«Սահմանին մեր երեխաներն են զոհվում ներքին կռիվների ժամանակը չէ՛...».ԿԱՐԻՆԵ ՔՈՉԱՐՅԱՆ

Մշակութային 28 Սեպտեմբեր, 2022 19:02

Սեպտեմբերի 13-ին ադրբեջանական զորքերը հարված հասցրին Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանի երկայնքով՝ ռազմական գործողություններ ձեռնարկելով Սյունիքի, Վայոց ձորի եւ Գեղարքունիքի մարզերի ուղղություններով: Իսկ թե ինչպե՞ս այս ամենին արձագանքեց ԱՄՆ-ի հայկական Սփյուռքը, հետաքրքրվեցինք նյուրքաբնակ բեմադրիչ, դերասանուհի, «Սփյուռքի ձայն» հեռուստաընկերության հիմնադիր տնօրեն ԿԱՐԻՆԵ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻՑ:

— Սփյուռքն ինչպե՞ս արձագանքեց ադրբեջանական վերջին ագրեսիային, ինչի հետեւանքով ունենք էլի զոհեր, վիրավորներ, գերիներ ու անհետ կորածներ:

— Սփյուռք ասածը, նույն հայն է, որն ապրում է տարբեր երկրներում: Եվ բնականաբար արձագանքը ճիշտ նույնն է: Սփյուռքն արձագանքեց այնպես, ինչպես արձագանքեցին Հայաստանում ապրողները:

— Տիկին Քոչարյան, Ձեզ համար թշնամու կողմից հերթական հարձակումը սպասելի՞ էր...

— Սպասելի էր, բայց, կարծես թե, չէինք ուզում հավատալ: Անշուշտ, 2020թ. նոյեմբերից հետո պարզ էր, որ դա պատերազմի փխրուն դադար է, ոչ թե` ավարտ: Պատերազմի վերսկսման վտանգն ամեն վայրկյան բոլորը զգում էին, տեսնում, թե ինչպես է դրանց ախորժակը գնալով մեծանում: Իհարկե, ինչպես ասում են՝ կան «էշի ականջում քնած» մարդիկ կամ դառը իրականությանը չհավատացողներ, որ չէին սպասում այս ագրեսիվ հարձակմանը: Երբ հավատում կամ չի հավատում պարզ ժողովուրդը, հասկանալի է, բայց այդպիսի կեցվածք իրավունք չունի ընդունելու իշխանությունը, կառավարությունը, Ազգային ժողովը, պատկան մարմինները: 44-օրյա պատերազմից հետո մեր սահմանները հանգիստ չեն եղել, թշնամին զենքը վայր չի դրել, իր ռազմատենչ տրամադրությունները չի փոխել, ընդհակառակը՝ համարում է, որ իր գործը կիսատ է թողել: Իհարկե, այդ ամենը չտեսնել ու չսպասել սրացումների, առնվազն պետք է միամիտ լինել, չեմ ուզում ուրիշ բառեր գործածել: Կարծում եմ՝ մեր երկրում, պատերազմից հետո, պետք է ուժեղացվեր ռազմական դրությունը, ինչպես օրինակ՝ երկար տարիներ է այդ արվում է Իսրայելում:

— Մինչ մեր հարցազրույցը, Դուք վրդովված խոսում էիք Սփյուռքի մասին սխալ հետեւություններ անողներից: Կմանարամասնե՞ք:

— Վերջերս հանդիպեցի մի գրառման, որտեղ ասվում էր` Սփյուռքը իրավունք չունի խառնվելու Հայաստանի ներքին կյանքին: Իմ կարծիքով՝ շատ սխալ մտածելակերպ է: Այդ գրողն արդյոք գիտի՞, թե ինչ է Սփյուռքը: Սփյուռքը ազգային կառույց է: Օրինակ` Հայ ազգային կոմիտեն (Հայ դատը) սփյուռք է, Հայկական համագումարը սփյուռք է, կուսակցական եւ եկեղեցական կառույցները, ՀԲԸՄ-ը, ՀՕՄ-ը, հայ իրավաբանների, հայ բժիշկների, հայ ինժեներների միությունները բոլորը սփյուռքի հզոր կորիզներն են, որոնք ստեղծվել են հայ ազգին եւ Հայաստանին օգտակար լինելու համար: Այդ կառույցներից շատերը մեկ դարից ավելի պատմություն ունեն եւ հսկայական գործ են անում: Ի դեպ, Վաշինգտոնում Հայ դատի եւ Հայկական համագումարի ջանքերի շնորհիվ է, որ այսօր Նենսի Փելոսին Երեւանում էր: Այս կազմակերպությունների շնորհիվ էր, որ մենք կոնգրեսում եւ սենատում ունենք 150-ից ավելի հայկական հանձնախմբի անդամներ, որոնք հետեւում են Հայաստանում կատարվող իրադարձություններին: Եվ ամեն վայրկյան հարց են բարձրացնում Սենատում կամ Կոնգրեսում՝ ի պաշտպանություն Հայաստանի: Սփյուռքի այդ կազմակերպությունների շնորհիվ էր, որ վերջապես ԱՄՆ-ն ընդունեց Հայոց ցեղասպանությունը եւ այսօր հետեւողականորեն տանում են, որպեսզի ամերիկյան պատմության դասագրքերում տեղ գրավի Հայոց ցեղասպանության պատմությունը: Հայ իրավաբանների միությունն ամենօրյա աշխատանք դարձած աշխատում են նրա վրա, որպեսզի Ցեղասպանության վերապրածների զավակները ստանան փոխհատուցում Թուրքիայից: Հայ բժիշկների միության շնորհիվ է, որ այսօր Հայաստանում կան այդքան որակյալ, թանկ բժշկական սարքավորումներ: Սփյուռքը շատ բան է անում, եւ ուզում եմ շեշտել, որ պարտավո՛ր է անելու, պարտավո՛ր է մտահոգվելու, պարտավո՛ր է նվիրաբերելու ու նաեւ խառնվելու: Մենք բոլորս պատասխանատվություն ենք զգում Հայրենիքի հանդեպ եւ, բնականաբար, չենք կարող չխառնվել: Եվ ամենակարեւորը` այսօր Սփյուռքում կան տարբեր բնագավառներում աշխատող լավ մասնագետներ` դիվանագիտության, տնտեսության, գիտության, բժշկության մեջ: Բոլորովին վերջերս սփյուռքահայ բժիշկը ստացավ Նոբելյան մրցանակ: Մինչեւ նման գրառում անելը` Սփյուռքը խառնվի, թե՝ չխառնվի, պետք է հասկանալ, թե Սփյուռքն իրենից ինչ է ներկայացնում եւ ինչպես է ապրում հայրենիքի հանապազօրյա խնդիրներով:

— ՀՀ կառավարության կայացրած որոշման համաձայն՝ պետական ոչ առեւտրային կազմակերպություներից «Հայաստանի պարի պետական համույթը», Հայաստանի պարարվեստի «Բարեկամություն» պետական համույթը եւ Թ. Ալթունյանի անվան երգի-պարի պետական համույթը, միաձուլման ձեւով կվերակազմակերպվեն՝ ստեղծելով «Ժողովրդական երաժշտության եւ պարի ազգային կենտրոն»: Նորաստեղծ ՊՈԱԿ-ի կազմում կընդգրկվեն նաեւ ժողովրդական ժանրում մշակութային գործունեություն ծավալող եւս 3 ստեղծագործական համույթներ, որոնք գործում էին՝ «Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիան, Հայաստանի ազգային նվագարանների նվագախումբը, Հայաստանի գուսանական եւ ժողովրդական երգի պետական համույթը եւ Մարո Մուրադյանի անվան «Ակունք» ազգագրական համույթը: Ի՞նչ կասեք այս որոշման մասին:

— Գիտեք, ինձ համար դժվար է կարծիք հայտնելը, ես շուրջ 30 տարի ապրում եմ մի երկրում, որտեղ արվեստի ամեն մի միավոր ինքն իր գլխի տերն է, եւ չի ենթարկվում որեւէ չինովնիկական ապարատի: Բայց դեռ նախկինից իմանալով՝ կարծում եմ, որ դա շատ սխալ որոշում է: Այս տեսակ մտքեր կարող է ծագել այն մարդկանց գլխում, ովքեր կա՛մ մտածված ուզում են կործանել Հայաստանի մշակույթը, կրթական համակարգը, կա՛մ ուղղակի մասնագետներ չեն, գործից ոչինչ չեն հասկանում: Ընդհանրապես, ամենամեծ դժբախտությունն այն է, որ մեր երկրի կառավարությունում շատ թերուսներ կան ու այդ պատճառով տուժում են բոլոր բնագավառները եւ ընդհանուր առմամբ՝ երկիրը: Օրինակ` շատ կարեւոր երկրներում հայկական դիվանագիտական աթոռներ են զբաղեցնում մարդիկ, որոնք զրո դիվանագիտական կրթություն ունեն: Դիվանագետությամբ են զբաղվում միայն նրա համար, որ օտար լեզվին լավ են տիրապետում: Դրա համար էլ մենք այսօր պարտվում ենք: Պարտվում ենք ոչ միայն այն պատճառով, որ ռազմական զենք չունենք, այլ նաեւ այն պատճառով, որ չունենք երկրորդ կարեւոր զենքը՝ դիվանագիտությունը:

— Որպես մշակութային գործիչ՝ այսօրվա իրադարձություններին ի՞նչ գնահատական կտաք:

— Չինական լավ խոսք կա` կատարյալ է այն երկիրը, որտեղ տնային տնտեսուհիները քաղաքականության մասին չենք խոսում (իրենք այնքան են վստահում իրենց իշխանավորներին, որ գիտեն՝ իրենց փոխարեն ճիշտ որոշումներ կկայացնեն, եւ միայն իրենց ճաշերի մասին են մտածում): Եվ կործանման առաջ է կանգնած այն երկիրը, որտեղ տնային տնտեսուհիները սկսում են քաղաքականությունից խոսել: Ցավոք, մենք հայտնվել ենք այն վիճակում, որ մեր իշխանավորները շատ տկար են, ընդունակ չեն հայանպաստ որոշումներ կայացնելու: Եվ դրա համար մեր ժողովուրդը խենթացած, անզորությունից սկսում է փողոց դուրս գալ, գոռալ, կանչել, որովհետեւ չի կարողանում հանգիստ տեսնել այն, ինչ կատարվում է: Նույն իրավիճակն է նաեւ Սփյուռքում: Դուք տեսնում եք, թե Սփյուռքում այս քանի օրն ինչքան ցույցեր են տեղի ունենում: Բայց գալով այսօրվա Երեւանում կատարվող իրադարձություններին, հանրահավաքներին ես գտնում եմ, որ դրա ժամանակը չէ: Մենք այսօր ծանր վիճակում ենք: Պետք չէ ուրախացնել մեր թշնամուն մեր ոչ միասնականությամբ: Ես ինքս գտնում եմ, որ՝ այո, Փաշինյանը պետք է հրաժարական տար դեռ պատերազմից ավարտից անմիջապես հետո: Հիմա էլ եմ գտնում, որ պետք է հրաժարական տա, բայց հենց այս օրերին, երբ մենք օրհասական պայքար ենք մղում, երբ ամեն օր սահմանին մեր երեխաներն են զոհվում` աթոռակռվի ժամանակը չէ: Լավ արտահայտություն կա՝ «ում դեմ ենք մենք բարեկամություն անում»: Մենք ընդհանուր թշնամի ունենք, պետք է մի կողմ դնենք ներքին պառակտումները, բոլորը պետք է հավաքվեն, նույնիսկ բանտում նստած քաղաքական բանտարկյալները, նախկին նախագահները, որոնք ունեն տարիների ընթացքում կուտակած փորձ, Սփյուռքի քաղաքագետները, բոլորը գլուխ գլխի տան եւ մտածեն հայրենիքի փրկության մասին: Հետո միայն կարելի անցնել ներքին խնդիրներին, Փաշինյանի հրաժարականին:

— Դուք ինչպե՞ս եք պայքարում մեր երկրի փրկության համար:

— Ես արվեստագետ եմ եւ շարունակում եմ գործունեությունս թատերական արվեստով ու սփյուռքահայության մասին ժուռնալիստական գործունեությամբ: Ինչպես արդեն գիտեք, վերջերս Արցախի թատրոնով շրջագայեցինք եվրոպական չորս երկրով` Ֆրանսիա, Բելգիա, Գերմանիա, Ավստրիա: Հիմա նոյեմբերի 21-29 պատրաստվում ենք մեկնել հյուրախաղերով Մոսկվա: Արցախը մեր հայրենիքի մի մասն է, ինչպես Սյունիքը ու մնացած մարզերը: Դեռ պատմաբան Լեոն էր ժամանակին ասել. «Այն օրը, երբ կորցնենք Արցախը, թշնամին միանգամից կմտնի Սյունիք ու հերթով անցնելով Հայաստանի տարածքներով՝ կհասնի մինչեւ Երեւան», ինչի հետ, որ հիմա բախվում ենք...