Թուրքիան պատրաստ չէ Ուկրաինայի նման իրեն կրակի մեջ գցել հանուն Արեւմուտքի շահերի. Լոքմագյոզյան

Իրականում լարվա՞ծ են ռուս-թուրքական հարաբերությունները, ի՞նչ զարգացումներ սպասել Պուտին-Էրդողան սպասվելիք հանդիպումից, և այն ի՞նչ ազդեցություն կունենա մեր տարածաշրջանի վրա, «Իրավունքի» հետ զրույցում այս և այլ հարցերին պատասխանել է Միջինարևւելյան ուսումնասիրությունների կենտրոնի տնօրեն, թուրքագետ ՏԻՐԱՆ ԼՈՔՄԱԳՅՈԶՅԱՆԸ:

«ԷՐԴՈՂԱՆԸ ԵՎ ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԱՐԵՎՄՈՒՏՔԻ ՎԵՐՋԻՆ ԿԱՄՈՒՐՋՆ ԵՆ»

— Առաջիկայում սպասվում է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հանդիպումը Մոսկվայում: Ըստ էության, Էրդողանի հրավերը Կրեմլից մերժվել էր, և  Էրդողանի վարչախումբը որոշում է կայացրել, որ հենց նա  է գնալու Մոսկվա: Այս հանդիպումը կարելի՞ է դիտարկել նոր ու բեկումնային զարգացումների սկիզբ:

— Սա նոր չէ, սա մեկ այլ գործընթացի շարունակությունն է: Էրդողանը գնում է Մոսկվա նոր պայմաններ ստեղծելու համար, որ Ռուսաստանի թույլտվությամբ նորից ցորեն արտահանվի Եվրոպա: Առաջին անգամ մենք տեսանք, թե դա ինչպես կատարվեց: Եվրոպան հիմնականում շեշտում էր, թե Աֆրիկյան սովի մատնված ժողովուրդներն այդ ցորենի կարիքը ունեն: Մենք տեսանք, երբ Ռուսաստանը այդ ցորենը բաց թողեց, այն հարյուր տոկոսով գնաց Եվրոպա, ոչ թե` Աֆրիկա: Պուտինը շեշտեց դրա մասին, և դա որպես պայման դրեց արդեն: Առաջին գործարքը կատարվել էր Էրդողանի միջնորդությամբ: Շատերը դա դիտարկում են ռուս-թուրքական համագործակցություն Հայաստանի դեմ, իհարկե, այդպիսի բան գոյություն չունի: Էրդողանը և Թուրքիան պարզապես Արևմուտքի վերջին կամուրջն են: Միակ մարդը, որը կամուրջները չի այրել Ռուսաստանի հետ և կարող է միջնորդ հանդիսանալ Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև, Էրդողանն է: Էրդողանի համար կարևոր չէ Պուտի՞նն է իր մոտ գալու, թե՞ ինքը Պուտինի մոտ, այնուամենայնիվ՝ ինքը վերջում շահավետ է դուրս գալու, որովհետև միջնորդ է լինելու, եթե հաջողացնի այդ գործարքը: Համենայնդեպս, Էրդողանը հույս ունի, որ կհաջողացնի, բացի այդ, իրեն մղում են, Արևմուտքում այդ ցորենի կարիքը գա: Կարող է Արևմուտքն էլ ինչ-որ զիջումների պատրաստ է, բայց բացեիբաց ցույց չի տալիս, Էրդողանը հարմար միջնորդ է, որ նրա միջոցով Արևմուտքը բանակցի Պուտինի հետ:

— Հանդիպմանն ընդառաջ Էրդողանը օրերս հայտարարեց , որ ճանաչում է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը՝ ներառյալ Ղրիմը: Ի՞նչ է ուզում այս քայլով հասկացնել Վ. Պուտինին: Որքանո՞վ էր սա դիվանագիտական քայլ:

— Քաղաքականության մեջ պատահականություն չկա, ամեն մի խոսքի տակ մեսիջ պետք է փնտրել, և դա Էրդողանի, այսինքն` Թուրքիայի կառավարության այս վերջին տարիների դիրքորոշումն է ցույց տալիս, հատկապես ռուս-ուկրաինական պատերազմի շեմին: Էրդողանը վերջին կամուրջն է, նա բոլոր կամուրջները չքանդեց: Հատկապես արևելաեվրոպական երկրները բոլոր կամուրջները քանդեցին, այստեղ մի քիչ Հունգարիային կարող ենք մի կողմ  դնել: Դրա համար այդ միջնորդի դերը կարող է կատարել Թուրքիան: Երկու կողմին էլ դեմ չի խոսում ու դեմ գործարք չի անում: Իհարկե, պաշտպանում է Ուկրաինային, բայրաքթարներ է տալիս, իսկ մյուս կողմից Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցներին չի մասնակցում, Ռուսաստանի հետ էլ հարաբերությունները չի փչացնում, երկու կողմին էլ մի քիչ կողմնակից է լինում և, միևնույն ժամանակ, ոչ այդքան կողմնակից է լինում, այդ պատճառով երկու կողմն էլ բավարարված են իրենց զգում: Ուղղակի, թշնամություն ցույց չի տալիս, ինչպես մյուս երկրներն են, հատկապես եվրոպական, այդ իսկ պատճառով կարող է լավ միջնորդ հանդիսանալ:

«ՌՈՒՍԱՍՏԱՆ-ԹՈՒՐՔԻԱ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՐԲԵՔ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ԼԱՎԱՆԱԼ»

— Ղրիմը ճանաչելով Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության մաս` Թուրքիան  չի՞ գրգռի Ռուսաստանին: Էրդողանն այդ հայտարարությամբ մտավախություններ չունի:

— Գուցե դրանով ինչ-որ բաներ է ուզում ձեռք բերել, դա նորություն չէ Թուրքիայի քաղաքականության մեջ, Էրդողանը հենց նման քաղաքականություն վարեց Չինաստանի հետ: Երբ որ Չինաստան էր գնալու պետական այցով, դրան նախորդող ժամանակաշրջանում Թուրքիայում ույղուրական մի սիրո ալիք բարձրացավ, և տարբեր տեղերում նաև Էրդողանի շուրթերից լսեցինք ույղուրների պաշտպանության մասին խոսքեր: Այսինքն՝ դա Չինաստանի նկատմամբ ճնշման միջոց էր: Նա ցույց տվեց, որ կարող է նաև ույղուրների հարցը քննարկել, մեծացնել այդ խնդիրները, և Չինաստանից ինչ-որ զիջումներ կորզել: Իսկ երբ Չինաստան գնաց միանգամից ույղուրներին ծախեց և լրիվ չինական կողմնորոշումով հանդես եկավ: Չինացիներն իրեն բավարարեցին որոշակիորեն, և քանի որ բավարարված էր, ույղուրները էլ պետք չէին իրեն, օգտագործած շորի նման գցեց մի կողմ: Այսօր նորից Ուկրաինայի կողմից է հանդես գալիս, Ռուսաստանի դիրքը ուզում է թուլացնել, հույս ունի, որ Ռուսաստանից ավելի հզոր շահույթ կարող է պոկել:

— Ռուս-թուրքական հարաբերությունների նման զարգացումն ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ մեր տարածաշրջանի վրա:

— Այս երկու պետություններից մենք կախված ենք, սակայն այս երկու երկրների հարաբերությունները երբեք չի կարող լավանալ` այն, որ այսօր ինչ-որ բաներ տեսնում ենք, ես դա որպես հարաբերությունների լավացում չեմ համարում: Այստեղ միայն պարզապես իրար որպես հզոր հակառակորդ տեսնող և ըստ այդմ կշռադատող երկրի կեցվածք ենք տեսնում երկու կողմից էլ: Այսինքն` երկու կողմն էլ խուսափում են առճակատում ունենալուց և առիթներ են ման գալիս, որ տեղ-տեղ համագործակցեն, մեղմացնեն իրավիճակը, սակայն երկու կողմն էլ իր դիրքը թողնելու նպատակ չունի: Հայաստանը Թուրքիայի համար ամենագլխավոր թշնամիներից մեկն է, սակայն Թուրքիայի համար Ռուսաստանը ավելի մեծ թշնամի է, ինչո՞ւ, որովհետև Հայաստանը այն հզորությունը չունի Թուրքիայի դեմ ինչ-որ բան անելու, մինչդեռ Ռուսաստանը վտանգավոր ու վախենալու թշնամի է: Թուրքիայի մեջքին կանգնած է ամբողջ Արևմուտքը, սակայն Թուրքիան պատրաստ չէ Ուկրաինայի նման իրեն կրակի մեջ գցել հանուն Արևմուտքի շահերի: Թուրքիան, իհարկե, իր շահերն է առաջ տանում` ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Իրանի հետ կապված: Եթե հարկ լինի նաև ավելի ուժեղ քայլերի կարող է գնալ, գիտե՞ք Թուրքիան 80 մլն բնակչություն ունի, հիմա արդեն 80-ից ավելի, այդ 80 մլն-ից 10 մլնը վերանա, Թուրքիայի համար մեծ պրոբլեմ չէ: Ինչպես ժամանակին Թուրքիան կորեական պատերազմին մասնակցեց, լիքը կորուստներ ունեցավ, բայց իր երկիրը պրոբլեմ չունեցավ ու դրանով մեծ դիվիդենտ շահեց Արևմուտքի կողմից: Հիմա այստեղ կարող է մարդկային ուժը զոհաբերի, սակայն երկիրը չի ուզենա զոհաբերել, ինչպես Զելենսկին է անում Ուկրաինայում: Այդ առումով Թուրքիան զելենսկիական Ուկրաինա չի դառնալու, իրեն կրակը չի գցի Արևմուտքի համար, բայց կշարունակի մնալ Արևմուտքի գործակատարը: Սա է Էրդողանի ասածը:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ

Այս թեմայով Այսօր, դժբախտաբար, մեր ներսից ենք ստանում հարվածները. Լոքմագյոզյան 1.5 միլիոն քո ազգիցդ կոտորվել է, եւ դու դա հարցականի տակ ես դնո՞ւմ, էլ ի՞նչ անուն տանք այս մարդկանց. թուրքագետ Այս ռեժիմը որոշել է սպանել Արմեն Աշոտյանին. Նաիրա Զոհրաբյան Սա խայտառակ դատական պոռնոգրաֆիա է. Նաիրա Զոհրաբյան «301-ի խորհուրդ»-ը տվել է Հայաստանին սպասվող տարածքային եւ մարդկային անվերադարձ կորուստները կանխելու միակ լուծման բանալին