Ինչ է կատարվում ռուս-թուրքական հարաբերություներում
ՄիջազգայինԱմեն դեպքում, կարելի է եւս մեկ անգամ ֆիքսել. ներկա իրավիճակը գալիս է հուշելու, որ այս պահին գերակտիվ գործընթացներ կովկասնայն ուղղությամբ կան (Տե´ս մաեի https://iravunk.com/?p=291960&l=am): Իսկ թե ինչ հանգուցալուծում կլինի, թերեւս ամենամոտ ապագայում կտեսնենք: Աեավել եւս, որ հետաքրքիր տեսք ունի նաեւ թուրքական ուղղությունը: «Թուրքիան մեր օգնությամբ որոշ ժամանակ առաջ սկսեց հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը։ Այժմ այն կանգ է առել, բայց Թուրքիայի հետաքրքրությունը մնում է, եւ մենք պատրաստ ենք դրան։ Դե, պարզ է, որ կարգավորումը պետք է տեղի ունենա բոլոր մյուս խնդիրների համատեքստում, որոնք պետք է լուծվեն Հարավային Կովկասում, ղարաբաղյան հիմնախնդրի սկզբունքային լուծման համատեքստում»,- ասել է Լավրովը։
Դատելով այս հայտարարությունից` թուրքական ուղղությամբ այն գործընթացը, որը Նիկոլը մինչ այս ներկայացնում էր, որպես իր նախաձեռնություն, իրականում իր հիմքում ունեցել է Մոսկվայի միջնորդությունը: Ընդ որում, թուրքական կողմը Լավրովի հայտարարությունը չի հերքել եւ միանշանակ կհերքեր, եթե համամիտ չլիներ ասվածին:
Իրականում լա՞վ է, թե վատ նման միջնորդությամբ հայ-թուրքական գործընթացը Հայաստանի համար: Կամ հարցը կարելի է այսպես ձեւակերպել. իսկ միայնակ Հայաստանն ի զորո՞ւ է թեկուզեւ չնչին չափով պաշտպանել իր շահերը՝ թուրք-ազերիական ընդհանուր ճակատի հետ թեկուզեւ բանակցային տեսքով լուծումներ հասնելու դեպքում. թերեւս պատասխանը միանշանակ է: Սակայն այս պահին խոսքը միայն այն մասին չէ, թե ով է նախաձեռնողը, խնդիրը շատ ավելի խորքային է:
Այն, որ տեւական ժամանակ ռուս-թուրքական հարաբերություններում որոշակի սառնություն կար, դա ապացուցում էր թեկուզեւ այն, որ դեռ անցած տարվանից խոսվում է Պուտինի՝ Թուրքիա այցելելու մասին, բայց այդ այցը չկա ու չկա: Թե իրականում ինչ է կատարվում, դա եւս շատ է մեկնաբանվել. Թուրքիան գտնվում է ֆինանսական առումով ամերիկյան աննախադեպ ճնշումների տակ եւ արդյունքում՝ շատ հարցերով ստիպված էր սառեցնել ռուսական ուղղությունը: Բայց ահա վերջին ժամանակներս սկսեցին այլ ուշագրավ դետալներ նկատվել: Այդ թվում՝ Անկարան համառորեն փորձում է ռուսների միջնորդությամբ բանակցություններ սկսել Դամասկոսի հետ, դրանից զատ էլ հայտարարեց BRICS-ին անդամակցելու ցանկության մասին: Սակայն Մոսկվայի արձագանքը բավականին կոշտ էր՝ Թուրքիան արեւմտյան ուղղվածության երկիր է եւ չի կարող BRICS-ին անդամակցել:
Բայց ահա նախօրեին տեղի ունեցավ անսպասելին՝ Bloomberg-ը տեղեկացրեց, որ Թուրքիայի իշխանությունները BRICS-ին միանալու հայտ են ներկայացրել, եւ այդ հարցը եւս կարող է քննարկվել հոկտեմբերի 22-24-ը Կազանում կայանալիք BRICS-ի գագաթաժողովում: Եթե առանց Մոսկվայի հետ որոշակի պայմանավորվածությունների Անկարան նման քայլի գնար, դա կլիներ Էրդողանի կողմից անլրջություն: Մինչդեռ ինչ-ինչ, բայց Թուրքիայի նախագահին չես մեղադրի քաղաքական անլուրջ լինելու մեջ: Այսինքն, այս երկու ամիսներին ռուս-թուրքական հարաբերություններում պետք է գոնե ստվերային մակարդակում ինչ-որ բան փոխվեր, որ Էրդողանը գնար նման քայլի:
Ընդ որում, այստեղ պետք է հաշվի առնել նաեւ մեկ էական գործոն: Եթե ԱՄՆ-ն կարողանում է ֆինանսական հարթակում նման մասշտաբային ճնշումներ գործարկել Անկարայի վրա, ապա նշանակում է, որ այդ ճնշումային մեխանիզմից ձերբազատվելը թուրքերի համար կենսական հարց է: Իսկ ահա BRICS-ը հայտարարել է այլընտրանքային գլոբալ ֆինանսական փոխանցումների համակարգի պատրաստ լինելու մասին, ավելին, որ լուրջ տեղաշարժեր կան նաեւ միասնական արժույթի ստեղծման հարցում: Սրանք հենց այն այլընտրանքն են, որոնք, կրկնենք, Անկարայի համար այս պահին կենսական են: Եվ այս իրավիճակում դեպի BRICS շարժվելու թուրքական ձգտումը միանգամայն ռեալ տրամաբանություն է ստանում: Միայն թե առանց Մոսկվայի այդ հարցը չի կարող լուծվել, եւ դա տրամաբանություն է տալիս նաեւ ռուս-թուրքական թեկուզեւ դեռ չերեւացող պայմանավորվածությունների հավանականությանը:
Վերադառնալով Լավրովին, նկատենք, որ երբ այս ընդհանրական ֆոնին նա խոսում է նաեւ հայ-թուրքական թեմայից, ապա դա եւս, ճիշտ է՝ դեռ բավականին թույլ, բայց հստակ ակնարկ է, որ այդ թեման եւս Մոսկվան եւ Անկարան պարզապես չեն կարող շրջանցել: Ինչ ենթատեքստով, ինչ պայմաններով եւ ուղղվածությամբ, դրանք արդեն շատ կարեւոր հարցեր են, որոնցից պետք է գլուխ հանել: Մեկ բան սակայն տեսանելի է. խոսքը ինչ-որ գլոբալ տարածաշրջանային պայմանավորվածությունների մասին է, որոնք ենթադրում են տարածաշրջանային ընդհանուր լուծումներ, այդ թվում՝ Իրանի շահերի պաշտպանմամբ: Մնացածը ապագան ցույց կտա: