ԼԱՎՐՈՎԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ Է ՇԱՏ ԿՈՆԿՐԵՏ ՀԱՐՑԵՐԻ ԵՎ ՆՈՒՅՆՔԱՆ ԿՈՆԿՐԵՏ ՊԱՏԱՍԽԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Վեր­ջին ան­գամ, թե երբ էր Ռու­սաս­տա­նի ԱԳ նա­խա­րար Սեր­գեյ Լավ­րո­վը այ­ցե­լել Հա­յաս­տան, ար­դեն նույ­նիսկ դժվար է հի­շել: Թե ին­չով պետք է բա­ցատ­րել նման եր­կա­րա­շունչ պաու­զան, դժվար չէ կռա­հել. քա­ղա­քա­կան կուր­սը, ո­րը վա­րում են նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը, հենց դրան էլ տա­նում էր՝ ռու­սա­կան կող­մի հետ նվա­զա­գույն շփում­նե­րի: Ու­րեմն, ին­չո՞ւ Լավ­րո­վը ո­րո­շեց գալ Հա­յաս­տան:

ԻՆՉ Է ՀՈՒՇՈՒՄ ԼԱՎՐՈՎԻ ԱՅՑԸ

Չ­նա­յած, ՌԴ արտ­գործ­նա­խա­րա­րի այս այ­ցի մա­սին խո­սակ­ցությ­ուն­ներ կա­յին դեռ տա­րեսկզ­բից, երբ Միր­զո­յան Ա­րոն նույն­պես եր­կա­րա­շունչ պաու­զա­յից հե­տո մեկ­նեց Մոսկ­վա: Ա­րոն, ա­սենք նաեւ նրա տե­րը՝­ Նի­կո­լը, ի­հար­կե, ի­րենց շատ ա­վե­լի հար­մա­րա­վետ են զգում եվ­րո­պա­կան «սա­լոն­նե­րում»: Բայց ա­հա, տա­րեսկզ­բին ար­դեն ակն­հայտ էր, որ լուրջ փո­փո­խութ­յուն­ներ են սպաս­վում՝ ԱՄՆ-ում Թ­րամ­փի նա­խա­գահ դառ­նա­լուն պես: Եվ այն, որ գործ­նա­կա­նում Թ­րամ­փի ի­նա­գու­րա­ցիա­յին զու­գա­հեռ, երբ ար­դեն հաս­տատ էր, որ գլո­բա­լիստ­նե­րը նոր մա­հա­փոր­ձի կամ նման այլ մի­ջոց­նե­րով չեն կա­րո­ղա­նա­լու ար­գե­լա­կել Թ­րամ­փի մուտ­քը օ­վա­լա­ձեւ աշ­խա­տա­սեն­յակ, թե­րեւս ան­գամ Նի­կո­լը հաս­կա­ցավ, որ Մոսկ­վա­յի հետ կա­պե­րին վերջ տա­լը դառ­նում է ժա­մա­նա­կավ­րեպ, ու հենց այդկերպ էլ ըն­կալ­վեց Ա­րո­յի մոս­կով­յան այ­ցը: Ավ­ե­լին, այդ ժա­մա­նակ հնչե­ցին երկ­կողմ աշ­խա­տանք­ներն ակ­տի­վաց­նե­լու մա­սին խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, եւ այդ ֆո­նին էլ օ­րա­կար­գում հայտն­վե­ցին Լավ­րո­վի՝ Հա­յաս­տան այ­ցե­լե­լու մա­սին խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը: Բայց նաեւ, որ ե­թե երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նեն ո­րո­շա­կի մա­կար­դա­կի:

Սա ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տով: Իսկ ա­վե­լի դե­տա­լա­յին ա­ռու­մով այս հարցն է. Լավ­րո­վի այս այ­ցը պետք է հա­մա­րել, որ­պես հայ-ռու­սա­կան ե­ղած խնդիր­նե­րին ինչ-որ լու­ծում տա­լու քա՞յլ, թե սա այց է ըն­դա­մե­նը «պտիչ­կա» դնե­լու հա­մար: Չ­նա­յած, այս խա­ռը ժա­մա­նակ­նե­րում ա­սել, թե Լավ­րովն ըն­դա­մե­նը «պտիչ­կա­յի» հա­մար ժա­մա­նակ կկորց­նի, ե­րե­ւի միամ­տութ­յուն կլի­ներ:

Ին­չե­ւէ, թե ինչ ծրագ­րեր է հե­տապն­դում ՌԴ արտ­գործ­նա­խա­րա­րը Հա­յաս­տա­նում, ՌԴ ԱԳՆ-ն կան­խավ ո­րո­շա­կի մեկ­նա­բա­նութ­յու­ներ տվեց: Այն է՝ «հան­գա­մա­նա­լից բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րը» Միր­զո­յա­նի, «զրույց­ներ» Փա­շին­յա­նի եւ Խա­չա­տուր­յա­նի հետ։ Դ­րանք ուղղ­ված են լի­նե­լու նախ՝ «2024 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­բե­րի 8-ին բարձր մա­կար­դա­կով ձեռքբեր­ված պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի զար­գաց­ման, ինչ­պես նաեւ հուն­վա­րի 21-ին Միր­զո­յա­նի՝ Մոսկ­վա կա­տա­րած այ­ցի արդ­յունք­նե­րին»: Բա­ցի այդ. «Օ­րա­կար­գում երկ­կողմ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան հար­ցե­րի լայն շրջա­նա­կի քննար­կումն է, եվ­րա­սիա­կան ին­տեգ­րա­ցիոն միա­վո­րում­նե­րի գծով փոխ­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը» եւ այլն: Վեր­ջա­պես. «Ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան գե­րա­տես­չութ­յուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րը մտքե­րի ա­ռար­կա­յա­կան փո­խա­նա­կում կու­նե­նան տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին անվ­տան­գութ­յան հիմ­նախն­դիր­նե­րի, այդ թվում՝ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան եւ հայ-թուր­քա­կան կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րի հե­ռան­կար­նե­րի շուրջ»:

Այ­սինքն, միան­գա­մայն ծան­րակ­շիռ օ­րա­կարգ է, ո­րը պար­զեց­րած տես­քով կա­րե­լի է նաեւ այս­պես նկա­րագ­րել: Այն է, Լավ­րո­վը նախ փոր­ձե­լու է հաս­կա­նալ նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յու­ննե­րի ներ­կա տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րը երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի եւ ին­տեգ­րա­ցիոն միա­վո­րում­նե­րի, եւ, թե­րեւս, ա­ռա­ջին հեր­թին՝ ՀԱՊԿ-ի հետ կապ­ված (հաշ­վի առ­նե­լով, որ Նի­կո­լը ԵԱՏՄ-ին գո­նե ցու­ցադ­րա­բար դեմ չի խո­սում): Այ­սինքն, երբ այս­տեղ ըն­դուն­վում են դե­պի Եվ­րա­միութ­յուն գնա­լու ո­րո­շում­ներ, բնա­կան է, որ Մոսկ­վան հար­ցեր է ա­ռա­ջադ­րե­լու: Այդ թվում՝ ինչ­պե՞ս եք տես­նում Ռու­սաս­տա­նի եւ ռու­սա­կան ին­տեգ­րա­ցիոն հա­մա­կար­գի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան ա­պա­գան, նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով Մոսկ­վա­յի այն բազ­մա­թիվ զգու­շա­ցում­նե­րը, որ եվ­րո­պա­կան եւ եվ­րա­սիա­կան հա­մա­կար­գերն ան­հա­մա­տե­ղե­լի են. ԵՄ գնա­լու դեպ­քում պետք է դուրս գալ, աս­ենք, ԵԱՏՄ-ից:

Երկ­րորդ թե­ման, ո­րը մշտա­պես Մոսկ­վա­յի հա­մար մնում է ա­ռաջ­նա­յին օ­րա­կար­գում, հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան եւ հայ-թուր­քա­կան կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թաց­ներն են, հաս­կա­նա­լի է, ել­նե­լով այդ հար­ցում ռուս­նե­րի դե­րից կամ դե­րի բա­ցա­կա­յութ­յու­նից: Ա­վե­լի կոնկ­րետ, նի­կոլ­յան Հա­յաս­տանն ի­րեն տես­նում է Ադր­բե­ջանն ու Թուր­քիան ի­րար կա­պող մի­ջանց­քի դե­րո՞ւմ, թե կա­րող է թե­կու­զեւ կա­պի օ­ղակ լի­նել, բայց ու­նե­նա­լով ՌԴ-ի հետ կա­պերն ու ներ­կա­յութ­յու­նը, չի գնա վի­լա­յե­թաց­ման: Իսկ դա էլ գա­լիս է ա­վե­լի պարզ հար­ցի՝ ի՞նչ մե­խա­նիզ­մով են նի­կո­լա­կան­նե­րը շա­րու­նա­կում պատ­կե­րաց­նել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­տի­կան, բրյու­սել­յա՞ն, ա­վե­լի ճիշտ՝ բրի­տա­նա­կա՞ն, թե՝ ռու­սա­կան:

Հաս­կա­նա­լի է, այդ բո­լոր հար­ցե­րը են­թադ­րում են բարդ քննար­կում­ներ, տա­րաբ­նույթ փաս­տարկ­ներ եւ հա­կա­փաս­տարկ­ներ, ո­րոնք կմնան բա­նակ­ցա­յին կու­լո­ւար­նե­րում: Բայց ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տը, դա­տե­լով գո­նե ՌԴ ԱԳՆ-ի այդ նախ­նա­կան մե­սիջ­նե­րից, հե­տեւ­յալն է՝ Լավ­րո­վը ե­կել է շատ կոնկ­րետ հար­ցադ­րում­նե­րով եւ, ըստ ա­մե­նայ­նի, նույն­քան կոնկ­րետ պա­տաս­խան­ներ ստա­նա­լու՝ ո՞ր ուղ­ղութ­յամբ է պատ­րաստ­վում ա­ռաջ գնալ նի­կոլ­յան թի­մը, եվ­րա­լի­բե­րաս­տա­կա՞ն, թե՝ ռու­սա­կան: Ա­վե­լի կոնկ­րետ, դեռ Ա­րո­յի տա­րեսկզ­բի մոս­կով­յան այ­ցի ժա­մա­նակ կային այն խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը, որ այդ բո­լոր քննար­կում, փաս­տարկ-հա­կա­փաս­տարկ­նե­րի հետ մեկ­տեղ, նրա ա­ռաջ հենց նույն հար­ցադ­րում­ներն են դրվել: Եվ նման է, որ այդ ա­մե­նին կա­վե­լա­նան նաեւ նոր ի­րո­ղութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք ստեղծ­վել են այս վեր­ջին չորս ա­միս­նե­րին, ու հի­մա պետք է լի­նեն վերջ­նա­կան պա­տաս­խան­ներ:

ՆՈՐ ԻՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Այս­պի­սով, ի՞նչ ռեակ­ցիա է պետք սպա­սել Նի­կո­լից: Գո­նե տրա­մա­բա­նո­րեն այս վեր­ջին չորս ա­միս­նե­րի ի­րո­ղութ­յու­ննե­րը պետք է որ նրան շատ բան բա­ցա­հայ­տած լի­նեն: Նախ, ե­թե ժա­մա­նա­կին հա­յաս­տան­յան, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յու­նը ԱՄՆ-ի ու­ղիղ հե­տաքրք­րութ­յու­ննե­րի դաշտում էր, եւ ա­մե­րիկ­յան նախ­կին պետ­քար­տու­ղար Բ­լին­քենն ան­ձամբ էր զբաղ­վում հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րով, ա­պա ներ­կա պա­հին այդ հար­ցում կան տեկ­տո­նա­կան բնույ­թի փո­փո­խութ­յուն­ներ: Այն է՝ Թ­րամփն ու նրա թի­մը շա­րու­նա­կում են զրո­յա­կան հե­տաքրք­րութ­յուն ցու­ցա­բե­րել ոչ թե պար­զա­պես հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի», այլ, խո­շոր հաշ­վով, ողջ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի նկատ­մամբ: Ա­մեն դեպ­քում` փաստն այն է, որ բա­ցի մեկ-եր­կու «լա­վա­տե­սա­կան» հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րից, թե ցան­կա­լի է, որ այդ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» ստո­րագր­վի, ո­րե­ւէ այլ գործ­նա­կան միտք, կամ ան­գամ հե­ռան­կա­րա­յին ռազ­մա­վա­րութ­յան մա­սին ակ­նարկ Վա­շինգ­տո­նից չի ե­ղել: Ան­գամ այն բա­նից հե­տո, երբ Նի­կո­լը «ե­րե­սի զո­ռով» հա­սավ փոխ­նա­խա­գա­հի ըն­դու­նա­րան: Կամ մյուս կող­մից. Ա­լիե­ւը գրե­թե բա­ցա­հայտ էր սկսել խո­սել Նե­թան­յա­հու­ի միջ­նոր­դութ­յամբ Իս­րա­յել-ԱՄՆ-Ադր­բե­ջան դա­շին­քի մա­սին: Վեր­ջա­պես, Թ­րամ­փը շատ է սի­րում ի­րեն բո­լոր մեծ ու փոքր հա­կա­մար­տութ­յուն­նե­րը լու­ծո­ղի կեր­պա­րով ներ­կա­յաց­նել: Ընդ ո­րում, Հա­րա­վա­յին Կով­կասն էլ ոչ թե Խա­ղաղ օվ­կիա­նո­սում կո­րած ինչ-որ կղզյակ է, այլ միան­գա­մայն կա­րե­ւոր, ռազ­մա­վա­րա­կան նշա­նա­կութ­յան տա­րա­ծաշր­ջան: Ու չնա­յած այս ա­մե­նին, կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ ոչ մի տե­սա­նե­լի ռեակ­ցիա Վա­շինգ­տո­նից չկա ու չկա: Ան­գամ չեն նշմար­վում հե­ռա­վոր ակ­նարկ­ներ, որ ինչ-որ պա­հի Թր­ամ­փի մոտ այս ուղ­ղութ­յան հան­դեպ հե­տաքրք­րութ­յուն կա­ռա­ջա­նա: Ու այս ի­րա­վի­ճա­կը գնա­լով ա­վե­լի ու ա­վե­լի է հա­մո­զիչ դարձ­նում այն միտ­քը, որ ներ­կա­յիս Վա­շինգ­տո­նը կով­կաս­յան գո­տին, որ­պես Ի­րան-­Ռու­սաս­տան կա­պի օ­ղակ, ա­ռաջ­նա­յին է հա­մա­րում ռու­սա­կան շա­հը՝ խու­սա­փե­լով մտնել «մա­տի եւ­մա­տա­նու» ա­րան­քը:

Թե­րեւս ԱՄՆ-ի այս ռեակ­ցիա­յից բխող «կաս­կած­նե­րը փա­րա­տե­լու» հա­մար Նի­կոլն այս ա­միս­նե­րին մի շարք շփում­ներ ու­նե­ցավ եվ­րո­պա­ցի­նե­րի հետ: Եվ վեր­ջի­նը օ­րերս՝ Տի­րա­նա­յում, որ­տեղ նա կարճ շփում­ներ ու­նե­ցավ գործ­նա­կա­նում բո­լոր եվ­րա­լի­դեր­նե­րի հետ՝ Մակ­րոն, Ս­թար­մեր, Մերց, ԵՄ պաշ­տոն­յա­ներ եւ այլն: Ի­հար­կե, այդ ա­մե­նը հրա­պա­րա­կավ մա­տուց­վեց ԵՄ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րը զար­գաց­նե­լու սոու­սով: Սա­կայն դժվար թե Ալ­բա­նիա հաս­նե­լով, Նի­կո­լը նաեւ չփոր­ձեր հաս­կա­նալ, թե ինչ տրա­մադ­րութ­յուն­ներ են տի­րում եվ­րա­լի­դեր­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում: Բայց դա տես­նե­լու հա­մար թե­րեւս Տի­րա­նա հաս­նել ան­գամ պետք չէր. դա­տե­լով տե­ղե­կատ­վա­կան հոս­քե­րից, եվ­րա­լի­դեր­նե­րի մոտ տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րը, մեղմ ա­սած, մռայլ են: Հենց ալ­բա­նա­կան այդ հան­դիպ­ման նա­խօ­րեին նրանք Ս­տամ­բու­լում լուրջ պար­տութ­յուն կրե­ցին. փոր­ձում էին ա­մեն կերպ ձա­խո­ղել ռու­սա­կան եւ ուկ­րաի­նա­կան պավ­տի­րա­կութ­յուն­նե­րի ու­ղիղ հան­դի­պու­մը, դրա­նում մե­ղադ­րել ռուս­նե­րին եւ Թ­րամ­փին պար­տադ­րել՝ գնալ նոր պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րի՝ բա­ցա­ռե­լով Պու­տի­նի հետ ա­մեն մի շփում: Բո­լոր կե­տե­րը ձա­խող­վե­ցին, եւ այդ պա­հին ակն­հայտ էր, որ դա ա­ռաջ է բե­րե­լու նոր ձա­խո­ղում­ներ, ո­րին դեռ կհաս­նենք: Մինչ այդ, եւս մեկ խո­շոր ձա­խո­ղում ու­նե­ցան. փոր­ձում էին ի­րենց ներ­կա­յա­ցուց­չին դարձ­նել Հ­ռո­մի պապ, սա­կայն Թ­րամփն ա­ռանց ա­վե­լորդ ջան­քե­րի իր կողմ­նակ­ցին, ով ան­գամ ֆա­վո­րիտ­նե­րի ցան­կում չէր, հասց­րեց պա­պա­կան գա­հին: Եվ այս­պես շա­րու­նակ. ձա­խո­ղում­նե­րի կանգ չառ­նող շա­րան, ո­րոնք բո­լո­րը մեկ բան են ցույց տա­լիս՝ Եվ­րո­պան գո­նե այս պա­հին լուրջ հար­ցեր լու­ծող ֆի­գու­րա չէ:

Ա­սել, թե Նի­կոլն այս ա­մե­նը չի տես­նում, միամ­տութ­յուն կլի­ներ: Ու միայն այն փաս­տը, որ նա­խօ­րեին, ա­ռանց չա­փա­զան­ցութ­յան, ողջ աշ­խար­հը սպա­սում էր Պու­տին-Թ­րամփ հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցին, եւ դրա­նից հե­տո շտա­պե­ցին ա­ռան­ձին ար­տա­հայ­տութ­յուն­նե­րի եւ տեր­մին­նե­րի մա­կար­դա­կով վեր­լու­ծել այն, ար­դեն իսկ ոչ թե ազ­դակ, այլ շատ կոնկ­րետ փաստ է, որ այս չորս ա­միս­նե­րին աշ­խար­հում ար­մա­տա­կան փո­փո­խութ­յուն­ներ են տե­ղի ու­նե­ցել, եւ ներ­կա դի­նա­մի­կան դրանց խո­րաց­ման ուղ­ղութ­յամբ է…

Ա­հա, այս ի­րա­վի­ճա­կում էլ Լավ­րո­վը գա­լիս է Հա­յաս­տան, եւ, ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան տար­բե­րակն է, որ Նի­կո­լին շատ կոնկ­րետ հար­ցեր կտա՝ նույն­քան կոնկ­րետ պա­տաս­խան­ներ ստա­նա­լու ակն­կա­լի­քով: Նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ Զա­խա­րո­վան շատ կոնկ­րետ հայ­տա­րա­րեց, թե ԱՄՆ հա­յաս­տան­յան դես­պա­նա­տան 2000 աշ­խա­տա­կից­նե­րից կամ USAID-ից ժա­մա­նա­կին փող ստա­ցող­նե­րից ո­մանք Զ­բաղ­ված են «ու­սաս­տան­յան-հայ­կա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի խա­թար­մամբ»: Այն դեպ­քում, երբ. «­Մենք Հա­յաս­տա­նի հետ բո­լոր ուղ­ղութ­յուն­նե­րով ըն­դար­ձակ օ­րա­կարգ ու­նենք ոչ միայն քննար­կում­նե­րի, այլև կոնկ­րետ կի­րա­ռա­կան, պրագ­մա­տիկ աշ­խա­տան­քի հա­մար»։

Դե ու­րեմն տես­նենք, թե որն է նման ի­րա­վի­ճա­կում լի­նե­լու Նի­կո­լի քայ­լե­րը: