ԻՆՉՈ՞Ւ ՀԱՆԿԱՐԾ ՆԻԿՈԼԸ ՈՐՈՇԵՑ «ՇՏԱՊ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆԵԼ» ԵՐԿԱԹՈՒՂԻՆ

Օ­րերս Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում կա­յա­նա­լիք ԵԱՏՄ եւ ԱՊՀ երկր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հան­դիպ­ման շե­մին ռու­սա­կան աղբ­յուր­ներն ակ­տի­վո­րեն տի­րա­ժա­վո­րե­ցին Նի­կոլ Փա­շին­յա­նի վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րից մե­կը: Ըստ այդմ, Նի­կո­լը խնդրել է Ռու­սաս­տա­նին՝ «հնա­րա­վո­րինս ա­րագ» վե­րա­կանգ­նել եր­կա­թու­ղու հատ­ված­նե­րը Հա­յաս­տա­նում, ո­րոնք տա­նում են դե­պի Ադր­բե­ջա­նի՝ Նա­խի­ջե­ւա­նի եւ Թուր­քիա­յի սահ­ման­ներ։ Նա այս մա­սին խո­սեց լրագ­րող­նե­րի հետ։ «Ես խնդրե­ցի իմ ռուս գոր­ծըն­կեր­նե­րին շտապ ձեռ­նար­կել Ե­րա­ս­խից մինչեւ Նա­խիջ­եւա­նի սահ­մա­նը եւ Ա­խու­րի­կի հատ­վա­ծից մինչեւ Թուր­քիա­յի սահ­մա­նը ձգվող եր­կա­թու­ղա­յին հատ­վա­ծի լրիվ վե­րա­կանգ­նու­մը», - մեջ­բե­րում են ռու­սա­կան աղբ­յուր­նե­րը: Նաեւ, որ նա շու­տով նմա­նա­տիպ խնդրան­քով կդի­մի ռու­սա­կան կող­մին՝ Իջ­եւա­նից մինչեւ Ղա­զախ ձգվող եր­կա­թու­ղա­յին հատ­վա­ծի վե­րա­բեր­յալ. «Այս հատ­վա­ծը նույն­պես շտապ վե­րա­կանգն­ման կա­րիք ու­նի։ Հու­սով եմ, որ մեր ռուս գոր­ծըն­կեր­նե­րը այս խնդրան­քը հնա­րա­վո­րինս ա­րագ կդարձ­նեն ի­րա­կա­նութ­յուն»:

ԻՆՉ ՍԽԵՄԱ Է ԳՈՐԾՈՒՄ

­Ռու­սա­կան աղբ­յուր­նե­րը, մեջ­բե­րե­լով Նի­կո­լին, այն հար­ցադ­րումն են ա­ռաջ քա­շում, թե տես­նես այդ ին­չո՞ւ Ռու­սաս­տա­նը պետք է զբաղ­վի նշված հատ­ված­նե­րի վե­րա­կանգն­մամբ: Բայց, թե­րեւս, այս­տեղ շատ ա­վե­լի ա­ռաջ­նա­յին այլ հար­ցեր կան՝ ին­չո՞ւ հան­կարծ Նի­կո­լին այդ­քան պետք ե­ղավ, այն էլ՝ «շտապ» վե­րա­կանգ­նել եր­կա­թու­ղին: Նաեւ՝ ին­չո՞ւ թե­ման ա­ռա­ջին պլա­նում հայտն­վեց Նի­կո­լի վեր­ջին մոս­կով­յան այ­ցի եւ սպաս­վող պե­տեր­բուրգ­յան ա­յցի մի­ջա­կայ­քում:

Ան­գամ ե­թե են­թադ­րենք, որ Հա­յաս­տա­նից դե­պի Թուր­քիա եւ Ադր­բե­ջան եր­կա­թու­ղու վե­րա­գոր­ծար­կման ծրագ­րե­րը զար­գա­նում են հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի, այդ թվում՝ Վա­շինգ­տո­նի փաս­տաթղ­թի տրա­մա­բա­նութ­յան շրջա­նակ­նե­րում, է­լի նման հրա­տա­պութ­յու նը մնում է տա­րօ­րի­նակ: Ա­մեն դեպ­քում, կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի հետ կապ­ված վեր­ջին (հրա­պա­րա­կա­յին) պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­նը հենց Վա­շինգ­տո­նի փաս­տա­թուղթն էր, ո­րը ստո­րագր­վել է դեռ ամ­ռա­նը: Այ­սինքն, դրա­նից միայն վեց ա­միս ա՞նց Նի­կո­լը տե­սավ, որ այդ գոր­ծըն­թա­ցում հրա­տա­պութ­յուն կա եւ նման խնդրան­քով դի­մեց Մոսկ­վա­յին. դա առն­վազն տա­րօ­րի­նակ կլի­ներ: Ա­ռա­վել եւս, որ վա­շինգ­տոն­յան այդ փաս­տա­թուղ­թը վե­րա­բե­րում է «Թ­րամ­փի ու­ղուն»՝ Մեղ­րիի հատ­վա­ծում եր­կա­թու­ղուն, ո­րը, ինչ­պես քա­նիցս Նի­կոլն է հայ­տա­րա­րել, բա­ցա­ռա­պես հայ-ա­մե­րիկ­յան նա­խա­ձեռ­նութ­յուն է: Նաեւ, դա ոչ մի տե­սա­նե­լի կապ չու­նի ինչ­պես Ե­րաս­խի գծի, այն­պես էլ` Կարս տա­նող եր­կա­թու­ղու հետ, էլ չենք խո­սում Ի­ջե­ւան-­Ղա­զա­խի մա­սին: Ընդ ո­րում, ինչ­պես Թուր­քիան, այն­պես էլ Ռու­սաս­տա­նը ո­րե­ւէ մաս­նակ­ցութ­յուն չեն ու­նե­ցել վա­շինգ­տոն­յան գոր­ծըն­թա­ցին, որ մի բան էլ հի­մա ռուս­նե­րին նման «հրա­տապ խնդրանք» ներ­կա­յաց­վի:

Մ­յուս տար­բե­րա­կը. կա­րող ենք նաեւ են­թադ­րել, որ այդ հրա­տա­պութ­յունն ա­մե­նե­ւին էլ կապ­ված չէ վա­շինգ­տոն­յան փաս­տաթղ­թե­րի հետ: Այ­սինքն, որ կա զու­գա­հե­ռա­բար զար­գա­ցող կո­մու­նի­կա­ցիոն ծրա­գիր, ո­րի մա­սին չի խոս­վում: Նաեւ, որ այն ար­դեն այն­քան է ա­ռաջ գնա­ցել, որ ար­դեն կա եր­կա­թու­ղի­նե­րը վե­րա­կանգ­նե­լու հրա­տապ խնդիր:

Չ­նա­յած, լո­գիս­տի­կա­յի հետ կապ­ված զար­գա­ցում­ներ, ի­հար­կե, կան: Այն է՝ սկսեց Ադր­բե­ջա­նով (Վ­րաս­տա­նով) դե­պի Հա­յաս­տան բեռ­նա­փո­խադ­րում­ներ, ո­րի մեկ­նար­կա­յին կե­տը դար­ձավ Ռու­սաս­տա­նից՝ Հա­յաս­տան ցո­րե­նի ներ­մու­ծու­մը: Ընդ ո­րում, ինչ­պես այդ թե­մա­յի հետ կապ­ված ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ ար­դեն ու­նե­ցել ենք, նախ՝ այս գոր­ծըն­թա­ցը ո­րե­ւէ գո­նե տե­սա­նե­լի կապ չու­նի վա­շինգ­տոն­յան փաս­տաթղ­թի հետ: Երկ­րոր­դը, որ ռու­սա­կան կողմն ակն­հայ­տո­րեն այդ նա­խա­ձեռ­նութ­յու­նից ան­մասն չէր: Հա­մոզ­վե­լու հա­մար բա­վա­կան էր հա­մե­մա­տութ­յան մեջ դնել դե­պի Հա­յաս­տան բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րը բա­ցե­լու մա­սին Ա­լիե­ւի հայտ­նի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը եւ դրան հա­ջոր­դած կարճ ժամ­կե­տը, երբ ռու­սա­կան ցո­րե­նի խմբա­քա­նա­կը հա­սավ Հա­յաս­տան. պետք էր շատ ա­վե­լի եր­կար ժա­մա­նակ, ե­թե միայն կան­խավ ռուս­նե­րը տեղ­յակ չէին, որ Ա­լիե­ւը նման բան է հայ­տա­րա­րե­լու:

Ընդ ո­րում, այդ փու­լում նաեւ ա­ռիթ ու­նե­ցանք են­թադ­րութ­յուն հայտ­նե­լ, որ ե­թե գոր­ծեն նաեւ Հա­յաս­տա­նից Նա­խի­ջե­ւան եւ Թուր­քիա տա­նող գծե­րը, ա­պա գնացք­նե­րը կա­րող են Ռու­սաս­տա­նից հաս­նել Թուր­քիա եւ Ի­րան: Ընդ ո­րում, շատ կարճ ժա­մա­նա­կում. ճա­նա­պա­րհա­հատ­ված­նե­րը, ո­րոնց վե­րա­կանգն­ման մա­սին խո­սում է Փա­շին­յա­նը, հնա­րա­վոր է շատ ա­րագ կյան­քի կո­չել:

ՎՐԱՍՏԱՆԻ ՇՐՋԱԴԱՐՁԸ ԴԵՊԻ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՆԱՎԹ

Ե­թե ի­րա­կա­նում էլ խոսքն այս սխե­մա­յի մա­սին է, ա­պա, հաս­կա­նա­լի է, դրա հա­մար կա ինչ­պես Նի­կո­լի, այն­պես էլ՝ Ա­լիե­ւի հա­մա­ձայ­նութ­յան կա­րի­քը: Այն, որ Նի­կո­լը դի­մում է հենց ռուս­նե­րին՝ ճա­նա­պարհ­ներ վե­րա­կանգ­նե­լու հա­մար ու ան­մի­ջա­պես էլ մեկ­նում է Սանկտ Պե­տեր­բուրգ, խո­սում է այն մա­սին, որ նրա հա­մա­ձայ­նութ­յու­նը կա: Ա­լիե­ւի հա­մա­ձայ­նութ­յու­նը եւս պետք է որ լի­նի, քա­նի որ գործըն­թա­ցի մեկ­նար­կը հենց նրա հայ­տա­րա­րութ­յունն էր՝ դե­պի Հա­յաս­տան ճա­նա­պարհ­նե­րը բա­ցե­լու մա­սին, ո­րը, թե­րեւս, պետք է որ են­թադ­րի նաեւ Նա­խի­ջե­ւա­նի ուղ­ղութ­յու­նը:

­Թե­րեւս հնա­րա­վոր էր, որ այս ամ­բող­ջը վերջ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի տեսք ստա­նար Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում, հաշ­վի առ­նե­լով նաեւ ա­վե­լի վաղ ՌԴ նա­խա­գա­հի մա­մու­լի քար­տու­ղար Դ­միտ­րի Պես­կո­վի ա­րած հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, որ ԱՊՀ ոչ պաշ­տո­նա­կան գա­գաթ­ա­ժո­ղո­վի շրջա­նակ­նե­րում ՌԴ նա­խա­գահ Վ­լա­դի­միր Պու­տինն ա­ռան­ձին շփում­ներ կու­նե­նա ան­դամ բո­լոր երկր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի, այդ թվում՝ ՀՀ վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շին­յա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լի­եւի հետ։ Նաեւ ռու­սա­կան ո­րոշ աղբ­յուր­ներ ակ­նար­կում էին Պու­տին-Ա­լիեւ-­Փա­շին­յան ե­ռա­կողմ հան­դիպ­ման «մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յան» մա­սին: Ընդ ո­րում, ե­թե կա­յին նման նախ­նա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ, դա նշա­նա­կում է, որ կար նաեւ Ա­լիե­ւի հետ նախ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն: Բայց ա­հա, նման է, որ վեր­ջին պա­հին Հեյ­դա­րո­վի­չի ծրագ­րե­րը փոխ­վե­ցին՝ հայ­տա­րար­վեց, որ նա «աշ­խա­տան­քա­յին խիտ գրա­ֆի­կի» պատ­ճա­ռով չի մեկ­նի Պե­տեր­բուրգ: Չ­նա­յած, Ա­լիե­ւի աշ­խա­տա­կազ­մը փոր­ձել է հնա­րա­վո­րինս մեղ­մել դա՝ գրե­լով. «Որ­պես ան­դամ պե­տութ­յուն՝ Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յու­նը պար­բե­րա­բար մաս­նակ­ցում է ԱՊՀ պաշ­տո­նա­կան գա­գաթ­ա­ժո­ղով­նե­րին եւ մեծ նշա­նա­կութ­յուն է տա­լիս ԱՊՀ շրջա­նակ­նե­րում հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յա­նը, այդ թվում՝ ան­դամ պե­տութ­յուն­նե­րի հետ երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գաց­մա­նը»: Կո­պիտ ա­սած, ձեր կող­քին եմ, բայց ոչ այս պա­հին:

Ա­լիե­ւը փոշ­մա­նե՞լ է, թե՞ նրա ուղ­ղութ­յամբ ճնշու­մա­յին գոր­ծըն­թաց է սկսվել, դեռ կտես­նենք: Բայց, շատ նման է, որ ե­թե ե­թե ան­գամ փոշ­մա­նի, ա­պա կա­րող են այլ մե­խա­նիզմ­ներ մտնել խա­ղի մեջ: Այս­պես, օ­րերս շատ հե­տաքր­քիր տե­ղե­կութ­յուն ե­կավ Վ­րաս­տա­նից: Այն է՝ միայն այս տար­վա հոկ­տեմ­բեր եւ նո­յեմ­բեր ա­միս­նե­րին Վ­րաս­տա­նը Ռու­սաս­տա­նից ներ­մու­ծել է 133 300 տոն­նա նավթ եւ նավ­թամ­թերք, այն դեպ­քում, երբ 2000-ա­կան­նե­րի սկզբնե­րից մինչ 2024 թվա­կան գնել է ըն­դա­մե­նը 113 900 տոն­նա: Երբ եր­կու ամ­սում գե­րա­զան­ցում են նա­խորդ 20 տար­վա ցու­ցա­նի­շը, դա, հաս­կա­նա­լի է, պա­տա­հա­կան չէ: Այս թռիչ­քա­յին ա­ճը Վ­րաս­տա­նում`  Կուլ­եւիում, 2025 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­բե­րին Black Sea Petroleum ըն­կե­րութ­յա­նը պատ­կա­նող նավ­թա­վե­րամ­շակ­ման գոր­ծա­րա­նի գոր­ծարկ­մամբ: Այն սկսել է աշ­խա­տան­քը տա­րե­կան 1.2-1.5 մի­լիոն տոն­նա հզո­րութ­յամբ, եւ նա­խա­տես­վում է մինչեւ 2028 թվա­կա­նը այն ընդ­լայ­նել մինչեւ 4 մի­լիոն տոն­նա: Ձեռ­նար­կութ­յան մա­տա­կա­րա­րումն ի­րա­կա­նաց­նում է «Ռոս­նեֆ­տը»: Թե ինչ «խո­ղո­վակ­նե­րով» է Black Sea Petroleum-ը կապ­վում «Ռոս­նեֆ­տի» հետ, վար­կած­ներ կան, բայց դա չէ էա­կա­նը: Գ­լո­բալ ի­մաս­տով այս­տեղ ա­մե­նա­կար­եւորն այն մասշ­տա­բա­յին գոր­ծակ­ցութ­յունն է, ո­րը Վ­րաս­տա­նը սկսել է Ռու­սաս­տա­նի հետ, եւ դա պա­տա­հա­կան չէ: Նախ, սա Վ­րաս­տա­նի հա­մար հսկա­յա­կան քայլ է՝ դուրս գալ ադր­բե­ջա­նա­կան «նավ­թա­յին ա­սե­ղից», երբ Հա­յաս­տանն է փոր­ձում տե­ղա­վոր­վել դրա վրա: Երկ­րոր­դը, նման մասշ­տա­բա­յին ծրագ­րե­րը (այլ նման նա­խա­ձեռ­նութ­յուն­ներ եւս ներ­կա պա­հին ըն­թաց­քի մեջ են) շատ ա­վե­լի ձեռն­տու է Վ­րաս­տան-Ռու­սաս­տան ու­ղիղ եր­կա­թու­ղու առ­կա­յութ­յան դեպ­քում: Եվ այն, որ ներ­կա փու­լում ակ­տիվ քննար­կում­նե­րի դաշտ է վե­րա­դար­ձել աբ­խա­զա­կան եր­կա­թու­ղու վե­րա­գոր­ծարկ­ման հար­ցը, հենց այն­պես, օ­դից չըն­կավ: Եվ այն, որ Եվ­րո­պա­յից պա­տաս­խան հար­վա­ծը չու­շա­ցավ՝ Վ­րաս­տա­նին ան­վի­զա ռե­ժի­մից զրկե­լու սպառ­նա­լի­քի տես­քով, խո­սում է այն մա­սին, որ այդ գոր­ծըն­թաց­նե­րը եվ­րո­պա­կան հար­թա­կում նյար­դա­յին ռեակ­ցիա են ա­ռաջ բե­րել: Միայն թե ամ­բողջ հարցն այն է՝ Վ­րաս­տա­նին ա­ռանց վի­զա­յի ռե­ժի­մից զրկե­լով, կճնշե՞ն, թե  ա­վե­լի շատ կուղ­ղոր­դեն դե­պի Մոսկ­վա:

ՈՐՊԵՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆ

Այ­սպի­սով, ե­թե վե­րա­գոր­ծարկ­վի աբ­խա­զա­կան եր­կա­թու­ղին, նաեւ Ռու­սաս­տան-­Հա­յաս­տան, ա­պա թուր­քա­կան ուղ­ղութ­յամբ բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի հար­ցով այ­լեւս Ադր­բե­ջա­նից կախ­վա­ծութ­յուն չի լի­նի: Ընդ ո­րում այն, որ Թուր­քիան փոր­ձում է Ռու­սաս­տա­նի հետ նման կապ ստա­նալ, նո­րից ար­դեն բա­վա­կա­նին ժա­մա­նակ ակ­տի­վո­րեն խոս­վում է: Եվ դա, ի­հար­կե, Ա­լիե­ւի հա­մար հա­վել­յալ ճնշում է՝ դուրս չմնալ ընդ­հա­նուր գոր­ծըն­թաց­նե­րից, ինչ­քան էլ որ Իս­րա­յե­լի կամ Եվ­րո­պա­յի շա­հը հա­կա­ռակ ուղ­ղութ­յամբ է ուղղ­ված:

Ա­մեն դեպ­քում, մեկ բան հաս­տատ է. կան հա­րավ­կով­կաս­յան կո­մու­նի­կա­ցիոն հա­մա­կար­գերն ամ­բող­ջութ­յամբ վե­րա­գոր­ծար­կե­լու ոչ միայն հստակ ուր­վագծ­ված շա­հեր, այլ նաեւ՝ ոչ պա­կաս հստակ եւ բազ­մա­կող­մա­նի աշ­խա­տանք: Մ­յուս կող­մից, տե­սա­նե­լի է նաեւ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սը հա­կա­ռու­սա­կան նոր ռազ­մա­բե­մի վե­րա­ծե­լու ոչ պա­կաս հստակ ազ­դակ­ներ, ո­րոնք գա­լիս են եվ­րո­պա­նե­րից: Եվ այն, որ այս եր­կու ուղ­ղութ­յու­նը 2026թ.-ին ա­մե­նա­սուր բախ­ման մեջ է լի­նե­լու, դա են­թադ­րե­լի է:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝