19-րդ դարի ինչ քարտեզի մասին է խոսում ագրեսորը.Քարտեզագետը բացառիկ տեղեկություն է բացահայտում

Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լի­եւն օ­րեր ա­ռաջ այ­ցե­լել էր օ­կու­պաց­ված Բեր­ձոր քա­ղաք, որն այս տար­վա օ­գոս­տո­սի 25-ին, Լա­չի­նի մի­ջանց­քի եր­թու­ղու փո­փո­խու­թյու­նից հե­տո, Նի­կո­լը նվի­րեց ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մին: Լա­չի­նից Ա­լի­ե­ւը հայ­տա­րա­րեց. «Եվս մեկ ան­գամ ա­սում եմ՝ մենք պատ­րաստ ենք քննար­կում­նե­րի եւ պա­տաս­խա­նա­տու վե­րա­բեր­մունք ենք ցու­ցա­բե­րում սահ­մա­նա­զատ­ման հար­ցե­րով հայ-ադրբե­ջա­նա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի աշ­խա­տանք­նե­րին: Մենք հա­վա­քել ենք բո­լոր քար­տեզ­նե­րը: Եվս մեկ ան­գամ ու­զում եմ ա­սել, որ ու­նենք բո­լոր քար­տեզ­նե­րը, այդ թվում՝ ե՛ւ 19-րդ դա­րի, ե՛ւ 20-րդ դա­րի ե՛ւ ա­վե­լի վաղ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծի, եւ այդ քար­տեզ­նե­րում ե­րե­ւում է, թե ով որ­տեղ է ե­ղել»: Այդ ի՞նչ 19-րդ դա­րի եւ ա­վե­լի վաղ ժա­մա­նակ­նե­րի քար­տեզ­նե­րի մա­սին խոս­քը, ի վեր­ջո, ո՞ր քար­տեզ­նե­րով պետք է ի­րա­կա­նաց­վի սահ­մա­նա­զա­տում-սահ­մա­նագ­ծու­մը: Հար­ցի պա­տաս­խա­նը «Իրա­վունք TV»-ի ե­թե­րում զրու­ցել ենք աշ­խար­հագ­րա­գետ եւ քար­տե­զա­գետ-քար­տե­զա­բան ՌՈՒ­ԲԵՆ ԳԱ­ԼԻ­ՉՅԱ­ՆԻ հետ, ով նախ նկա­տեց.

— Այդ­պի­սի քար­տեզ գո­յու­թյուն չու­նի: Ադր­բե­ջա­նը 1918 թվա­կա­նից ա­ռաջ գո­յու­թյուն չու­ներ, ինչ­պե՞ս կա­րող է ու­նե­նալ քար­տեզ­ներ, այն էլ՝ հին քար­տեզ­ներ: Ամ­բողջ աշ­խար­հի հին քար­տեզ­նե­րը կա­րող եք նա­յել, Ադր­բե­ջան պե­տու­թյուն գո­յու­թյուն չու­նի դրան­ցում: Հա­րա­վից՝ հյու­սիս կա պարս­կա­կան Ադր­բե­ջան նա­հան­գը, որն ի­րենց հետ կապ չու­ներ:

— Պա­րոն Գա­լի­չյան, Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը ՄԱԿ-ում նշել է, որ «եթե Ադր­բե­ջա­նը ճա­նա­չի Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը  ոչ թե տե­սա­կա­նո­րեն, այլ կոնկ­րետ, ես նկա­տի ու­նեմ մեր մի­ջազ­գայ­նո­րեն ճա­նաչ­ված 29.800 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր տա­րած­քի ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը, կնշա­նա­կի, որ մենք կա­րող ենք խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր կնքել»: Այս տա­րած­քի մեջ մտնում են նա­եւ անկ­լավ­նե՞րը:

— Անկ­լավ­նե­րն ըն­դա­մե­նը 40 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր են: Բայց ե­թե Ադր­բե­ջա­նը տար­բեր տե­ղե­րում հայ­տա­րա­րում է, թե ին­քը Ադր­բե­ջա­նի ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տու­թյան եւ ոչ թե Սո­վե­տա­կան Ադր­բե­ջա­նի ի­րա­վա­հա­ջորդն է, ու­րեմն խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րին ի­րեն տրված հո­ղե­րը չի կա­րող ու­զե­նալ եւ ոչ էլ վերց­նել: 1918-1920 թվա­կան­նե­րին Հա­յաս­տա­նում անկ­լավ գո­յու­թյուն չու­ներ, անկ­լավ­նե­րի մա­սին այդ եր­կի­րը չի կա­րող խո­սել՝ ըստ իր սահ­մա­նադ­րու­թյան:

Բայց ե­թե գնում ենք խորհր­դա­յին ժա­մա­նա­կաշր­ջան, երբ մեր տա­րած­քը մո­տա­վո­րա­պես 29.800 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր է: Ես վստահ չեմ՝ պա­րոն վար­չա­պե­տը անկ­լավ­նե­րը նկա­տի՞ է ու­նե­ցել, թե՝ ոչ, բայց ա­մեն դեպ­քում դա Հա­յաս­տա­նի ու Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ Խորհր­դա­յին Մի­ու­թյան նշած սահ­ման­ներն են:

Սա­կայն այդ սահ­ման­նե­րից այժմ Ադր­բե­ջա­նը ա­ռաջ է ե­կել ու մտել Հա­յաս­տա­նի տա­րածք:

Ե­թե մենք ու­զում ենք սահ­մա­նա­զա­տում եւ սահ­մա­նագ­ծում սկսել, Ադր­բե­ջա­նը պետք է ու­ժե­րը հետ տա­նի այն սահ­ման­ներ, որն ին­քը ժա­մա­նա­կին վա­վե­րաց­րել է: Քա­նի որ Խորհր­դա­յին Մի­ու­թյան սահ­ման­նե­րով է ան­կա­խա­ցել, պետք է այդ ժա­մա­նա­կի սահ­ման­ներ վե­րա­դարձ­նի իր զոր­քե­րը, ոչ թե Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քում մնա:

Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քում մնա­լու դեպ­քում մենք ի­րա­վունք չու­նենք սահ­մա­նա­զա­տում սկսե­լու: Ըստ է­ու­թյան, այդ եր­կի­րը ե­կել ու գրա­վել է մեր տա­րած­քը: Պետք է հետ քաշ­վի, եւ, ընդ ո­րում՝ ոչ մի­այն Ռու­սաս­տա­նի, այլ նա­եւ մի­ջազ­գա­յին այլ դե­րա­կա­տար­նե­րի մաս­նակ­ցու­թյամբ պետք է տե­ղի ու­նե­նան սահ­մա­նա­զա­տումն ու սահ­մա­նագ­ծու­մը:

— Վեր­ջերս, ի դեպ, շատ հա­ճախ է վար­չա­պե­տի կող­մից 29.800 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր տա­րած­քի մա­սին հի­շա­տակ­վում: Ի՞նչ եք կար­ծում, ե­թե այդ երկ­րի հետ կա սահ­մա­նա­յին վեճ, եւ սահ­մա­նա­զա­տում ու սահ­մա­նագ­ծում չեն ար­վել, կա­րիք կա՞ այդ թի­վը ա­նընդ­հատ նշել, հի­շա­տա­կել:

— Բայց պե՞տք է մի տե­ղից սկսել, թե՝ ոչ: Պետք է սկսել նրա­նից, որ նախ­կի­նում ե­ղել է, այ­սինքն՝ Խորհր­դա­յին Մի­ու­թյան տա­րի­նե­րից է չէ՞ ե­ղել այդ տա­րած­քը: Դրա­նից հե­տո պետք է նստել, բա­նակ­ցել, տես­նել՝ ար­դյոք այն տա­րածք­նե­րը, ո­րոնք Հա­յաս­տա­նից 1929-1930-ական թվա­կան­նե­րին վերց­վե­ցին Կար­միր Քրդստա­նի պատր­վա­կով, եւ հե­տո երբ ո­րո­շե­ցին, որ Կար­միր Քրդստան չի ստեղծ­վե­լու, էդ տա­րածք­նե­րն էլ հետ չտվե­ցին Հա­յաս­տա­նին, պա­հե­ցին ի­րենց, ի՞նչ են հի­մա լի­նե­լու: Դա ար­դեն ի­րա­վա­կան խնդիր է:

Այն­պես որ, 29.800 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր տա­րած­քը, որ նշվում է, նոր­մալ է, դա Հա­յաս­տա­նի մի­ջազ­գայ­նո­րեն ճա­նաչ­ված տա­րածքն է, Խորհր­դա­յին Մի­ու­թյան ժա­մա­նակ էլ դա վա­վե­րաց­րել են Հա­յաս­տա­նը եւ Ադր­բե­ջա­նը: Ադր­բե­ջանն ա­սում է՝ ին­քը 1918-20 թվա­կան­նե­րի ժա­ռանգն է, իսկ այդ ժա­մա­նակ անկ­լավ­ներ չկա­յին, Նա­խի­ջե­ւանն ու Ղա­րա­բաղն էլ վի­ճե­լի երկ­րա­մա­սեր է­ին, Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում չէ­ին:

— ՄԱԿ-ում Փա­շի­նյա­նը նա­եւ հարց էր հնչեց­րել Ա­լի­ե­ւին՝ կա­րո՞ղ եք ցույց տալ Հա­յաս­տա­նի քար­տե­զը, ո­րը ճա­նա­չում է կամ պատ­րաստ է ճա­նա­չե­լու՝ որ­պես Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյուն…

— Ես էլ եմ այդ հար­ցը բազ­միցս բարձ­րաց­նում՝ թող Ադր­բե­ջա­նը ցույց տա, թե ի՞նչ սահ­ման­նե­րով է ճա­նա­չում, թող հին քար­տեզ­ներ բե­րի: Գո­յու­թյուն չու­նեն այդ­պի­սի քար­տեզ­ներ: Այդ եր­կի­րը կա­րող է մի քար­տեզ գծել, բե­րել: Կա­րող է իր գծածն ու­նե­նալ, բայց դա ի­րա­կան չի կա­րող լի­նել, ի­րա­վա­կան ար­ժեք չի կա­րող ու­նե­նալ: Մին­չեւ 1918 թվա­կա­նը գո­յու­թյուն չու­նի մի քար­տեզ, ո­րում նշված լի­նի Ադր­բե­ջան ա­նու­նով պե­տու­թյուն:

— Լավ, տես­նում ենք, որ կող­մե­րը տար­բեր մո­տե­ցում­ներ ու­նեն: Այդ դեպ­քում ինչ­պե՞ս կա­րող է այս հար­ցը լուծ­վել:

— Մի­ջազ­գա­յին դա­տա­րան պետք է դի­մել, մաս­նա­գետ­նե­րի միջ­նոր­դու­թյամբ պետք է հար­ցը լու­ծել: Մեզ ան­կողմ­նա­կալ միջ­նորդ է պետք, ոչ թե մի­այն Ռու­սաս­տա­նը: Ռու­սաս­տա­նի ու­նե­ցած 1920-22 թվա­կան­նե­րի քար­տեզ­նե­րի հի­ման վրա Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան տա­րած­քը 31.000 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր տա­րածք ու­նի, բայց ռուս­ներն այդ քար­տեզ­նե­րը մեզ չեն տա­լիս: Պու­տինն էլ ա­սաց, որ կան քար­տեզ­ներ, ո­րոնք մի­այն Մոսկ­վան ու­նի:

Այն­պես որ, մենք պետք է 29.800 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետ­րից սկսենք ու աշ­խա­տենք հաս­նել 31 հա­զա­րի: Ու այդ ա­մե­նը ի­րա­վա­կան ճա­նա­պար­հով պետք է ա­նել, իսկ դա եր­կար տա­րի­ներ կա­րող է տե­ւել:

Զրույ­ցը` Ի­ԼՈ­ՆԱ Ա­ԶԱ­ՐՅԱ­ՆԻ

Հ.Գ. Ամ­բող­ջա­կան զրույ­ցը դի­տեք «Իրա­վունք TV»-ի ե­թե­րում` այ­ցե­լե­լով հա­մա­նուն կայ­քէջ: