ԻՆՉ ՀՈՒՇԵՑ ՌԴ ԴԵՍՊԱՆԸ ՆԻԿՈԼԻՆ՝ ՄՈՍԿՈՎՅԱՆ ԱՅՑԻՆ ԸՆԴԱՌԱՋ

Հե­տաքր­քիր հայ­տա­րա­րութ­յամբ հան­դես ե­կավ Հա­յաս­տա­նում Ռու­սաս­տա­նի դես­պան Սեր­գեյ Կո­պիր­կի­նը՝ անդ­րա­դառ­նա­լով «3+3» ձե­ւա­չա­փով գոր­ծըն­թա­ցին: Ըստ դես­պա­նի, տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին այդ հար­թա­կի հեր­թա­կան հան­դի­պում­նե­րը պետք է անց­կաց­վեն Եր­եւա­նում եւ Բաք­վում՝ մաս­նա­կից­նե­րի կող­մից հա­մա­ձայ­նեց­ված հեր­թա­կա­նութ­յան կար­գով։

ԱԼԻԵՎՆ ՈՒ ՆԻԿՈԼԸ ԿԳՆԱՆ ՄՈՍԿՎԱ

Բա­ցի այն, որ դես­պա­նի տո­ղա­տա­կե­րում են­թադ­րվում է Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տի այ­ցը Բա­քու եւ Բայ­րա­մո­վի այ­ցը՝ Ե­րե­ւան, այդ հայ­տա­րա­րութ­յան տո­ղա­տա­կե­րում այլ ի­մաստ­ներ եւս կա­րե­լի է տես­նել: Այս­պես, Կո­պեր­կի­նը միա­ժա­մա­նակ Մոսկ­վա­յի այն հայտ­նի միտքն ա­ռաջ տա­րավ, որ. «Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի ճա­կա­տա­գի­րը եւ­ ա­պա­գան պետք է ո­րո­շեն տա­րա­ծաշր­ջա­նի երկր­ներն ու նրանց հար­եւան­նե­րը»: Այ­սինքն, ե­թե «3+3»-ի շրջա­նակ­նե­րում կա նաեւ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­տի­կան ա­ռաջ տա­նե­լու հարց, ա­պա դա եւս պետք է ա­ռաջ տա­նել ա­ռանց ոչ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին երկր­նե­րի մի­ջամ­տութ­յան:

Հա­ջոր­դը, հաշ­վի առ­նե­լով, որ «3+3»-ի նիս­տերն այս ան­գամ Ե­րե­ւա­նում եւ Բաք­վում անց­կաց­նե­լը ներ­կա­յաց­վում է հրա­պա­րա­կավ եւ դի­վա­նա­գի­տա­կան բարձր մա­կար­դա­կով, պետք է են­թադ­րել, որ խոսքն ար­դեն հա­մա­ձայ­նեց­ված գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին է: Այն է՝ կա գո­նե Միր­զո­յա­նի եւ Բայ­րա­մո­վի նախ­նա­կան հա­մա­ձայ­նութ­յու­նը՝ փո­խա­դար­ձա­բար Բա­քու եւ Ե­րե­ւան մեկ­նե­լու մա­սին: Եվ ե­թե այդ մա­սին հայտ­նում է ռու­սա­կան դես­պա­նը, դա էլ ակ­նար­կում է, որ այդ գոր­ծըն­թա­ցում հենց Մոսկ­վան ու­նի հիմ­նա­կան դեր: Իսկ թե կոնկ­րետ ինչ գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին է խոս­քը, ա­պա Կո­պեր­կինն այս հար­ցի հետ կապ­ված հի­շեց­րեց. «Ո­չինչ հո­րի­նե­լու կա­րիք չու­նենք: Ռու­սաս­տա­նի, Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի միջեւ առ­կա է բարձր մա­կար­դա­կի փոխ­գոր­ծակ­ցութ­յան ձեւա­չափ, ո­րի գոր­ծու­նեութ­յան արդ­յուն­քում կու­տակ­վել է 2020-2022 թվա­կան­նե­րի հա­մա­պար­փակ հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րի հա­մա­լիր: Ա­ռաջ­նորդ­նե­րի ո­րոշ­մամբ՝ 2021 թվա­կա­նի հուն­վա­րին ստեղծ­վել է Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում տնտե­սա­կան եւ տ­րանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցութ­յուն­նե­րի ա­պաշր­ջա­փակ­ման ե­ռա­կողմ աշ­խա­տան­քա­յին խումբ՝ փոխ­վար­չա­պետ­նե­րի հա­մա­նա­խա­գա­հութ­յամբ»:

Ամ­բողջ խնդիրն այն է, թե ին­չու հենց այս պա­հին ՌԴ դես­պա­նը թե­ման բե­րեց օ­րա­կարգ՝ կա­պե­լով այն «3+3»-ի հետ: Փաստն այն է, որ ներ­կա­յումս հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցով զբաղ­վող ա­րեւմտ­յան ո­րե­ւէ ձե­ւա­չափ պար­զա­պես չկա: «Բր­յու­սե­լի հար­թա­կը» տե­ւա­կան ժա­մա­նակ է, որ չի գոր­ծում: Դեռ ա­մե­րիկ­յան նախ­կին վար­չա­կազ­մի օ­րոք Բ­լին­քենն էր փոր­ձում ինչ-որ կերպ ա­ռաջ տա­նել ա­րեւմտ­յան մո­դե­լով «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կնքե­լու հար­ցը, որն այդ­պես էլ արդ­յունք չտվեց: Իսկ Թ­րամ­փի թի­մը, բա­ցի մեկ-եր­կու հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րից, թե լավ կլի­ներ, որ այդ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» կնքվեր, այդ ուղ­ղութ­յամբ ո­րե­ւէ գործ­նա­կան քայլ այդ­պես էլ չի ձեռ­նար­կում եւ ան­գամ տե­սա­նե­լի չէ այդ ուղ­ղութ­յամբ ո­րե­ւէ հե­տաքրքր­վա­ծութ­յու­նը:

Ադր­բե­ջանն ու Հա­յաս­տա­նը փոր­ձե­ցին ինչ-որ քայ­լեր ա­նել երկ­կողմ ձե­ւա­չա­փով: Բայց ան­գամ այն բա­նից հե­տո, երբ հայ­տա­րա­րե­ցին «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կոչ­վա­ծի հա­մա­ձայ­նեց­ման մա­սին, ո­րե­ւէ տե­ղա­շարժ չկա ու չկա: Ա­վե­լին, տե­սա­նե­լի չէ ան­գամ այն ուր­վագ­ծու­մը, որ ինչ-որ պա­հի գոր­ծըն­թա­ցը կա­րող է երկ­կողմ ձե­ւա­չա­փի շրջա­նակ­նե­րում այդ մեռ­յալ կե­տից դուրս գալ:

Այ­սինքն, մինչ ձե­ւա­չա­փը, ո­րը դեռ սպառ­ված չէ, դա Ռու­սաս­տա­նի միջ­նոր­դած ե­ռա­կողմ հար­թակն է, ո­րի մա­սին էլ Կո­պեր­կի­նը եւս մեկ ան­գամ հի­շեց­րեց:Ու թե ին­չու հենց այս պա­հին, ա­պա դա էլ կա­րե­լի է հաս­կա­նալ. ե­թե բան չփոխ­վի, ա­պա մա­յի­սի 9-ի կա­պակ­ցութ­յամբ տե­ղի կու­նե­նա Ա­լիե­ւի եւ Փա­շին­յա­նի հա­մա­տեղ այ­ցը Մոսկ­վա: Եվ ա­հա, ե­թե Կո­պեր­կի­նի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը թույլ է տա­լիս են­թադ­րել, որ կա ո­րո­շա­կի գոր­ծըն­թաց, մի­գու­ցե կոնկ­րետ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի արտգործ­նա­խա­րար­նե­րի փո­խա­դարձ այ­ցե­րի հետ կապ­ված, ա­պա դա էլ իր հեր­թին հիմք է տա­լիս նո­րից մտա­ծել այն մա­սին, որ այդ ա­մե­նը մոս­կով­յան այդ ընդ­հա­նուր այ­ցի շրջա­նակ­նե­րում ո­րո­շա­կի զար­գա­ցում­ներ պետք է որ ու­նե­նա:

ԲՐԻՏԱՆԱԿԱՆ ԱԶԴԱԿՆԵՐԸ

Մ­յուս կող­մից էլ, ի­հար­կե, պա­տա­հա­կան չէ նաեւ, որ Կո­պեր­կինն ա­ռա­ջին պլան բե­րեց կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վե­րա­գոր­ծարկ­ման թե­ման՝ հի­շեց­նե­լով փոխ­վար­չա­պետ­նե­րի ե­ռա­կողմ աշ­խա­տան­քա­յին խմբի մա­սին: Մի կող­մից, սա, ի­հար­կե, հեր­թա­կան ան­գամ խո­սում է այն մա­սին, որ հենց կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի խնդիրն է, որ ար­գե­լա­կել է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» ստո­րագր­ման գոր­ծըն­թա­ցը: Ա­վե­լին, որ կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը ե­թե տե­ղից շարժ­վեն, այդ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» աս­վածն առ­հա­սա­րակ է կորց­նում իր ի­մաս­տը՝ որ­պես Ա­րեւ­մուտ­քի նա­խա­ձեռ­նութ­յամբ օ­րա­կարգ բեր­ված ար­հես­տա­կան գոր­ծըն­թաց: Հ­նա­րա­վո՞ր է Մոսկ­վա­յում այս հար­ցով ա­ռա­ջըն­թաց. ի­հար­կե, բայց ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րից ա­ռաջ չընկ­նենք: Նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով այն խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը, թե Նի­կո­լը վեր­ջերս Էս­տո­նիա կա­տա­րած այ­ցի ըն­թաց­քում «փակ» հան­դի­պում է ու­նե­ցել բրի­տա­նա­կան MI6-ի ղե­կա­վար Ռի­չարդ Մու­րի հետ: Իսկ Մու­րը, չմո­ռա­նանք, կո­մու­նի­կա­ցիոն այդ գոր­ծըն­թա­ցի ձա­խող­ման հիմ­նա­կան կու­րա­տորն է, եւ ե­թե ե­ղել է այդ հան­դի­պու­մը, ա­պա դժվար չէ կռա­հել, որ այն նո­րից ուղղ­ված է կո­մու­նի­կա­ցիոն հար­ցի ար­գե­լա­փակ­մա­նը: Բայց ե­թե Մու­րի խոս­քը շա­րու­նա­կում է ազ­դել Նի­կո­լի վրա, ան­գամ այն բա­նից հե­տո, երբ բրի­տա­նա­կան դիր­քերն էա­պես թու­լա­ցել են, ա­պա նաեւ մոս­կով­յան այս գոր­ծըն­թա­ցից էա­կան հույ­սեր պետք չէ ու­նե­նալ:
Ա­մեն դեպ­քում, նաեւ Բ­րի­տա­նիա­յում ան­ցած շա­բաթ կա­յա­ցած տե­ղա­կան մար­մին­նե­րի ընտ­րութ­յու­ննե­րը շատ բան հու­շե­ցին: Այս­պես, «ան­հի­շե­լի» ժա­մա­նակ­նե­րից իշ­խա­նութ­յունն ի­րար փո­խան­ցող եր­կու ու­ժե­րը՝ Պահ­պա­նո­ղա­կան եւ Լեյ­բո­րիս­տա­կան կու­սակ­ցութ­յուն­ներն, այս ան­գամ ջախ­ջա­խիչ պար­տութ­յուն կրե­ցին: Պահ­պա­նո­ղա­կան­նե­րը 2021թ.-ի 996 ման­դա­տից կորց­րին 679-ը, լեյ­բո­րիստ­նե­րը՝ 287-ից՝ 188-ը: Իսկ ա­հա Բ­րի­տա­նա­կան Թ­րամփ ան­վա­նու­մը ստա­ցած Նայ­ջել Ֆա­րա­ջի «Ռե­ֆորմ­նե­րի կու­սակ­ցութ­յունը», թեեւ ա­ռա­ջին ան­գամ էր մաս­նակ­ցում ընտ­րութ­յուն­նե­րին, բայց դար­ձավ բա­ցար­ձակ ա­ռա­ջա­տար՝ ստա­նա­լով 677 ման­դատ: Այն, որ նո­րա­թուխ ու­ժը նման ջախ­ջա­խիչ պար­տութ­յան է մատ­նում եր­կու ա­վան­դա­կան կու­սակ­ցութ­յուն­նե­րին, ի­հար­կե, պետք է տես­նել աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ընդ­հա­նուր գոր­ծըն­թաց­նե­րի հա­մա­տեքս­տում: Բայց սա այլ թե­մա է, թող­նենք մի կողմ: Բուն փաստն այն է, որ այս քվեար­կութ­յու­նը ցույց տվեց, որ Բ­րի­տա­նիան պատ­րաստ­վում է «աջ շրջա­դար­ձի», որն ա­վե­լի մեծ հետ­եւանք­ներ կու­նե­նա, քան Brexit-ը: Իսկ ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տով, բրի­տա­նա­կան հան­րութ­յու­նը լիո­վին մեր­ժեց այն քա­ղա­քա­կան հա­մա­կար­գը, ո­րը, կրկնենք, գոր­ծում է «ան­հի­շե­լի ժա­մա­նակ­նե­րից»: Մեր­ժեց դրա բո­լոր ատ­րի­բուտ­նե­րով հան­դերձ, այդ թվում՝ MI6-ով եւ դրա ղե­կա­վար Ռի­չարդ Մու­րով հան­դերձ: Միա­ժա­մա­նակ, բա­ցար­ձակ մե­ծա­մաս­նութ­յուն են վերց­նում ու­ժե­րը, ո­րոնք բա­ցա­հայ­տո­րեն դեմ են հան­դես գա­լիս Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նութ­յան հետ առ­ճա­կատ­մա­նը եւ­ ուկ­րաի­նա­կան հա­կա­մար­տութ­յան շա­րու­նակ­մա­նը։ Այն ա­մե­նը, ին­չը հրա­պա­րա­կայ­նո­րեն չէր քննարկ­վում նախ­կին քա­ղա­քա­կան շրջա­նակ­նե­րում։ Ի­հար­կե, սա դեռ խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րութ­յու­ններ չեն, մերժ­ված ու­ժե­րը դեռ պա­հում են իշ­խա­նութ­յու­նը: Բայց այն, որ կա նման բա­ցա­հայտ հան­րա­յին գնա­հա­տա­կան նրանց կուր­սի նկատ­մամբ, ի­հար­կե, խո­րաց­նե­լու է երկ­րի ներ­սում ե­ղած քաո­սը: Իսկ դա սպա­սե­լի է, որ մե­ծա­պես ազ­դե­լու է նաեւ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան վրա, հաշ­վի առ­նե­լով, որ այս ուղ­ղութ­յամբ ար­դեն իսկ շատ լուրջ ձա­խո­ղում­ներ կան:

Մի խոս­քով, այս նոր ի­րա­վի­ճա­կում Մու­րը՝ իր MI6-ով հան­դերձ, եւ, առ­հա­սա­րակ, Լոն­դո­նը որ­քա­նո՞վ Նի­կո­լի հա­մար կմնա հե­ղի­նա­կութ­յուն, սա կա­րե­ւոր հարց է դառ­նում: Ա­մեն դեպ­քում, ե­թե ան­գամ մնա, մեկ է, ար­տա­քին դիր­քե­րի թու­լա­ցու­մը Բ­րի­տա­նիա­յի հա­մար նախ­կին է­ֆեկ­տի­վութ­յամբ գոր­ծե­լու հա­մար քիչ շան­սեր է թող­նում, այդ թվում՝ հա­րավ­կով­կաս­յան կա­րե­ւոր ուղ­ղութ­յամբ: Իսկ լոն­դոն­յան «թե­լով թել­վե­լը» Նի­կո­լի հա­մար մեկ բան է նշա­նա­կում՝ գնա­լով ա­վե­լա­ցող խնդիր­ներ: Այ­սինքն, ե­թե ի­րոք Մու­րը նո­րից փոր­ձել է Էս­տո­նիա­յում Նի­կո­լին ինչ-որ բա­ներ «խնդրել», եւ վեր­ջինս ըն­դա­ռաջ գնա, ա­պա նվա­զա­գույն հե­տե­ւա­նքը կլի­նի այն, որ կշա­րու­նա­կի մնալ նույն փա­կու­ղու ա­ռաջ: Հաշ­վի առ­նե­լով, հի­շեց­նենք, որ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թացն ա­ռաջ տա­նող այլ հար­թակ այս պա­հին պար­զա­պես չկա:

Եվ այն, որ ՀՀ ԱԳՆ-ն շր­ջա­նա­ռութ­յան մեջ դրեց Լավ­րո­վի սպաս­վող այ­ցի մա­սին լու­րը, դա եւս շատ բան է ակ­նար­կում:

ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐՆ ԱՆՎԵՐԱԴԱՐՁ ԵՆ

Ա­մեն դեպ­քում, Կո­պեր­կինն ընդ­հան­րա­ցե­լով միտ­քը, նաեւ հայ­տա­րա­րեց. «Կա­րե­լի է ամ­րապն­դել Ռու­սաս­տան, Հա­յաս­տան եւ Ի­րան ձեւա­չա­փով շփում­նե­րով՝ տնտե­սա­կան եւ տ­րանս­պոր­տա­յին հե­ռան­կա­րա­յին նա­խագ­ծե­րի, ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հա­մա­կարգ­ման հար­ցե­րի եւ մ­շա­կու­թա­յին-մար­դա­սի­րա­կան թե­մա­նե­րի քննարկ­ման հա­մար՝ այն ըմբռ­նու­մով, որ այդ քննար­կում­նե­րը կլրաց­նեն, այլ ոչ թե կփո­խա­րի­նեն երկ­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներն ու աշ­խա­տանքն ար­դեն իսկ կա­յա­ցած տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ձեւա­չա­փե­րի շրջա­նակ­նե­րում»:

Ի­հար­կե, «երկ­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ» աս­վա­ծի տակ պետք է հաս­կա­նալ նաեւ այն պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք կան հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան երկ­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում, այդ թվում՝ Նի­կո­լի կող­մից Ար­ցա­խը Ադր­բե­ջա­նի մաս ճա­նա­չե­լու ի­րո­ղութ­յու­նը: Այ­սինքն, որ գոր­ծըն­թաց­նե­րը կա­րող են շա­րու­նակ­վել ոչ թե 2022թ.-ից կանգ­նած դիր­քե­րից, այլ այս պա­հին առ­կա ի­րո­ղութ­յուն­նե­րից ել­նե­լով: Ա­վե­լին, սա նաեւ նման­վում է ակ­նար­կի, որ հե­տա­գա­յում եւս, ե­թե Նի­կոը ո­րո­շի շա­րու­նա­կել Ա­լիե­ւի հետ երկ­կողմ խա­ղե­րը եւ ինչ-որ պա­հի ստիպ­ված լի­նի դի­մել Մոսկ­վա­յին, ա­պա նո­րից ստիպ­ված է լի­նե­լու ա­ռաջ­նորդ­վել հենց այդ պա­հին ե­ղած ի­րո­ղութ­յուն­նե­րով:

Մի խոս­քով, այն բո­լոր կո­րուստ­նե­րը, ո­րոնք նի­կոլ­յան խուն­տան բրի­տա­նա­կան խա­ղե­րի արդ­յուն­քում հասց­րեց երկ­րին եւ դեռ կա­րող է հասց­նել, ան­դառ­նա­լի են: Թե­րեւս, ե­թե միայն Ա­լիե­ւը կո­պիտ սխալ­ներ չգոր­ծի: