Հակառակորդը շարունակում է լայնածավալ պատրաստություններ տեսնել՝ ապագա պատերազմների համար. Համբարձումյան

«Իրավունք TV»-ի տաղավարում զրուցել ենք ռազմական փորձագետ ՎԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ հետ՝ անդրադառնալով ոչ միայն Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ առկա ռազմական իրադրությանն, այլ նաեւ տարածաշրջանային մարտահրավերներին:

— Վերջին շրջանում Դուք հանդես էիք եկել մի հրապարակմամբ, որտեղ շեշտում էիք, որ Ադրբեջանի զինված ուժերը, ինչպես նաեւ պետական սահմանապահ ծառայությունը, շարունակում են զինվել նորագույն հետախուզական եւ հարվածային անօդաչու սարքերով։ Կոնկրետ ի՞նչ սպառնալիքների մասին է խոսքը։

— Ինչպես նախկինում բազմիցս նշել եմ, այս թեմայի շուրջ ես առաջ եմ քաշել մի շարք տարբեր վարկածներ։ Ներկայիս իրավիճակում անհրաժեշտ է ոչ միայն վերլուծել, այլեւ գործնական քայլեր ձեռնարկել՝ ստեղծված պայմաններին դիմագրավելու համար։ Մեր առաջնային խնդիրներից մեկը հակադրոնային պաշտպանության համակարգերի զարգացումն է։ Բազմիցս շեշտել եմ, որ ունեմ ինչպես ակտիվ, այնպես էլ պասիվ պաշտպանության նախագծեր։ Այս խնդրին պետք է մոտենալ խորությամբ՝ հաշվի առնելով յուրաքանչյուր մարտական տեխնիկայի եւ անձնակազմի անհատական եւ տեղայնացված պաշտպանությունը։

Երկրորդ կարեւոր ուղղությունն այն է, որ Հայաստանը պետք է սկսի դրոնների մասսայական գնում եւ ներդրում բոլոր ստորաբաժանումներում։ Զինված ուժերը պարտադիր պետք է համալրվեն ժամանակակից անօդաչու թռչող սարքերով։ Սա հատկապես կարեւոր է, եթե հաշվի առնենք վերջին զարգացումները։ Մոտ մեկ ամիս առաջ հրապարակային կոչով հանդես եկա, որտեղ ներկայացրի, որ Ադրբեջանի զինված ուժերն անցել են նորագույն տեխնոլոգիաների՝ զարգացնելով ոչ միայն ռադիոկապով կառավարվող, այլեւ օպտիկամանրաթելային դրոնները։

Նրանք ուշադիր հետեւում են ինչպես ռուս-ուկրաինական, այնպես էլ իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմներին՝ փորձելով ներմուծել ամենաարդյունավետ մարտավարությունները։ Դրոնների կառավարման համակարգերը զարգանում են՝ անցնելով նշանակալի ազդանշանների խափանումից դեպի օպտիկական մանրաթելային կառավարման։ Սա թույլ է տալիս նրանց շրջանցել ռադիոէլեկտրոնային պայքարի միջոցները՝ դարձնելով նոր սերնդի դրոնները գրեթե անպարտելի ավանդական հակադրոնային միջոցների դեմ։

Այս դրոնները հագեցած են հակահետեւակային տեխնոլոգիաներով, ինչը մեծ վտանգ է ներկայացնում մեր զորքերի կենդանի ուժի համար։ Նրանք ոչ միայն առավել ճշգրիտ են, այլեւ շատ մատչելի են՝ արտադրական ինքնարժեքով թույլ տալով պատրաստել զանգվածային արտադրության մոդելներ։ Այդպիսով, նրանք կարողանում են սովորական զինծառայողներին շատ կարճ ժամանակում վերածել դրոնների օպերատորների՝ առանց մեծ ռեսուրսների ծախսի։

Հայկական կողմը պետք է հաշվի առնի այս ամենը՝ իր հերթին զարգացնելով ինչպես ակտիվ, այնպես էլ պասիվ պաշտպանական լուծումներ։ Պետական մակարդակով անհրաժեշտ է լայնամասշտաբ աշխատանք իրականացնել՝ թե՛ տեխնոլոգիական, թե՛ կազմակերպչական առումով։ Ակնհայտ է, որ հակառակորդը շարունակում է լայնածավալ պատրաստություններ տեսնել ապագա պատերազմների համար։ Մենք, որպես պետություն եւ բանակ, պարտավոր ենք պատասխանել համարժեք ձեւով՝ հենվելով ռազմավարական տեսլականի վրա եւ ընդունելով, որ ժամանակակից պատերազմը պահանջում է նոր մտածողություն ու պատրաստվածություն։

— Որոշ վերլուծաբաններ տալիս են նաեւ մեկնաբանություններ այն մասին, թե իբր ադրբեջանական կողմը կարող է դիմել նաեւ լոկալ մարտական գործողությունների։ Կխնդրեի, մասնագիտական տեսանկյունից մի փոքր վերլուծեք, թե որքանով է այդ տարբերակը հնարավոր դիտարկել։

— Այս պահին անհրաժեշտ եմ համարում արձանագրել, որ ինձ, որպես քաղաքացի, այնքան էլ թույլ չեմ տալիս պաշտոնապես արտահայտվելու ՀՀ Զինված ուժերում տեղի ունեցող զարգացումների մասին։ Այնուամենայնիվ, չեմ կարող լռել այն նկատառումների շուրջ, որոնց հետ համաձայն չեմ։ Հաշվի առնելով Ադրբեջանի կողմից իրականացվող ակտիվ ռազմական կուտակումները, մասնավորապես՝ հրթիռահրետանային սպառազինությամբ հագեցած ուժերի տեղաբաշխումը տարբեր ուղղություններով, անհրաժեշտ եմ համարում հատուկ անդրադառնալ այս հարցին։

Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետությունից սկսած՝ մինչեւ Արարատի մարզ, Սյունիքի մարզով եւ Վայոց ձորով անցնող տարածքներում նկատվում են զգալի ռազմական կուտակումներ։ Բացի այդ, Լեռնային Ղարաբաղի անցումն Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո էլ ավելի է ընդլայնել նրանց հնարավորությունները։ Ըստ էության, այդ տարածքների միջոցով ձեւավորվել է կիլոմետրանոց ռազմավարական գիծ, որից նրանք օգտվում են՝ ուժեր կենտրոնացնելով բոլոր հիմնական ուղղություններով։

Տավուշի, Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի եւ Սյունիքի մարզերը, ինչպես նաեւ Նախիջեւանի ուղղությունը, ներկայումս ակտիվ ռազմական պատրաստության մեջ են։ Ադրբեջանը այնտեղ տեղափոխել է մեծ թվով մարտական ստորաբաժանումներ՝ հագեցած ժամանակակից զրահապատ տեխնիկայով, բեռնատարներով, բարդ հրետանային համակարգերով, ռեակտիվ կայաններով եւ այլն։ Այդ թվում՝ իսրայելական արտադրության բարձր տեխնոլոգիական սպառազինություն, ինչպես նաեւ հրթիռային եւ հրետանային մարտավարական համակարգեր։

Պետք է ընդգծել, որ Լեռնային Ղարաբաղում նախկինում տեղակայված հայկական զորամասերը՝ զրահատանկային, ավտոմոբիլային եւ տեխնիկական ստորաբաժանումներով, գրավվել են ադրբեջանական կողմի կողմից գրեթե առանց կռվի։ Սա, անկեղծ ասած, անգամ ինձ համար մնում է անբացատրելի։ Այդ զորամասերում այժմ կա մեծ քանակությամբ վառելիք եւ զինամթերք։

Ադրբեջանի իրականացրած այս լայնածավալ քայլերը վկայում են, որ նրանք պատրաստվում են ոչ միայն տեղային, այլեւ խորքային ռազմական գործողությունների։ Գիտեմ նաեւ, որ Ադրբեջանում այս պահին ընթանում են չնախատեսված ստուգումներ՝ բոլոր հիմնական զորամասերում՝ ներառյալ տեխնիկական եւ հոգեբանական պատրաստության մակարդակը։ Ավելին, ներգրավվել են քաղաքացիական եւ շինարարական ընկերություններ, որոնց տեխնիկան արդեն իսկ ծառայում է ռազմական ենթակառուցվածքների ստեղծմանն ու ամրապնդմանը։ Իսկ այս ֆոնին, ցավով պետք է նշեմ, որ ՀՀ-ի կողմից համարժեք արձագանք եւ մոբիլիզացիոն քայլեր չեն նկատվում։

Որտե՞ղ է լայնամասշտաբ զորահավաքը, ազգային մոբիլիզացիոն գործողությունները՝ համապատասխան ժամանակակից մարտահրավերների դեմ պայքարի համար: Հայաստանը պարտավոր է ստեղծել նոր բանակային կորպուս՝ հիմնվելով Լեռնային Ղարաբաղի նախկին բանակի սպաների եւ ենթասպաների անձնակազմի վրա։

Հաշվի առնելով, որ մենք զիջում ենք հակառակորդին թե՛ քանակով, թե՛ զինտեխնիկայով եւ թե՛ պատրաստության մակարդակով՝ անհրաժեշտ է ընդունել այլընտրանքային ռազմավարություն։ Կարեւոր եմ համարում Սփյուռքի ամբողջ ներուժի ներգրավումը՝ կանանց եւ տղամարդկանց։ Անհրաժեշտ է կազմակերպել մասսայական վարժանքներ, կրակային պատրաստություն, տեղանքում կողմնորոշման դասընթացներ, առաջին բուժօգնության ուսուցում, ապաստարանների համակարգի վերակառուցում։ Ցավով եմ արձանագրում, որ նման առաջարկները դեռեւս անտեսվում են, սակայն ժամանակը ցույց է տալիս՝ պետք է պատրաստ լինել։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ