մենք ամեն ինչ անում ենք Աբխազիայի բարօրության, նրա բարգավաճման համար՝ պահպանելով մեր լեզուն, սովորույթները եւ մշակույթը։ Հայերն աշխատասեր, ստեղծագործ ժողովուրդ են:

Պատմական ակնարկ.

Համշենահայերի պատմական նախնիների հայրենիքն Արեւմտյան Հայաստանի Համշենի լեռնային շրջանն է (ավելի ճշգրիտ՝ Փոքր Հայքի ափամերձ հատվածը եւ ներառում է երկու շրջան՝ Արմենյակ (Ջանիկ) եւ Խալդիա (Օրդու, Տրապիզոն), որը գտնվում է Տրապիզոնի հին քաղաքի, ինչպես նաեւ հարեւան Օրդու, Հոփա, Սամսուն եւ Ռիզե քաղաքների մոտակայքում: Համշենացիները բաժանված են մի քանի տեղական էթնիկ խմբերի՝ տրապիզոնցիներ, ջենիկցիներ, օրդուացիներ եւ այլն: 1912 թ. Համշենում կար 109 հայկական եկեղեցի եւ վանք, ինչպես նաեւ 118 քրիստոնյա համշենահայ գյուղ եւ մոտ 50 մուսուլմանական համշենահայ գյուղ: Համշենը հայ արքեպիսկոպոսի եւ հայ ունիաթ եպիսկոպոսի նստավայրն էր: Հայոց ցեղասպանությունից հետո բոլոր հայկական եկեղեցիներն ու վանքերը ավերվել, կամ վերածվել են մզկիթների, իսկ քրիստոնյա համշենցիների գյուղերը վերաբնակեցվել են մուսուլման թուրքերի կողմից: Աբխազիայի հայերը պահպանում են իրենց յուրահատուկ բարբառը (արեւմտահայերենի մի ճյուղ) եւ կենցաղում հավատարիմ են մնում իրենց յուրահատուկ ազգագրական ավանդույթներին։ Հայերը Աբխազիայում սփռված են տարբեր գյուղերում՝ Լաբրայ, Ախալշենի, Աթարայ, Պսիրցխայ, Մծարայ եւ այլն։ Մի մասն էլ ապրում է քաղաքներում՝ Սուխումում, Օչամչիրայում, Գուդաութայում, Գագրայում։

— Բնականաբար, հարց է առաջանում աբխազական իրադարձություններում Թուրքիայի դերի մասին:

— Թուրքիան ներգրավված չէ աբխազական նախագծերում: Մասնակցողները Աբխազիայից եկած մարդիկ են, որոնք ապրում են իրենց պատմական հայրենիքից՝ Թուրքիայից դուրս: Ներկայումս Աբխազիայում ապրում է 120 հազար աբխազ, իսկ դրանից դուրս՝ 700 հազար, այդ թվում՝ Սիրիայում եւ Հորդանանում:

— Գագրայում կա հայկական եկեղեցի։ Պատմեք մեզ դրա կառուցման պատմության մասին։

— Եկեղեցու կառուցումը սկսվել է Հերոսների ծառուղու ստեղծմամբ, որը մենք որոշեցինք բացել աբխազա-վրացական պատերազմում զոհված 244 հայ զինվորների հիշատակին։ Հերոսների ծառուղին ստեղծելու, եւ այդ հերոսների հիշատակը հավերժացնելու համար ես դիմեցի Վլադիսլավ Արձինբային, որն այն ժամանակ Աբխազիայի Գերագույն խորհրդի նախագահն էր, եւ որին ես լավ ճանաչում էի։ Մեզ Գագրայում տարածք հատկացվեց բարձրադիր շրջանցիկ ճանապարհի վրա։ Գագրայում գտնվող Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին հաճախ կոչվում է նաեւ Սուրբ Փրկիչ եկեղեցի: 2013 թ. նոյեմբերի 5-ին, օծվել է Հարավային Ռուսաստանի Հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Մովսես եպիսկոպոս Մովսեսյանի կողմից: Օծման սրբազան արարողությանը ներկա էին 4-5 հազար հավատացյալ հայորդի ոչ միայն Աբխազիայից, այլ նաեւ ՌԴ տարբեր քաղաքներից (Մոսկվա, Կրասնոդար, Սոչի, Դոնի Ռոստով եւ այլն), ինչպես նաեւ Հայաստանից եւ Արցախից։ Տաճարը կառուցվել է տեղի հայերի եւ սփյուռքի միջոցներով, ժողովրդական հանգանակության շնորհիվ: Գագրայում եկեղեցի կառուցելու վերաբերյալ քննարկումները սկսվել են դեռեւս 1989 թ.-ին։ Այդ ժամանակ Գագրայում գրանցվել է Հայ Առաքելական Եկեղեցու կրոնական ընկերությունը։ 1992 թ. մայիսին Հայ Կրոնական Ընկերությանը Լենինի անվան կոլտնտեսության տարածքում հատկացվել է 0,1 հեկտար հողամաս։ Սուրբ Էջմիածնում պատրաստվել է նոր եկեղեցու նախագծային նախագիծ։ Սուրբ Ամենափրկիչ հայկական եկեղեցու կառուցումը մեծ նվաճում է հայ համայնքի, եկեղեցական խորհրդի, Աբխազիայի կրոնական համայնքի եւ հանրապետության ժողովրդի համար։ Եկեղեցին միայն հայերի կողմից չի կառուցվել։

— Դուք «Գագրիպշ» հանգստավայրի տնօրենն եք, որը հրաշալի առողջարանային համալիր  է։

— Ես անձամբ գիտեմ, թե ինչ է նշանակում կազմակերպել զբոսաշրջիկների առօրյան եւ հանգիստը։ Խորհրդարանի պատգամավոր լինելու եւ հասարակական կյանքում աշխատելու տարիների ընթացքում նպաստել եմ, որպեսզի արմատապես փոխվի այն իրավիճակը, երբ օտարերկրյա քաղաքացիները վախենում էին այստեղ գալ Աբխազիա անվտանգային բարձր ռիսկերի պատճառով։ Բոլորիս համատեղ ջանքերի շնորհիվ Աբխազիան հասել է հանցագործության նվազագույն մակարդակի, վերականգնվել են իրավապահ մարմիններն,  ու ապահովվել է մարդկանց անվտանգությունը։ Այժմ տարածաշրջանի այս ամենագեղեցիկ հանրապետություն է հոսում զբոսաշրջիկների աննախադեպ հոսք։ Ամեն ամառ սահմանը բառացիորեն պաշարված է անթիվ հանգստացողների կողմից։ Աբխազիան գերազանցել է Թուրքիային ռուս զբոսաշրջիկների թվով,  եւ զբաղեցրել է առաջին տեղը Ռուսաստանի ամենահայտնի տուրիստական  ուղղությունների ցանկում։ Սրանք այս ամռան ցուցանիշներն են՝ համեմատած 2024 թվականի նույն ժամանակահատվածի հետ։ Այս մասին հայտնում է ռուսական  ՏԱՍՍ-ը՝ հղում անելով Ռուսաստանի տուրիստական ​​ինդուստրիայի միության ղեկավար Իլյա Ումանսկիին։ Եվ դա ունի պարզ բացատրություն. Սեւ ծովի այստեղի ծովը մաքուր եւ հանգիստ է, իսկ կլիման՝ չափազանց բարենպաստ։

ՍԱՐԳԻՍ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝