ԳԼՈԲԱԼԻՍՏՆԵՐԸ ՎԱ ԲԱՆԿ ԵՆ ԳՆՈՒՄ

­Վեր­ջին օ­րե­րին մասշ­տա­բա­յին ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք տե­ղի ու­նե­ցան մի շարք ուղ­ղութ­յուն­նե­րով, ի­հար­կե, սեր­տո­րեն փոխ­կա­պակց­ված են ի­րար հետ: Բայց նաև ֆիք­սենք, որ այդ ա­մե­նը, այս­պես թե այն­պես, ա­մե­նա­խոր­քա­յին ազ­դե­ցութ­յունն է ու­նե­նա­լու նաև Հա­յաս­տա­նի վրա (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=311747&l=am):

ՈՒԿՐԱԻՆԱԿԱՆ ՎԵՐՋԱԲԱՆԸ

Ն­կա­տի ու­նենք նախ՝ Վա­տի­կա­նում Ֆ­րան­ցիս­կոս պա­պի հու­ղար­կա­վո­րութ­յան ժա­մա­նակ տե­ղի ու­նե­ցած ան­ցու­դար­ձը, այդ թվում՝ Թ­րամ­փի և Զե­լենս­կու կարճ հան­դի­պու­մը, ո­րին ԱՄՆ նա­խա­գա­հը կոպ­տո­րեն թույլ չտվեց մաս­նակ­ցել Մակ­րո­նին: Ա­պա նաև, ԱՄՆ-ի և Ի­րա­նի բա­նակ­ցութ­յու­նների եր­րորդ ռաուն­դը, և հենց նույն օ­րը ի­րա­նա­կան կա­րևո­րա­գույն՝ Բան­դար Աբ­բա­սի Շա­հիդ Ռա­ջա­յի նա­վա­հանգս­տում սար­սա­փե­լի պայթ­յու­նը: Այս ա­մե­նին զու­գա­հեռ՝ Հնդ­կաս­տա­նի և Պա­կիս­տա­նի մի­ջև հեր­թա­կան պա­տե­րազ­մի հա­վա­նա­կա­նութ­յան կտրուկ սրվե­լը, ո­րը կա­րող է հաս­նել մի­ջու­կա­յին բախ­ման և այլն:

Սկ­սենք Վա­տի­կա­նի դրվա­գից, ո­րը, կա­րե­լի է ա­սել, որ Լոն­դո­նում չկա­յա­ցած ուկ­րաի­նա­կան թե­մա­յով հան­դիպ­ման շա­րու­նա­կութ­յունն էր: Այս­պես, Թ­րամ­փը ներ­կա­յաց­րել է ռուս-ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի կանգ­նեց­ման կոնկ­րետ պլան, ո­րով Ղ­րի­մը պաշ­տո­նա­պես և ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յան մյուս տա­րածք­նե­րը ոչ պաշ­տո­նա­պես ճա­նաչ­վում են ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յան գո­տի: Ա­պա, ԱՄՆ-ն հան­քա­յին գոր­ծար­քով իր վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ է վերց­նում Ուկ­րաի­նա­յի մնա­ցած մա­սը, բա­ցառ­վում է ՆԱՏՕ-ի ան­դա­մակ­ցութ­յու­նը, չե­ղար­կում է ՌԴ-ի դեմ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րը և այլն: Արդ­յուն­քում, ԱՄՆ-ու ՌԴ-ն սկ­սում են սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յուն տնտե­սա­կան ուղ­ղութ­յամբ: Այդ­պի­սով, Թ­րամ­փը դառ­նում է ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի թիվ 1 հաղ­թո­ղը, հաշ­վի առ­նե­լով, որ այս ա­մե­նի արդ­յուն­քում նաև էա­պես մե­ծաց­նում է վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը նաև ողջ Եվ­րո­պա­յի նկատ­մամբ: Նաև, ՌԴ-ի հետ հատ­կա­պես հան­քա­հում­քա­յին և կո­մու­նի­կա­ցիոն հար­ցե­րով գոր­ծակ­ցութ­յան մի­ջո­ցով կա­րող է նաև տնտե­սա­կան հար­թա­կում բա­լան­սա­վոր­ված ի­րա­վի­ճակ ստեղ­ծել Չի­նաս­տա­նի հետ: Ռու­սաս­տա­նին ևս նման ի­րա­վի­ճա­կը, լավ թե վատ, ձեռն­տու է: Ճիշտ է, կկորց­նի Ուկ­րաի­նա­յի մնա­ցած մա­սի հան­դեպ վե­րահս­կո­ղութ­յան հույ­սե­րը, բայց խո­շոր հաշ­վով դա Մոսկ­վա­յի հա­մար նաև հե­տա­գա մեծ գլխա­ցա­վան­քից ա­զատ­վե­լու մի­ջոց է. թող հի­մա ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը տանջ­վեն ուկ­րաի­նա­կան ազ­գայ­նա­կան­նե­րի ձեռ­քը: Գու­մա­րած, սա Ռու­սաս­տա­նի հա­մար շատ լուրջ տնտե­սա­կան տե­ղա­շար­ժե­րի հնա­րա­վո­րութ­յուն է: Բա­ցի այդ, պահ­պա­նում է ԱՄՆ-­Չի­նաս­տան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում բա­լան­սա­վո­րո­ղի դե­րը՝ մնա­լով հա­մաշ­խար­հա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան ե­րեք ա­ռա­ջա­տար­նե­րից մե­կը:

­Բայց ա­հա, Թ­րամ­փի ուկ­րաի­նա­կան սխե­ման միան­գա­մայն ոչ ձեռն­տու, ա­վե­լին՝ կոր­ծա­նա­րար է ուլտ­րա­լի­բե­րալ հա­մա­կար­գի և դրա կենտ­րո­նա­կա­յան դար­ձած Բ­րի­տա­նիա­յի հա­մար: Բ­րի­տա­նիան պար­զա­պես դուրս է մնում դեռ 1945թ.-ին ստեղծ­ված աշ­խար­հա­կար­գի մո­դե­լում ու­նե­ցած իր ա­ռա­ջա­տար դիր­քից՝ բխող բո­լոր հե­տևանք­նե­րով հան­դերձ: Եվ հենց այս­տե­ղից էլ բխում է այն սուր հա­կազ­դե­ցութ­յու­նը, ո­րը Լոն­դո­նը լի­բե­րալ հա­մա­կար­գի մյուս կա­տա­րա­ծու­նե­րի հետ դրսեւո­րում է ոչ միայն ուկ­րաի­նա­կան հա­կա­մար­տութ­յան դա­դա­րեց­ման, այլ նաև՝ Ի­րա­նի ուղ­ղութ­յամբ:

­Սա լոն­դոն­յան ձա­խող­ված հան­դիպ­ման պա­հի ի­րա­վի­ճակն էր: Եվ ա­հա Վա­տի­կա­նում Թ­րամ­փը, Զե­լենս­կու հետ հան­դի­պե­լով, ան­ցավ կտրուկ հար­ձակ­ման: Նախ, հան­դի­պու­մից բա­ռա­ցիո­րեն վռնդեց Մակ­րո­նին, ին­չը, բա­ցի գլո­բալ լի­բե­րալ հա­մա­կար­գին ի ցույց դնե­լով, թե «թե­լադ­րողն ով է», նաև Զե­լենս­կու հա­մար էր պարզ ակ­նարկ՝ պետք չէ շատ ո­գեւոր­վել այդ նույն լի­բե­րալ հա­մա­կար­գի ա­ջակ­ցութ­յու­նից: Ու դրան հա­ջոր­դեց կոնկ­րետ հար­վա­ծը. ե­թե Զե­լենս­կին այս շա­բաթ­վա ըն­թաց­քում չի նստում բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի շուրջ և ըն­դու­նում Թ­րամ­փի բո­լոր պա­հանջ­նե­րը, այդ դեպ­քում ԱՄՆ-ն պար­զա­պես դուրս կգա գոր­ծըն­թա­ցից: Դ­րա­նից հե­տո ուկ­րաի­նա­կան կող­մը դեմ առ դեմ է մնա­լու ռու­սա­կան բա­նա­կի հետ, Եվ­րո­պան, որ­քան էլ մեծ-մեծ խո­սեն, ոչ մի բա­նով չի կա­րող օգ­նել: Ու թե այդ դեպ­քում ինչ է լի­նե­լու, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Կիևն ան­գամ բա­նա­կա­յին աշ­խա­տա­վար­ձե­րը տա­լու մի­ջոց­ներ չու­նի, հաս­կա­նում է ան­գամ Զե­լենս­կին:

­Մոսկ­վան էլ իր հեր­թին շտա­պեց ևս մեկ փա­կու­ղի ստեղ­ծել Զե­լենս­կու հա­մար՝ պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րե­լով, որ հա­մա­ձայն է Թ­րամ­փի տար­բե­րա­կի հետ (թեև այդ ա­մե­նը կան­խավ ար­դեն հա­մա­ձայ­նեց­ված էր), բայց ի­հար­կե՝ ո­րո­շա­կի պայ­ման­նե­րով, ո­րոնց տրա­մա­բա­նա­կան լի­նելն ան­գամ Թ­րամ­փի թիմն է ըն­դու­նել:

ԵՎ ՆՈՐԻՑ ԲՐԻՏԱՆԱԿԱՆ ԱԿԱՆՋՆԵՐԸ

Արդ­յուն­քում, ակն­հայտ է, որ հռոմ­յան այս պար­տիա­յում Բ­րի­տա­նիան լուրջ պար­տութ­յուն կրեց, և շատ նման է, որ փոր­ձում է կորց­րա­ծը հետ բե­րել այլ ուղ­ղութ­յու­ննե­րով: Շատ նման է, որ դրանք ի­րա­նա­կան և պա­կիս­տա­նա-հնդկա­կան ուղ­ղութ­յուն­ներն են:

Այն, որ ԱՄՆ-Ի­րան բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը նույն­քան և մի­գու­ցե էլ ա­վե­լի ծանր հար­ված է Բ­րի­տա­նիա­յի հա­մար, անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք, չկրկնենք: Միայն մեկ փաստ. ՌԴ-ի միջ­նոր­դութ­յամբ Ի­րան-ԱՄՆ հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րի կա­նո­նա­կար­գու­մը պար­զա­պես կա­րող է Բ­րի­տա­նիա­յին վերջ­նա­կա­նա­պես դուրս մղել հա­րա­վա­յին հար­թա­կից, փո­խա­րե­նը Մոսկ­վա­յի հա­մար բա­ցե­լով Ի­րան-Հնդ­կաս­տան ուղ­ղութ­յու­նը: Մի բան, ո­րի հա­մար Ռու­սաս­տանն ւո Բ­րի­տա­նիան կռվում են մոտ 300 տա­րի:

Ու հա­ջորդ փաստն էլ այն է, որ Ի­րան-ԱՄՆ բա­նակ­ցութ­յուն­ներն ու­նեն միան­գա­մայն հու­սադ­րող ըն­թացք, ին­չի մա­սին հայ­տա­րա­րել են կող­մե­րը: Այ­սինքն, երբ այդ հա­ջող գոր­ծըն­թա­ցի եր­րորդ ռաուն­դի օ­րը, ո­րի ժա­մա­նակ պետք է ձեռք բեր­վեին մի շարք ա­ռանց­քա­յին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ, հսկա­յա­մասշ­տաբ պայթ­յուն է տե­ղի ու­նե­նում Ի­րա­նի ա­մե­նա­հիմ­նա­կան նա­վա­հանգս­տում, որ­տե­ղից ի­րա­կա­նաց­վում է ար­տա­քին ապ­րան­քաշր­ջա­նա­ռութ­յան մոտ 80 տո­կո­սը և ո­րը ա­ռանց­քա­յին դեր ու­նի ռուս-ի­րա­նա­կան «Հ­յու­սիս-­Հա­րավ» մե­գա­նա­խագ­ծում, ա­պա դա շա­տ դժվար կլի­նի ըն­դա­մե­նը պա­տա­հա­կա­նութ­յուն հա­մա­րե­լ: Ա­ռա­վել ևս, որ հենց պայթ­յու­նի հա­ջորդ օ­րը, ինչ­պես հայտ­նում է ի­րա­նա­կան աղբ­յու­րը. «Ի­րա­նը հետ է մղել Ի­րա­նի դեմ ուղղ­ված ա­մե­նա­խո­շոր և­ ա­մե­նա­ժա­մա­նա­կա­կից կի­բեր­հար­ձա­կում­նե­րից մե­կը»:

Ա­մեն դեպ­քում, գո­նե ե­րեկ­վա դրութ­յամբ Թեհ­րա­նը նա­վա­հանգս­տի պայթ­յու­նի (ա­վե­լի ճիշտ՝ պայթ­յուն­նե­րի շար­քի) պատ­ճառ­նե­րի մա­սին պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ դեռ չէր հնչեց­րել, թե­րևս չցան­կա­նա­լով, որ դա ազ­դի ԱՄՆ-ի հետ բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի վրա: Բայց նաև փոր­ձե­լով հե­տևո­ղա­կա­նո­րեն հեր­քել Ա­րև­մուտ­քից հրամց­վող վար­կած­նե­րը: Օ­րի­նակ, ա­րևմտ­յան մի շարք աղբ­յուր­ներ` վկա­յա­կո­չե­լով բրի­տա­նա­կան Ambrey անվ­տան­գութ­յան ըն­կե­րութ­յան ինչ-որ տվյալ­ներ, փոր­ձե­ցին ա­ռաջ տա­նել միտ­քը, թե պայթ­յու­նը կա­րող էր ա­ռա­ջա­ցած լի­նել բա­լիս­տիկ հրթի­ռի վա­ռե­լի­քի ար­տադ­րութ­յան հա­մար նա­խա­տես­ված քի­միա­կան նյու­թե­րի ոչ պատ­շաճ պահ­պա­նու­մից: Սա­կայն Ի­րա­նի պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րա­րութ­յու­նը շտա­պեց հեր­քել այդ վար­կա­ծը. «Մեր հե­տաքն­նութ­յան արդ­յունք­նե­րի և փաս­տաթղ­թա­վոր­ված ա­պա­ցույց­նե­րի հի­ման վրա՝ Շա­հիդ Ռա­ջա­յի նա­վա­հանգս­տում ներ­մուծ­ման կամ ար­տա­հան­ման հա­մար ռազ­մա­կան բեռ­ներ չեն ե­ղել», և որ նման են­թադ­րութ­յուն­նե­րի տա­րա­ծու­մը կեղծ հետ­քի տա­նե­լու հա­մար է: Այս­պի­սով, շա­րու­նա­կում է հիմ­նա­կան մնալ վար­կա­ծը, որ նախ­նա­կան պայթ­յու­նը տե­ղի է ու­նե­ցել նա­վա­հանգս­տի կոն­տեյ­ներ­նե­րից մե­կում, ո­րը կա­րող էր ի­րա­կա­նաց­վել հե­ռա­կա­ռա­վար­մամբ: Նաև ակն­հայտ է փաս­տը, որ այս պայթ­յունն ա­մե­նա­շա­տը ձեռն­տու էր Բ­րի­տա­նիա­յին, ան­գամ ա­վե­լի շատ, քան՝ Իս­րա­յե­լին: Եվ այն, որ հենց բրի­տա­նա­ցի­ներն են կեղծ տե­ղե­կատ­վութ­յուն տա­րա­ծում Շա­հիդ Ռա­ջա­յի նա­վա­հանգս­տում պայթ­յու­նի պատ­ճառ­նե­րի մա­սին, էլ ա­վե­լի է սրում այդ կաս­կած­նե­րը: Ա­մեն դեպ­քում, երբ բրի­տա­նա­կան BBC-ն գ­րել է, թե. «Ի­րա­նի և Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րի միջև բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րն ըն­թա­նում են անս­պա­սե­լիո­րեն ա­րագ տեմ­պե­րով...», ա­պա սա մեկ բան է նշա­նա­կում` Բ­րի­տա­նիա­յում լրջո­րեն ան­հանգս­տա­ցած են ԱՄՆ-Ի­րան բա­նակ­ցութ­յու­ննե­րի ըն­թաց­քից:

Մ­յուս կող­մից, այն ժա­մա­նակ, երբ հայ­տա­րար­վում է Պա­կիս­տա­նի տա­րած­քով Չի­նաս­տա­նից Ի­րան մասշ­տա­բա­յին կո­մու­նի­կա­ցիոն ծրագ­րե­րի մեկ­նար­կա­յին փու­լի մա­սին, և ան­մի­ջա­պես էլ սրվում են պա­կիս­տա­նա-հնդկա­կան հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րը, ա­պա դա ևս «օ­դից ընկ­նել» չի կա­րող: Պա­կիս­տա­նը, հայտ­նի է, որ ժա­մա­նա­կին այս ուղ­ղութ­յամբ տե­ղադր­ված բրի­տա­նա­կան «հե­ռա­վոր գոր­ծու­նեութ­յան ա­կանն» է, և ե­թե վի­ճա­կը դառ­նում է այս­քան լուրջ, նման է, որ փոր­ձում են այն պայ­թեց­նել: Թե­րևս հաս­կա­նա­լով, որ ե­թե գոր­ծը հաս­նի ընդ­հուպ՝ մի­ջու­կա­յին բա­խում­նե­րի, մի քա­նի հար­յուր մի­լիոն փախս­տա­կան դրա արդ­յուն­քում շարժ­վեն դե­պի Ի­րան, Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա, ՌԴ-ի հա­րա­վա­յին գո­տի­ներ, ա­պա ինչ­պես չի­նա­կան «Մե­տաք­սի ճա­նա­պար­հից», այն­պես էլ՝ «Հ­յու­սիս-­Հա­րավ» նա­խագ­ծից հետք ան­գամ չի մնա: Ու նման ի­րա­վի­ճա­կում Բ­րի­տա­նիան նո­րից կհայտն­վի «թամ­բի վրա», գո­նե նման շան­սեր կա­ռա­ջա­նան: Եվ այն, որ Մոսկ­վան սկսեց խո­սել Պա­կիս­տան-Հնդ­կաս­տան պա­տե­րազ­մի ան­թույ­լատ­րե­լիութ­յան մա­սին, իսկ Հնդ­կաս­տա­նը միջ­նոր­դութ­յան խնդրան­քով դի­մեց Ի­րա­նին, իր հեր­թին է շատ բան ակ­նար­կում:

Մ­յուս կող­մից, բուն Բ­րի­տա­նիա­յում է հե­տաքր­քիր ի­րա­վի­ճակ ծա­վալ­վել: Այս չո­րեք­շաբ­թի այն­տեղ տե­ղա­կան ընտ­րությ­ու­ններ են, և հայտ­նի դար­ձավ, որ Նայ­ջել Ֆա­րա­ջի ղե­կա­վա­րած ոչ ա­վան­դա­կան «Ռե­ֆորմ­նե­րի կու­սակ­ցութ­յու­նը» ա­ռաջ է ան­ցել բրի­տա­նա­կան ա­վան­դա­կան կու­սակ­ցութ­յուն­նե­րից՝ լեյ­բո­րիստ­նե­րից և պահ­պա­նո­ղա­կան­նե­րից, և կա­րող է երկ­րի զգա­լի հատ­վա­ծում վերց­նել իշ­խա­նութ­յու­նը: Սա, ի­հար­կե, հատ­կա­պես ծանր հար­ված է իշ­խող Լեյ­բո­րիս­տա­կան կու­սակ­ցութ­յան և վար­չա­պետ Ս­թար­մե­րի հա­մար և, հաս­կա­նա­լի է, նման պատ­կե­րը հիմ­նա­կա­նում կապ­ված է բրի­տա­նա­կան ա­վան­դա­կան ու­ժե­րի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հետ: Իսկ ա­հա Ֆա­րա­ջը ա­ռաջ է տա­նում մո­տա­վո­րա­պես այն կուր­սը, ինչ Թ­րամ­փը: Այն է, Բ­րի­տա­նիա­յում հան­րութ­յան մոտ կա ողջ հա­մա­կար­գը փո­խե­լու մի­տում: Մի բան, որ չի ե­ղել ան­հի­շե­լի ժա­մա­նակ­նե­րից սկսած: