Ադրբեջանից նավթը շարունակում է թուրքական նավահանգիստներով հոսել Իսրայել․ The Guardian

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը ավելի քան երկու տասնամյակ բարակ սահման է գծում Արևմուտքի, Ռուսաստանի և Չինաստանի միջև: Թուրքիան շահել է Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի պատերազմում երկու կողմերին օգնելուց, ընդլայնել է իր ռազմական ներուժն ու ազդեցությունը Սիրիայում, Լիբիայում, Հարավային Կովկասում, Արևելյան Միջերկրական ծովում և Պարսից ծոցում, ինչպես նաև տարածել է իր փափուկ ուժը դեպի Աֆրիկա, Կենտրոնական Ասիա և Արևմտյան Բալկաններ՝ ստեղծելով ազգային պաշտպանական արդյունաբերություն, The Guardian-ի համար գրում է վերլուծաբան Փոլ Թեյլորը:

«Երբ դա գնահատում են միջազգային հարաբերությունների փորձագետները, նրանք հաճախ դիմում են «հավասարակշռում» եզրույթին։ Թուրք վերլուծաբանները գերադասում են խոսել «ռազմավարական ինքնավարության» ցանկության մասին՝ երկրի շահերը ցանկացած սպառնալիքից պաշտպանելու ունակության մասին՝ առանց որևէ արտաքին ուժից կախվածության։ Բայց Էրդողանը կկարողանա՞ շարունակել իր աշխարհաքաղաքական ակրոբատիկան ու դրանից օգուտ քաղել»։ - հարցնում է հոդվածի հեղինակը։

Վերլուծաբանը նշում է, որ Անկարան պաշտոնապես խզել է առևտրային հարաբերությունները Իսրայելի հետ անցյալ տարի, սակայն Թուրքիայի արտաքին հարաբերությունների խորհրդի ղեկավար Մուստաֆա Այդընը նրան ասել է, որ Ադրբեջանից նավթը շարունակում է թուրքական նավահանգիստներով հոսել Իսրայել, իսկ այդ ընթացքում Պաղեստինի հետ առևտուրը, ըստ թուրք պաշտոնյաների, աճել է 2400%-ով, ինչը խոսում է նրա մասին, որ բիզնեսը շարունակվում է այլ պայմաններում։

Իսրայելական լրատվամիջոցները նաև հաղորդում են, որ Իսրայելի ներքին անվտանգության ծառայության ղեկավար Շին Բեթը նոյեմբերին գաղտնի բանակցություններ է վարել իր թուրք գործընկեր Իբրահիմ Կալինի հետ։

Թեյլորի խոսքով՝ Թուրքիայի և Միացյալ Նահանգների ղեկավարների միջև բարեկամական հարաբերությունները բնութագրական են եղել Թրամփի նախագահական վերջին ժամկետի համար, սակայն եղել են նաև մի շարք բախումներ և հակասություններ, որոնք խոր անվստահություն են սերմանել Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի միջև։

«Սա Միացյալ Նահանգների հինգերորդ նախագահն է (Էրդողանի համար)… նա, անշուշտ, չի վախենում Օվալաձև գրասենյակից», - վերջերս Եվրոպական քաղաքականության կենտրոնում կայացած միջոցառման ժամանակ ասել է Թուրքիայի գծով մասնագետ Ահարոն Սթեյնը՝ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության ինստիտուտի ղեկավարը։

Նրա խոսքով՝ ներկայումս հարաբերությունները բնութագրվում են կայուն անկայունությամբ, և թեև երկու երկրներն այլևս ընկերներ չեն, սակայն «ՆԱՏՕ-ի հետ կապը չի ընդհատվում»։ Դոնալդ Թրամփի առաջին վարչակազմի օրոք ԱՄՆ-ն Թուրքիային բացառեց F35 կործանիչների կոնսորցիումից այն բանից հետո, երբ Անկարան դեմ գնաց Վաշինգտոնին՝ Ռուսաստանից հակաօդային պաշտպանության առաջադեմ համակարգ գնելով: Իր հերթին Էրդողանը մեղադրել է Միացյալ Նահանգներին Փենսիլվանիայի բնակիչ, թուրք քարոզիչ Ֆեթուլլահ Գյուլենին ապաստան տալու և հրահրելու մեջ․ վերջինս մեղադրվում էր Թուրքիայում 2016 թ․ հեղաշրջման փորձի մեջ, որի արդյունքում Էրդողանը հազիվ փրկվեց տապալվելուց:

«Գյուլենը մահացավ անցյալ տարի․ վերացավ մեկ նյարդայնացնող գործոն։ Թեյլորը նշում է, որ ինչ-որ պահի Թրամփը հրապարակավ սպառնացել է ոչնչացնել Թուրքիայի տնտեսությունը, եթե Էրդողանը զորքեր ուղարկի Սիրիա՝ հարձակվելու ԱՄՆ-ի  աջակցությունը վայելող քրդական ուժերի վրա, որոնք Անկարան համարում է Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության (PKK)՝ իր ամենամահաբեր ներքին թշնամու մասնաճյուղը»,- նշում է Թեյլորը։

Այդուհանդերձ, Էրդողանը համաշխարհային առաջնորդներից մեկն էր, ով ամենամեծ ոգևորությամբ ողջունեց ընտրություններում Թրամփի երկրորդ հաղթանակը, իսկ Թրամփը ավտորիտար թուրք առաջնորդին ընկեր անվանեց և հիացմունք հայտնեց Սիրիայում Բաշար ալ-Ասադին տապալող Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ խմբակցությանը աջակցելու գործում Թուրքիայի դերակատարության համար, նշում է հոդվածի հեղինակը։

Ենթադրվում է, որ պրագմատիկ, արևմտյան կրթություն ստացած խորհրդականները, ինչպիսիք են հետախուզության ղեկավար Իբրահիմ Քալընը և արտաքին գործերի նախարար Հաքան Ֆիդանը, նշանավոր դիրքեր են զբաղեցնում Էրդողանի մերձավոր շրջապատում, մինչդեռ կոշտ ազգայնական ռազմական և քաղաքական խորհրդականները, ըստ երևույթին, մնացել են լուսանցքում, նշում է Թեյլորը։

«Միգուցե ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունների համար ամենամեծ հավանական ռիսկը Թուրքիայի և Իսրայելի անմիջական առճակատման հնարավորությունն է Սիրիայում, որտեղ նրանք Ասադի տապալումից հետո դարձել են դե ֆակտո հարևաններ անվտանգության վակուումում: Այդընը նշել է, որ իսրայելցի քաղաքական գործիչները և գիտնականները ավելի ու ավելի են խոսում Թուրքիայի մասին՝ որպես հրեական պետության համար սպառնալիքի, մինչդեռ որոշ թուրք ռազմական ստրատեգներ վախենում են, որ Իսրայելը, գաղտնի համագործակցելով քուրդ զինյալների հետ, կարող է սպառնալիք դառնալ Թուրքիայի համար։ Իսրայելի և Թուրքիայի միջև բախումը կարող է խափանել Թրամփի՝ Մերձավոր Արևելքը խաղաղեցնելու և այնտեղից դուրս գալու ծրագրերը: Էրդողանը չափազանց խորամանկ պրագմատիկ է թվում, որպեսզի թույլ տա դրան հասնել»,- ընդգծում է հոդվածի հեղինակը։