ՄԱՀՎԱՆ ՍԻՄՖՈՆԻԱ ՆՎԱԳՈՂՆԵՐԸ

ՀՀ պա­րապ գոր­ծե­րի նա­խա­գահ Վա­հագն Խա­չա­տու­րյա­նի` Էս­տո­նի­ա­յի նա­խա­գա­հի հա­մար դաշ­նա­մուր նվա­գե­լը վրդո­վեց­րել է ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­նե­րին: Ու­րեմն` այն պայ­ման­նե­րում, երբ Ար­ցա­խը խեղդ­վում է շրջա­փա­կու­մից, երբ բո­լոր ջան­քերն անհ­րա­ժեշտ է ուղ­ղել մա­հա­ցու պա­շար­ման օ­ղա­կը ճեղ­քե­լու հա­մար, Գռզո­յի նշա­նա­կած այդ չնա­խա­գա­հը Էս­տո­նի­ա­յում բարձ­րաշ­խար­հիկ հա­ճույք­նե­րի մեջ է խո­րա­ցել: Ի՞նչ էր նվա­գում, Հա­յաս­տա­նի մահ­վան սիմ­ֆոնի­ա՞ն...

ՊԵ­ՏԱ­ԿԱ­ՆՈՒ­ԹՅԱՆ ԳԵ­ՐԵԶ­ՄԱ­ՆԱ­ՓՈՐ­ՆԵ­ՐԸ

Խո­շոր հաշ­վով, հայ-էստո­նա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան լայն դաշտ էլ չկար: Ըն­դա­մե­նը բարձր տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րի ո­լոր­տի մա­սին էր խոս­քը, դրա հա­մար բա­վա­րար էր ըն­դա­մե­նը նա­խա­րար գոր­ծու­ղել Տալ­լին, բայց պե­տու­թյան գլուխ հա­մար­վող այդ նի­կո­լագ­լու­խը վեր կա­ցավ հա­սավ Էս­տո­նի­ա: Ռու­սաս­տա­նի հան­դեպ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ չսեր տա­ծող եր­կիր է, և Խա­չա­տու­րյա­նի ու­ղև­ո­րու­թյու­նը թե­րևս կոչ­ված էր շեշ­տադ­րե­լու աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վեկ­տո­րը փո­խե­լու մի­տու­մը:

Բայց վեկ­տոր ու­նե­նա­լու, այն փո­խել-չփո­խե­լու հա­մար պետք է պե­տու­թյուն լի­նես, ո­րո­շա­կի տա­րած­քում ինք­նիշ­խան գոր­ծա­ռույթ­ներ, այդ թվում և` պաշտ­պա­նու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու ու­նակ լի­նես: Իսկ պան­թուր­քիս­տա­կան պրո­յեկտ Ադր­բե­ջա­նի կա­ռա­վա­րիչ Իլ­համն ար­դեն բա­ցե­ի­բաց հայ­տա­րա­րում է, որ Հա­յաս­տա­նի հետ սահ­մա­նը կանց­կաց­նի այն­տեղ, ուր հարկ կհա­մա­րի: Ի դեպ, Հա­յաս­տա­նի բա­րե­կամ ձև­ա­ցող բլո­գեր Լապ­շինն էլ ար­դեն լկտի­ա­բար խո­սում է «Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյուն ա­նու­նով պրո­յեկ­տը» փա­կե­լու մա­սին... դե, Բե­լի ժա­ռանգ­ներն ար­դեն 4000 տա­րուց ա­վել դա փոր­ձում են ա­նել:

Իսկ այ­սօր, նման է, որ իր տե­րեր թուր­քե­րի և տե­րե­րի տե­րեր գլո­բա­լիստ­նե­րի ուղ­ղորդ­մամբ Նի­կո­լի խուն­տան փոր­ձում է մեզ պե­տու­թյու­նից դարձ­նել մար­տա­դաշտ, ուր բախ­վում են մեծ ու փոքր տե­րու­թյուն­նե­րը: Մո­տա­վո­րա­պես Ուկ­րա­ի­նա­յի պես, ո­րի հետ վեր­ջերս սի­րա­խա­ղեր է ա­նում: Եվ «Պրա­հա­յի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի հի­ման վրա» «խա­ղա­ղու­թյան օ­րա­կարգ» ա­ռաջ տա­նե­լու մա­սին կա­պի­տու­լյան­տը բա­ցե­ի­բաց հայ­տա­րա­րեց ԱԺ-ում: ՔՊ-ական ամ­բողջ թիմն էլ կար­ծես «լա­վա­գույն վիժ­ված­քի» մրցույ­թի լծված լի­նի` ամ­բող­ջո­վին և ինք­նա­մո­ռաց: Դրա վառ դրվագ­նե­րից մեկն էլ մատ­նան­շեց Ար­մեն Ա­շո­տյա­նը. «Այսօր­վա ող­բեր­գու­թյան ֆո­նին, երբ այս մա­հա­բեր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի լկտի­ու­թյան, թափթփ­վա­ծու­թյան, դի­տա­վո­րու­թյան պատ­ճա­ռով մա­հա­ցել են 15 մեր լույս տղա­ներ, ստվեր­վեց Քաղ­պայ­մա­նա­գիր կոչ­վող ոհ­մա­կի կող­մից ար­ված խոս­տո­վա­նու­թյունն առ այն, որ ԼՂ խնդրի շուրջ բա­նակ­ցու­թյուն­ներն այս պա­հին ըն­թա­նում են Ա­րևմ­տյան, մաս­նա­վո­րա­պես՝ ա­մե­րի­կյան տար­բե­րա­կով:

Հի­շեց­նեմ, որ ա­րևմ­տյան ոչ մի տար­բե­րակ, այդ թվում ՝ ա­մե­րի­կյա­նը, չի դի­տար­կում ԼՂ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քի ե­րաշ­խա­վոր­ման, կար­գա­վի­ճա­կի առն­վազն հե­տաձգ­ման և այդ ուղ­ղու­թյամբ բա­նակ­ցու­թյուն­ներն ա­պա­գա­յում շա­րու­նա­կե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն, այլ վերջ­նա­կա­նա­պես Ար­ցա­խի ա­պա­գա­յի հար­ցը տես­նում է բա­ցա­ռա­պես Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում:

Նման ակ­նարկ­ներն ար­վում է­ին տար­բեր վայ-պաշ­տո­նյա­նե­րի շուր­թե­րով, և երբ Նի­կոլ Փա­շի­նյանն Ազ­գա­յին Ժո­ղո­վում հայ­տա­րա­րում էր, որ դեմ չէ ռու­սա­կան տար­բե­րա­կին, ո­րով Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կի լու­ծու­մը հե­տաձգ­վում էր, բայց կողմ է նա­և Ա­րևմ­տյան տար­բե­րակ­նե­րին, ո­րով այդ կար­գա­վի­ճա­կի վրա խաչ էր քաշ­վում, այդ ծղրտոց­նե­րի մեջ պա­կա­սում էր եզ­րա­փա­կիչ ա­կոր­դը՝ վերջ­նա­կա­նա­պես ըն­դու­նե­լու ի­րենց դա­վա­ճա­նա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյունն ի­րա­կա­նաց­նե­լու ո­րո­շու­մը:

Սար­գիս Խան­դա­նյան կոչ­վո­ղի շուր­թե­րով այ­սօր իշ­խա­նու­թյու­նը հայ­տա­րա­րում է, որ բա­նակ­ցում է ա­մե­րի­կյան տար­բե­րակ՝ հրա­ժար­վե­լով Ար­ցա­խից»: Ի դեպ, չո­րեք­շաբ­թի Եվ­րո­պա­կան խորհր­դա­րա­նում ըն­դուն­ված «Ընդհա­նուր ար­տա­քին և անվ­տան­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան ի­րա­կա­նա­ցում» զե­կույ­ցում գրված է, որ կար­գա­վոր­ման սկզբունք­նե­րից մե­կը պետք է լի­նի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քը, ա­վե­լին ՝ Եվ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նի հինգ­շաբթ­վա հրա­տապ բա­նա­ձև­ում, որ ըն­դուն­վել է Լա­չի­նի մի­ջանց­քի փակ­ման հետ կապ­ված, հղում կա Հել­սին­կյան եզ­րա­փա­կիչ ակ­տի սկզբունք­նե­րի վրա (դրան­ցից մեկն ազ­գե­րի ինք­նո­րո­շումն է), իսկ այս վիժ­վածք­նե­րը, հրա­ժար­վե­լով պե­տա­կան սու­բյեկ­տայ­նու­թյու­նից, շա­րու­նա­կում են հե­տև­ո­ղա­կա­նո­րեն ի­րա­կա­նաց­նել Ար­ցա­խի հանձն­ման գոր­ծըն­թա­ցը: Սրանց ա­րևմ­տա­մետ էլ կո­չել չի կա­րե­լի, այս թրքա­բա­րո դա­վա­ճան­նե­րը պար­զա­պես պե­տա­կա­նու­թյան գե­րեզ­մա­նա­փոր են:

Իսկ այդ ա­մե­նը հան­րու­թյա­նը կերց­նե­լու հա­մար, ինչ­պես տե­ղին հի­շեց­նում է ռազ­մա­կան փոր­ձա­գետ Կա­րեն Վրթա­նե­սյա­նը, պո­պու­լիստ բռնա­պետ­նե­րի (նույն spin dictators, նույն 3P-autocrats) հիմ­քե­րից մեկն է հա­սա­րա­կու­թյան շա­րու­նա­կա­կան պա­ռակ­տու­մը: Ընդ ո­րում, բա­ցար­ձա­կա­պես պար­տա­դիր չէ, որ ի­րար կո­կորդ կրծող­նե­րից ո­րև­է մե­կը Նի­կո­լի կող­մից լի­նի, ո՛չ... Ընդ­հա­նուր մթնո­լորտն է ար­դեն այն­պի­սին, որ բո­լո­րը բո­լո­րի դեմ են: Հան­րա­յին նոր­մա է դա­ռել անվս­տա­հու­թյու­նը և փո­խա­դարձ ա­տե­լու­թյու­նը: Բև­ե­ռաց­ման թե­մա­յին բա­վա­կա­նին ման­րա­մասն անդ­րա­դարձ կա Մոյ­զես Նա­ի­մի «The Revenge of Power» գրքում, լավ օ­րի­նակ­նե­րով, ո­րոն­ցում կտես­նենք և՛ «քա­ղա­քա­ցու վրե­ժը», և՛ «պող­պա­տե մուր­ճը»: Այ­սինքն Նի­կո­լը ո­րև­է նոր բան չի հնա­րել, վա­ղուց ար­դեն հայտ­նի և լայ­նո­րեն կի­րառ­վող սխե­մա­նե­րով է ա­ռաջ­նորդ­վում:

ԲԱ­ՆԱ­ԿԱ­ՔԱՆ­ԴՈՒ­ԹՅԱՆ ՀԱ­ՋՈՐԴ Ա­ՐԱ­ՐԸ

Գե­ղար­քու­նի­քի մար­զի Ա­զատ գյու­ղում 15 զինծա­ռա­յող­նե­րի զար­հու­րե­լի փաս­տին անդ­րա­դար­ձել է և ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գա­հը:Նա­խա­գահ Սարգ­սյա­նը չա­փա­զանց կա­րև­ո­րում է ա­մե­նա­սեղմ ժամ­կե­տում հայտ­նա­բե­րե­լը և խստա­գույն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան են­թար­կե­լը այդ հան­ցա­վոր ան­տար­բե­րու­թյան մե­ղա­վոր­նե­րին և բո­լոր այն պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րին, ո­րոնք բա­նա­կը մատ­նել են ան­տե­րու­թյան և տար­ված են մի­այն սե­փա­կան ա­թո­ռը, պե­տա­կան բարձր պաշ­տոն­ներն ա­մեն գնով, այդ թվում՝ հսկա­յա­կան մի­ջոց­ներ ծախ­սե­լով, պա­հե­լու մո­լուց­քով: ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գա­հը դեպքն ա­ռա­վել ող­բեր­գա­կան է հա­մա­րում իշ­խող վար­չա­կազ­մի՝ բա­նա­կի «աննա­խա­դեպ» բա­րե­փո­խում­նե­րի, ծախ­սե­րի ա­վե­լաց­ման, բա­նա­կում պայ­ման­նե­րի իբր բա­րե­լավ­ման դա­տարկ ճո­ռո­մա­բա­նու­թյուն­նե­րի հա­մա­տեքս­տում:

Ի դեպ, այժմ կտրուկ ակ­տի­վա­ցել են քա­րոզ­չա­կան հար­ձա­կում­նե­րը Սերժ Սարգ­սյա­նի դեմ, և դա պայ­մա­նա­վոր­ված է նրա­նով, որ ըստ փոր­ձա­գետ­նե­րի` ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գա­հը վճռո­րոշ դե­րա­կա­տա­րու­թյուն է ու­նե­ցել Ստե­փա­նա­կեր­տում ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­ներ կազ­մա­կեր­պե­լու օ­պե­րա­ցի­ա­յի տա­պալ­ման հար­ցում:

Սա­կայն վե­րա­դառ­նանք ող­բեր­գու­թյա­նը: ԱԺ ընդ­դի­մա­դիր խմբակ­ցու­թյուն­ներն անդ­րա­դար­ձել են ող­բեր­գու­թյա­նը` շեշ­տե­լով խուն­տա­յի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը, մաս­նա­վո­րա­պես ՀՀ ԱԺ «Պա­տիվ ու­նեմ» խմբակ­ցու­թյու­նը հե­տա­մուտ է լի­նե­լու ող­բեր­գու­թյան ի­րա­կան մե­ղա­վոր­նե­րին ի­րա­վա­կան ու քա­ղա­քա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան են­թար­կե­լու հար­ցում»: Նույ­նիսկ ԱԺԲ-ն մի­ակ աղ­բյու­րը և պա­տաս­խա­նա­տուն հա­մա­րում է Նի­կո­լին և ՔՊ-ին:

Կան և հույժ կաս­կա­ծե­լի հան­գա­մանք­ներ` գո­մից չտար­բեր­վող «զին­կա­ցա­րա­նի» պայ­թյու­նի հար­ցում: Նի­կո­լը շտա­պեց մա­տու­ցել վար­կած, թե բեն­զի­նի 5 լիտ­րա­նոց տա­րա­յով վա­ռա­րան է­ին վա­ռում, բայց... Ու­շագ­րավ ման­րա­մաս­ներ է պատ­մել զոհ­ված զին­վոր­նե­րի ան­մի­ջա­կան` դա­սա­կի հրա­մա­նա­տա­րը: «Բա­նա­կի թու­լա­ցու­մը, այս­պես ա­սած, բառ­դա­կը գա­լիս ա բո­լո­րից՝ Գլխա­վոր շտա­բի պետ, նա­խա­րար, վար­չա­պետ, սրա­նից հե­տո ինձ ինչ ու­զում են թող ա­սեն կամ ա­նեն, դա ինձ ընդ­հան­րա­պես չի հե­տաքրք­րում, ո­րով­հե­տև երբ չես կա­րո­ղա­նում ծնող­նե­րին պա­տաս­խան տալ, դրա­նից վատ բան չկա»: Դա­սա­կի հրա­մա­նա­տա­րը տրա­մա­բա­նա­կան չհա­մա­րեց 2-րդ բա­նա­կա­յին կոր­պու­սի հրա­մա­նա­տա­րի պաշ­տո­նից ա­զա­տումն՝ ա­ռանց քննու­թյա­նը սպա­սե­լու: «Պետք է քննու­թյու­նը մին­չև վերջ տար­վի, և մե­ղա­վոր­նե­րը պատժ­վեն օ­րեն­քի ամ­բողջ խստու­թյամբ»,- ա­սաց նա: Ըստ նրա՝ զին­վոր­նե­րը ջե­ռուց­ման հա­մար ցախ, քա­րա­ծուխ են օգ­տա­գոր­ծում, քա­նի որ գա­զա­մա­տա­կա­րա­րում գյու­ղում չկա: Դա­սա­կի հրա­մա­նա­տա­րին հարց­րին՝ ար­դյոք ող­բեր­գու­թյա­նը նա­խոր­դած ե­րե­կո­յան ե­ղե՞լ է դեպ­քի վայ­րում, բեն­զին կամ այլ վա­ռե­լիք ե­ղե՞լ է այն­տեղ, պա­տաս­խա­նեց. «Եղել եմ, չի ե­ղել, ե­թե, օ­րի­նակ, լի­ներ էլ, ես չէ­ի թույ­լատ­րի՝ հաշ­վի առ­նե­լով հե­տա­գա վատ հե­տև­անք­նե­րը, որ կա­րող էր լի­նել»:

Հարց է ծա­գում` ին­չո՞ւ բա­ցա­ռել թշնա­մու դի­վեր­սի­ա­յի վար­կա­ծը: Նա­և շա­տե­րի հա­մոզ­մամբ, փաս­տա­ցի գլխատ­վել է երկ­րորդ բա­նա­կա­յին կոր­պու­սը: Գլխա­տու­մից մեկ օր ա­ռաջ ՀՀ իշ­խա­նու­թյու­նը բռնա­զավ­թած թուրքն ա­սաց, որ հա­մա­ձայն է ստո­րագ­րել Պրա­հա­յում հա­մա­ձայ­նեց­ված փաս­տա­թուղ­թը, իսկ դա ի­րե­նից են­թադ­րում է Ար­ցա­խի ադր­բե­ջա­նա­կա­նա­ցում ու Հա­յաս­տա­նի վի­լա­յե­թա­ցում:

Ա­հա և պա­տաս­խան` ով է ող­բեր­գու­թյան հե­ղի­նա­կը: Եվ տղա­նե­րի մահն ու­նի հստակ ա­նուն և ազ­գա­նուն` Նի­կոլ Փա­շի­նյան: Եվ պի­տի հա­մա­ձայ­նենք Հրանտ Բագ­րա­տյա­նի գնա­հա­տա­կա­նին. «ՆՓ-ի ընդ­հա­նուր հա­թա­թա­ներն ու պատ­ժե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թյունն ա­նըն­դու­նե­լի են: Այն, որ դու մեր վար­չա­պետն ես, ար­դեն ա­հա­վոր պա­տիժ է: Դրա­նից ա­վել էլ ի՞նչ պա­տիժ կա­րող է լի­նել»: Դե ե­թե վրա­նը բլին­դաժ է, իսկ գյու­ղի գո­մը զո­րա­մաս, դե ինչ ա­սես, ու­րեմն` նման ա­ղետ­ներն էլ այս տրա­մա­բա­նու­թյան պրիզ­մա­յում օ­րի­նա­չափ են:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ