ԱՐՑԱԽԱՍՊԱՆ ՀԱԿԱՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՋՂԱԿԾԿՈՒՄՆԵՐԸ
ՎերլուծությունՁմեռ պապը խանութի դատարկ դարակների ֆոնին` հունվարի 6-ին այդպիսի խորհրդանշական նկարով է լույս տեսել բրիտանական Byline Times առաջնորդողը, որը նվիրված է շրջափակված Արցախի սուրբծննդյան տոներին: Ներկայացված է ինչպես արցախցիների կյանքն ու կենցաղը, այդպես էլ պաշարման կեղտոտ խոհանոցը... Եվ ցանկացած ողջամիտ հայ, դիտելով այդ խորհրդանշական նկարը, դրանից հետո աղավնի խեղդող «էկոլոգլար»-ների շարքերում հայացքով փնտրում է Նիկոլին: Այո՛, գլխավոր գերագույն կապիտուլյանտն այդ ոճրից, մեղմ ասած, անմասն չէ: Նոր տարվա ուղերձում էլ ևս մեկ անգամ ուրացավ Արցախը, հատուկ շեշտելով 29,8 հազար քառակուսի կիլոմետրը:
ԽՈՒՆՏԱՅԻ ՎԱԽԵՐԻ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ` ՆԵՄԵՍԻՍ ԵՎ ԱՐՏԱՔԻՆ ՄԻՋԱՄՏՈՒԹՅՈՒՆ
Մեծն Լեռ Կամսարի մերձ ի մահու վերջին խոսքերն էին. «Ես խնդրում եմ ձեզ, ինձ թաղելիս բերանքսիվայր դնել հողը... որ այս կառավարության երեսը չտեսնեմ: Մի՛ երկմտեք, երբևէ ռեժիմը փոխվելիս, անգամ եթե ամբողջովին փտած էլ լինեմ, դարձյալ շուռ պիտի գամ մեջքիս վրա…»: ՀակաՀայաստանի կառավարիչների, ու հատկապես Նիկոլի երեսը չտեսնելու ու նրա նողկալի ձայնը չլսելու համար ՀՀ քաղաքացիները Նոր տարվա գիշերը հեռուստացույցի պուլտը կազմուպատրաստ էին պահում, և նրանց փոքրիկ ուրախություններից մեկը եղավ այն, որ չորս հեռուստաընկերություններ` Երկիր մեդիան, 5-րդ ալիքը, հ2-ը և Արցախի հեռուստատեսությունը, հեռուստադիտողին զերծ պահեցին կապիտուլյանտի «ուղերձը» տեսնելու և լսելու տհաճությունից:
Իսկ պաշտոնաթող նախագահների ուղերձները շատ կարճ էին: Ռոբերտ Քոչարյանը զգուշացրեց, որ 2023-ը լինելու է ավելի ծանր ու դժվարին, իսկ Սերժ Սարգսյանի ուղերձը փաստացի մարտակոչ էր. «Նոր տարում և հաջորդ տարիներին ևս միակ մաղթանքս ու հորդորս մեր ժողովրդին ՊԱՅՔԱՐՆ է, քանի դեռ մեր պետականության խարխլված հիմքերը կրկին չեն ամրացել, մեր սահմանները անառիկ չեն դարձել, քանի դեռ թշնամու առաջ ներսից մեր դարպասները բացողները խստագույն պատժի չեն արժանացել, և խաղաղություն մուրալը չի դարձել խաղաղություն պարտադրել: Սուրբ Ծննդյան հուսաբեր խորհուրդը այս դժվարին ժամանակներում թող նոր վճռականություն, կամք ու կորով հաղորդի Հայրենիքի բոլոր նվիրյալներին՝ Արցախում, մայր Հայաստանում և սփյուռքում՝ ՀՈՒՅՍՈՎ, ՀԱՎԱՏՈՎ ու ՍԻՐՈՎ տանելու ՊԱՅՔԱՐԻ ջահը մինչև հաղթական հանգրվան»:
Սակայն 2022-ի վերջին օրերին խունտան կամա թե ակամա բացահայտեց սեփական վախերը: Առաջինը տխրահռչակ Անդոն Քոչարյանը Հ1-ի եթերում կոչ արեց պաշտոնապես քննել Նեմեսիսը` իրավական և բարոյական տեսակետից: Այն, ինչ ոչ մի հայ մարդու մտքով չի անցնի, սա միայն հակահայերի մտահղացումը կարող է լինել: Եվ այնպիսի հակահայերի, ովքեր իրենք իրենց նույնականացնում են երիտթուրք ցեղասպանների հետ: Այսինքն` սրանք նույնն են, ինչ թուրք ցեղասպանները, և սրանց վախի անունը Նեմեսիս է:
Երկրորդ իրադարձությունը Նոր տարվա շեմին, կառավարության վերջին նիստին ինքնիշխանության դեմ քարոզչության և գործողությունների քրեականացման նախագծին հավանություն տալն էր: Սրանք երբեք էլ «հինգերորդ շարասյուների», օտարերկրյա գործակալների, շպիոնօնիկների դեմ պայքարելու ռահվիրա չեն եղել, ավելին, ամենամեծ և ամենավտանգավոր օտարերկրյա գործակալները հենց իրենք են` իրենց թիմով հանդերձ... Ուրեմն ո՞վ հանկարծ սրանց «հինգերորդ կետը» ածուխ մտցրեց, որ տեղից վեր թռան: Պարզ է, որ հակաՀայաստանը շտապում է գործել, երբ վտանգ և վախ է զգում: Իսկ սրանց պարագլուխ Նիկոլը գերտերություններին այնքան իրար տրամագծորեն հակասող խոստումներ է տվել, որ անխուսափելիորեն դրանցից առնվազն մեկին պետք է «քցի»: Երևում է, «քցելու» ժամը շատ մոտ է, և սրանք վախենում են արտաքին միջամտությամբ իշխանազրկվելուց: Մահու չափ վախենում են: Զի շատ լավ հասկանում են, որ իրենց դեմ պայքարողներն այդ արտաքին միջամտության դեպքում կստանան բազմապատկված ռեսուրս, և կարող են այդպիսի ռեսուրսով օժտվել նաև լրիվ նոր, իրենց գրեթե անծանոթ կամ առայժմ բավականին թույլ խմբավորումներն ու գործիչները:
Նիկոլն այդ ամենը սեփական փորձով շատ լավ գիտի: Ինչպես նշում է քաղտեխնոլոգ Վահագն Մինասյանը. «2018-ին Հայաստանի պետականության դեմ կազմակերպված դավադրության մեջ և՛ արտաքին, և՛ ներքին խաղացողները շատ էին: Ամենայն հավանականությամբ, Նիկոլն այդ խաղում ի սկզբանե սուբյեկտ չէր, և մյուս խաղացողները նրան որպես հարմար գործիք էին ընկալում, բայց նա «դատարկ տեղում» կարողացավ հաշված օրերում մյուս խաղացողներին հավասար սուբյեկտայնություն ձեռք բերել ու հաղթել նրանց՝ իրենց իսկ նախաձեռնած խաղում: Թեպետ 2018-ին 60-հազարանոց հրապարակը լցնողները տարբեր (նաև իրար հակասող) շահեր ունեին, Նիկոլը կարողացավ սանձել այդ հրապարակը և վերաձևել այն որպես իր սեփական ուժի աղբյուր. դրանով դարձավ սուբյեկտ, որի հետ արդեն ստիպված եղան հաշվի նստել ու հարաբերվել հրապարակը լցրած բոլոր այլ stakeholder-ները»:
ԽՈՇՈՐ ԽԱՂԻ ՈՒՇԱԳՐԱՎ ԴԵՏԱԼՆԵՐԸ
Նոր տարվա շնորհավորանքները նույնպես գերտերությունների ղեկավարների` որոշակի ուղերձներ տեղ հասցնելու գործիք են: Այսպես, Վլադիմիր Պուտինը նախկին ղեկավարներից շնորհավորեց Բերլուսկոնիին, Շրյոդերին, Նազարբաևին, Ռոբերտ Քոչարյանին և Սերժ Սարգսյանին: Փոքրիկ Հայաստանի երկու պաշտոնաթող ղեկավարների շնորհավորելը շատ լուրջ ուղերձ է: Ընդ որում, հատկապես այն ղեկավարներին, ում նվաճումները, վերը հիշատակված փորձագետ Վահագն Մինասյանի խոսքով, այսպիսին են. «Ավագ սերունդն իր երիտասարդ տարիներին կարողացել է իրոք որ անհավատալի արդյունքների հասնել: Բոլոր հայտնի ու անհայտ, մեծ ու փոքր ձախողումներով հանդերձ, 2018 թվականին կրած պարտությամբ հանդերձ, միևնույնն է՝ փաստ է, որ ավագ սերունդը կարողացել է շրջել «ութը դարու սուգ ու թախիծի» էջը և Աշոցքից Հորադիզ ձգվող հաղթանակած և իր քաշային կարգում գերսուվերեն երկիր կառուցել, որը կանգուն է մնացել շուրջ քառորդ դար, ու որի Անկախության ռազմական շքերթի ժամանակ իրար հետևից քայլում էին և՛ Ռուսաստանի, և՛ ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայացուցիչները՝ իրենց դրոշներով (այդպիսի դեպքեր աշխարհի մասշտաբով հատուկենտ են եղել…): Վաղուց ժամանակն է, որ ներկայիս երիտասարդ սերունդը դադարի կախվել ավագների փեշերից, ստանձնի իրեն բաժին հասած ժառանգությունը և կրի այն պատվով»:
Ինչ վերաբերում է երիտասարդ սերնդի ակտիվացմանը, ապա նոր սերունդ պատրաստելով վաղուց է զբաղված ՀՀԿ-ն, և հատկապես Դիմադրության շարժման օրերին այդ գործընթացն արագացավ, և մեր աչքի առաջ ակտիվիստներն աճում էին մինչև քաղաքական գործիչ: Սակայն վերադառնանք Վլադիմիր Պուտինի` ՀՀ երկրորդ և երրորդ նախագահներին հղած մեսիջին: Այդ ինչպե՞ս եղավ, որ 2018-ին աշխարհի հիմնական ուժերի կոնսենսուսով պետականաքանդ նիկոլիզմի իշխանության հաստատումից գրեթե 5 տարի անց Մոսկվան հանկարծ ժեստ արեց ՀՀ ամենապետականակերտ նախագահների ուղղությամբ, ովքեր թելադրանքի ենթարկվելուն քիչ պիտանի են: Նման է, որ «հարմարավետ չուլ» Նիկոլը սկսել է շատ հեռուն գնալ ռուսներին «քցելու» ուղղությամբ: Զորօրինակ, քաղգործիչներից շատերը ԱԺԲ-ի «շաբաշը» ՌԴ 102-րդ ռազմաբազայի դեմ համարում են Նիկոլի «պասերով խաղ» և պրոքսի գործողություն: Վերջին շաբաթներին նա նաև չափազանց հաճախ է ամեն ինչի մեղավոր անվանում ռուսներին... Մինչդեռ Բերձորի շրջափակումից հետո նույնիսկ չի բարեհաճել փակել օդային միջանցքը Նախիջևանից Ադրբեջան գնացող օդանավերի համար: Եվ այդպիսի «մանրուքները» շատ են և կասկածելի:
Այսօր նա իր չասուլիսին բազում ստեր ու սադրիչ և խառնակիչ բաներ կասի: Եվ հանրությունն ու քաղաքական դաշտը մի ամիս զբաղվելու են դրա հերքումով: Այսինքն` Նիկոլը փորձելու է էլի օրակարգ թելադրող լինել: Ռազմական փորձագետ Կարեն Վրթանեսյանը սոցցանցային նոր իրականությունն արդյունավետ շահագործող նոր տիպի պոպուլիստ բռնապետերի մասին մի գրքից մեջբերում է. «Երբ ավանդական քաղաքական գործիչը որևէ կարևոր նորմ է խախտում, նրա կողմնակիցները շրջվում են իր դեմ, և նրա քաղաքական հեղինակությունը տուժում է: Բայց երբ «աստղային» առաջնորդն (celebrity leader) է կարևոր նորմերը խախտում, նրա երկրպագուները շրջվում են ոչ թե առաջնորդի, այլ նորմերի դեմ: Ավելին, նրանք ավելի են համախմբվում առաջնորդի շուրջ, և նրա դիրքը հաճախ բարելավվում է, առնվազն երկրպագուների աչքում»:
Երբ Նիկոլի հաջորդ «անամոթությունից», «ապուշությունից», «աներևակայելի լկտիությունից» հերթական անգամ ապշեք, հիշեք այս տողերը: Այդ հաջորդների շարանն այսօր է:
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԳԱԼԱՋՅԱՆ