Մեկ տարի առաջ այս օրը Արցախի օդում տագնապ կար, պատերազմի տագնապ կար, բանակը սպասում էր պատերազմի․Գաղթի սարսափը վերապրում է Արցախյան շարժման ակտիվիստը

Մեկ տարի առաջ այս օրը Արցախի օդում տագնապ կար, պատերազմի տագնապ կար, բանակը սպասում էր պատերազմի:  Արցախի երկինքն անհանգիստ էր։

Մեկ տարի առաջ ոչ ոք դեռ չգիտեինք, որ արցախահայերի խաղաղ կյանքի վերջին օրերն ենք ապրում...

Նախորդ տարի այս օրը, երբ Արցախում էին, կպատկերացնե՞ին արցախահայերը , որ մի քանի օր անց հավերժ լքելու են Արցախը։ Ի՞նչ ապրումներ ունեի՞ն  այդ օրերին վերապրել ենք Արցախյան շարժման ակտիվիստ, հասարակական-քաղաքական գործիչ Բորիս Առուշանյանի հետ․

 

- Ես չէի գիտակցում, որ զանգվածային արտագաղթ կլինի. mտածում էի, որ 1992-ի նման երեխաներին, եւ նրանց մայրերին դուրս կհանեն, իսկ մնացածը կպաշտպանվեն։ Չնայած շրջափակումը մաշել էր ժողովրդի ուժը (սով, մենակության զգացում), բայց մենք մարտական ​​էին տրամադրված, դիմեցինք իշխանություններին ժողովրդին զինելու համար, կազմակերպեցինք ինքնապաշտպանական ջոկատներ եւ այլն։

Սակայն իշխանությունները կա՛մ հույս ունեին խաղաղապահների վրա, կա՛մ չէին հավատում հաջողությանը, և մեկօրյա ռազմական գործողություններից հետո սկսեցին բանակցություններ վարել թշնամու հետ։ Այն բանից հետո, երբ ՀՀ իշխանությունները չփորձեցին անգամ օգնության հասնել, գոնե ճեղքել շրջափակումը և կապ հաստատել արտաքին աշխարհի հետ, Արցախի իշխանությունները եկան այն եզրակացության, որ հետագա դիմադրությունը կհանգեցնի բնակչության, հատկապես երիտասարդների զանգվածային մահվան: 

Ես բանակցություններից ողջ ինֆորմացիային չեմ տիրապետում, բայց հետո պարզեցինք, որ մեզ ուղղակի խաբել են, խոստացել են զորքերը դուրս բերել իրենց սկզբնական դիրքերը, բայց հակառակը, մեր բանակի զինաթափումից հետո առաջ են շարժվել և փաստացի. շրջապատել են մեր բնակավայրերը։ Մտածում էի, որ մարդկանցից մի քանիսը դեռ կմնան, և ես նույնպես ծրագրում էի մնալ, բայց վերջին պահին, տեսնելով, որ բոլորը պատրաստվում են զանգվածաբար հեռանալ, ես ինքս ենթարկվեցի իմ սիրելիների հորդորին և հեռացա նրանց հետ։

Ինձ համար անհասկանալի է մնում, թե ինչու Ռուսաստանը թույլ տվեց, որ դա տեղի ունենա և չկատարեց իր պարտավորությունները։ Ինչո՞ւ Հայաստանը չփորձեց ճեղքել շրջափակումը և օգնության հասնել, ինչպես 1992-ին, ես շատ հարցեր ունեմ 44 օրվա հետ կապված։ 

-Հիմա, մեկ տարի անց ի վերջո Ձեզ համար պարզ է, թե ո՞վ ու ինչպե՞ս Արցախը հայաթափեց։

- Կարծում եմ, որ Ադրբեջանն օգտվեց Ռուսաստանի ծանր իրավիճակից  կապված Ուկրաինայում պատերազմ հետ և Հայաստանի չցանկանալու հետ, դիմեց էթնիկ զտումների։ Իմ կարծիքով, Ռուսաստանի Դաշնությունն ի սկզբանե սխալվել է իր հաշվարկներում, երբ գործարք է կնքել թուրքերի ու ադրբեջանցիների հետ, նրանք չէին մտածում, որ հատուկ ռազմական օպերացիային այսքան երկար կդիմանա։ Ադրբեջանցիները դասեր քաղեցին առաջին պատերազմում պարտությունից և օգտվեցին արտաքին բարենպաստ պայմաններից։ Իսկ մենք առաջին պատերազմից հետո բազմաթիվ սխալներ թույլ տվեցինք և չկարողացանք պատերազմը կառավարել մեզ համար անբարենպաստ արտաքին պայմաններում։ Հիմնական մեղավորները թե՛ հայկական պետությունների, թե՛ Ռուսաստանի Դաշնության ղեկավարներն են։

- Արցախ վերադառնալը այլեւս իրատաեսական համարում եք։ Եթե այո, ապա ե՞րբ ու ի՞նչ կարգավիճակով։

- Ես լավատես եմ: Կարծում եմ, որ հայ ժողովրդի ինքնակազմակերպմամբ և մեր ներուժի արդյունավետ օգտագործմամբ հնարավոր է հասնել արցախցիների վերադարձին՝ միջազգային ամուր երաշխիքներով։ Կարգավիճակի հարցը, որպես վերջին միջոց, կարող է հետաձգվել։ Եթե ​​Ադրբեջանը ապագայում խաղաղություն է ուզում, պետք է համաձայնի արդար խաղաղությանը, հակառակ դեպքում բարձր տեխնոլոգիաների դարաշրջանում մի գեղեցիկ օր ուժերի գերակշռությունը մեր կողմն է լինելու.