Իրանը հարվածեց, ու հիմա ո՞ւր է տանելու «մեծ խաղը»

Այն, որ Ի­րա­նի եւ Իս­րա­յե­լի հա­կա­մար­տութ­յու­նը, ա­ռա­վել եւս, երբ այն ռազ­մա­կան տեսք ստա­ցավ, պար­զա­պես չի կա­րող մե­ծա­պես չազ­դել ինչ­պես ողջ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քի, այն­պես էլ՝ հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նի վրա, հաս­կա­նա­լի է: Ինչ սպա­սե­լիք­ներ կա­րող են լի­նել, ա­ռա­վել եւս՝ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան ներ­կա լա­րում­նե­րի ֆո­նին, փոր­ձենք հաս­կա­նալ:

ԻՆՉ ՓԱՍՏԵՑ ԻՐԱՆԱԿԱՆ ՀԱՐՎԱԾԸ

­­Նախ, թե­րեւս հարկ է հի­շել մեկ հայտ­նի ճշմար­տութ­յան մա­սին, ո­րը Ի­րան-Իս­րա­յել վեր­ջին ռազ­մա­կան սրա­ցում­նե­րը եւս ակ­նա­ռու դարձ­րին: Մինչ վեր­ջին օ­րե­րը Ի­րա­նի դեմ Ա­րեւ­մուտ­քի կամ գո­նե ա­րեւմտ­յան ռազ­մա­կան ո­րո­շա­կի օ­ղակ­նե­րի կազ­մա­կեր­պած ռազ­մա­կան ար­շա­վը շա­տե­րին թվում էր փոքր հա­վա­նա­կա­նութ­յուն ու­նե­ցող մի բան, ո­րի մա­սին այդ­քան շատ խոս­վում է` ընդա­մե­նը ինչ-ինչ քա­ղա­քա­կան նկա­տա­ռում­նե­րով: Բայց ա­հա շա­բաթ գի­շեր­վա ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը, երբ Ի­րանն ու Իս­րա­յելն ու­ղիղ ռազ­մա­կան բախ­ման մեջ մտան, ան­կախ դրանց հետ կապ­ված տա­րաբ­նույթ մեկ­նա­բա­նութ­յուն­նե­րից, մի շարք կոնկ­րետ փաս­տեր ֆիք­սե­ցին: Եվ այն­քան զո­րեղ փաս­տեր, ո­րոնք ինք­նին ար­դեն իսկ փո­խում են ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նի քա­ղա­քա­կան կեր­պա­րը:

­­Նախ բուն փաստն է՝ Ի­րանն ու Իս­րա­յե­լը կա­րող ե­ն ու­ղիղ ռազ­մա­կան բախ­ման մեջ հայտն­վել, դա ար­դեն ա­մե­նե­ւին էլ ինչ-որ ծայ­րա­հեղ, չնչին հա­վա­նա­կա­նութ­յուն ու­նե­ցող կամ ֆան­տաս­տիկ սցե­նար չէ: Երկ­րոր­դը, Իս­րա­յե­լին մասշ­տա­բա­յին հար­ված հասց­նելն ա­մե­նե­ւին էլ այն հա­մաշ­խար­հա­յին տա­բուն չէ, ո­րը խախ­տո­ղին մի վայրկ­յա­նում «երկ­նա­յին կրակ­նե­րը կայ­րեն»: Եվ այդ փաս­տը, ի­հար­կե, ա­ռա­ջին հեր­թին տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին երկր­նե­րը կնե­րա­ռեն ի­րենց բո­լոր հաշ­վարկ­նե­րում, ա­ռա­վել եւս, երբ ի­րա­նա­կան ա­մե­նե­ւին էլ ոչ ահ­ռե­լի մեծ, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ բա­վա­կա­նին հա­մեստ թվով հրթիռ­նե­րի զգա­լի մա­սը ճեղ­քե­ցին իս­րա­յել­յան ան­խո­ցե­լի ո­րակ­վող պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­կար­գը՝ հաս­նե­լով կոնկ­րետ թի­րախ­նե­րին: Պա­կաս կա­րե­ւոր չէ, որ այդ փաս­տը սե­փա­կան աչ­քե­րով տե­սան Իս­րա­յե­լի բնա­կիչ­նե­րը, ո­րոնք ար­դեն եր­բեմ­նի անվ­տան­գութ­յան զգա­ցո­ղութ­յան մա­սին պետք է մո­ռա­նան:

Եր­րոր­դը. այս ա­մե­նը եւս մեկ ան­գամ ի ցույց դրեց, թե ինչ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ ռազ­մա­վա­րա­կան դիրք ու­նի հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նը: Ի­րա­նի հա­մար՝ որ­պես թի­կուն­քի ա­պա­հով­ման եւ ռուս­նե­րի հետ կա­պի գո­տի, Իս­րա­յե­լի եւ նրա թի­կուն­քա­յին ու­ժե­րի հա­մար՝ որ­պես հար­վա­ծա­յին պլաց­դարմ: Ու այս փաս­տը եւս մեկ հիմ­նա­վո­րում է, թե ի­րա­կա­նում ում են պետք մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում տար­բեր սրա­ցում­ները, վեր­ջին տա­րի­նե­րի հայտ­նի գոր­ծըն­թաց­նե­րը եւ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յան հա­մար ծանր պայ­քա­րը:

Այս եւ նման մի շարք այլ փաս­տե­րը մոտ կամ հե­ռու ա­պա­գա­յում, միան­շա­նակ, ի­րենց դեռ զգաց­նել կտան: Սա­կայն այս պա­հին դեռ հաս­կա­նա­լու խնդիր կա, թե ի­րա­կա­նում ինչ տե­ղի ու­նե­ցավ: Նախ չմո­ռա­նանք, որ Ի­րա­նի այս հար­վա­ծը ֆիքս­ված էր` որ­պես Դա­մաս­կո­սում ի­րա­նա­կան հյու­պա­տո­սա­րա­նի դեմ իս­րա­յել­յան գրո­հի պա­տաս­խան: Պարզ հարց կա՝ իսկ իս­րա­յել­յան ղե­կա­վա­րութ­յու­նը չէ՞ր գի­տակ­ցում, որ այդ հար­վա­ծը կու­նե­նա պա­տաս­խան: Բ­նա­կան է, որ չէր կա­րող չգի­տակ­ցել, եւ, ինչ­պես քա­նիցս պնդե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք, այդ քայ­լը կա­րող էր ու­նե­նալ մեկ ռեալ նպա­տակ՝ ԱՄՆ-ին ներ­քա­շել Ի­րա­նի դեմ պա­տե­րազ­մի մեջ, իսկ դա ար­դեն իսկ հաս­տա­տում է այն տպա­վո­րութ­յու­նը, որ Վա­շինգ­տոնն ա­մեն ինչ ա­նում է նման պա­տե­րազմի մեջ չմտնե­լու հա­մար: Թե ին­չու, ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք, չկրկնենք: Ամ­բողջ հար­ցը հի­մա այն է, թե Թել Ա­լի­վի այդ հաշ­վարկ­ներն ինչ­քա­նո՞վ ար­դա­րա­ցան, այն է՝ ԱՄՆ-ն հի­մա ստիպ­վա՞ծ է ներ­քաշ­վել պա­տե­րազ­մի մեջ:

ԱՄՆ-Ն ՀԻՄԱ ԿՆԵՐՔԱՇՎԻ՞ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՄԵՋ

­­Սա­կայն ի­րա­նա­կան հար­ված­նե­րի հետ կապ­ված, մի շարք «տա­րօ­րի­նակ» դե­տալ­ներ նկատ­վե­ցին հա­զիվ հար­ված­նե­րը դա­դա­րե­լուն պես, ո­րին անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռիթ ու­նե­ցանք (https://iravunk.com/?p=281072&l=am): Նախ, ի սկզբա­նե էլ հաս­կա­նա­լի էր, որ Ի­րա­նը պետք է ան­պայ­ման ինչ-որ ձեւ դա­մաս­կոս­յան հար­վա­ծին պա­տաս­խա­ներ: Պա­տաս­խա­ներ գո­նե տե­սա­նե­լի մա­սով հա­մար­ժե­քից էլ ա­վել, այ­լա­պես սե­փա­կան հե­ղի­նա­կութ­յունն էր ոչն­չա­նա­լու: Պետք է պա­տաս­խա­ներ ան­կախ այն բա­նից, որ, ըստ մի շարք հա­մառ լու­րե­րի, Վա­շինգ­տո­նը «տա­կից, հա­տուկ խո­ղո­վակ­նե­րով» Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յանն էր դի­մել` թե­ման պա­հել «կար­միր գծե­րի» մեջ, այ­լա­պես Եր­րորդ աշ­խար­հա­մարտն ան­խու­սա­փե­լի կդառ­նա, ին­չը, ի­հար­կե, նաեւ Թեհ­րա­նում են շատ լավ հաս­կա­նում: Եվ Ի­րա­նի պա­տաս­խան հար­վա­ծը պետք է տե­ղա­վոր­վեր, եւ շատ նման է, որ փաս­տա­ցի տե­ղա­վոր­վեց այդ շրջա­նակ­նե­րում` հե­ղի­նա­կութ­յու­նը փրկված է, սա­կայն սա այն գոր­ծո­ղութ­յու­նը չէ, ո­րին Իս­րա­յե­լը պար­տադ­րում է ան­պայ­ման պա­տաս­խա­նել:

­Բայց նա­յենք մե­դա­լի հա­կա­ռակ ե­րե­սին. ե­թե Նե­թան­յա­հու­ին այդ­քան պետք էր պա­տե­րազմ սար­քել, ու­րեմն տրա­մա­բա­նա­կան կլի­ներ, որ նա միան­գա­մից պա­տաս­խան հար­ված հասց­ներ Ի­րա­նին, ան­կախ այն բա­նից՝ Թեհ­րա­նին «կար­միր գծե­րի» մեջ մնա­լու հար­ցում դի­մող­ներ ե­ղե՞լ են, թե՝ ոչ:

­Բայց վար­չա­պետ Նե­թան­յա­հուն կար­ծես թե իր հատ­կա­պես վեր­ջին ա­միս­նե­րի խա­ղե­րով ար­դեն ակն­հայ­տո­րեն Վա­շինգ­տո­նի հա­մար էլ է սկսել լրջա­գույն վտանգ դառ­նալ: Բ­լին­քե­նը, օ­րի­նակ, օ­րերս ցու­ցադ­րա­բար հան­դի­պեց իս­րա­յել­յան օ­պո­զի­ցիա­յի ղե­կա­վա­րի հետ, ո­րը Նե­թան­յա­հո­ւին ցույց տված առն­վազն «դե­ղին քար­տի» տեսք ու­նի: Ու այս ֆոնին նման է, որ Ի­րա­նի այս կար­գի՝ «կար­միր գծե­րում» մնա­ցող պա­տաս­խանն ինչ-որ տեղ նաեւ Վա­շինգ­տո­նի օգ­տին էր: Իս­րա­յե­լում էլ, այն բա­նից հե­տո, երբ ար­դեն 10 օ­րից ա­վել ա­մեն պահ քարո­զում էին` կհար­վա­ծեն ա­ռա­ջի­կա 24-48 ժա­մում, ակն­հայ­տո­րեն բնակ­չութ­յան նյար­դե­րը տե­ղի տվեցին: Ու երբ հար­վա­ծը ե­ղավ, ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան տար­բե­րակն է, որ հիմ­նա­կան զայ­րույ­թը հի­մա կուղղ­վի հենց Նե­թան­յա­հո­ւի դեմ, թե նա եր­կի­րը ներ­քա­շում է մա­հա­ցու պա­տե­րազ­մի մեջ: Ու այն­քան սուր զայ­րույթ, որ մեծ հարց է` Նե­թան­յա­հուն կկա­րո­ղա­նա՞ ա­թո­ռը պա­հե­լու հետ միա­ժա­մա­նակ, մի բան էլ մտա­ծել պա­տաս­խան հար­վա­ծի մա­սին: Ի վեր­ջո, կհա­ջոր­դի Ի­րա­նի պա­տաս­խա­նը, եւ էլ ա­վե­լի մեծ նե­րիս­րա­յել­յան զայ­րույ­թը պատ­րաստ է: Վեր­ջին հաշ­վով, շար­քա­յին իս­րա­յել­ցի­նե­րին շատ պարզ բա­ցատր­վեց` մեծ պա­տե­րազմ սար­քո­ղը Նե­թան­յա­հուն է... Այս պատ­կե­րը միան­շա­նակ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի օգ­տին է: Ի­հար­կե, կար ռիսկ, որ Նե­թան­յա­հուն պա­տաս­խան հար­վա­ծի հրա­ման կտար ան­մի­ջա­պես: Եվ պա­տա­հա­կան չէ, որ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը Բայ­դե­նի մա­կար­դա­կով շտա­պե­ցին կա­պի մեջ մտնել վար­չա­պե­տի հետ՝ զգու­շաց­նե­լով նման բան չա­նել: Ա­վե­լի հա­մո­զիչ լի­նե­լու հա­մար շատ ա­րագ ե­ղավ նաեւ Վա­շինգ­տո­նի պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րութ­յու­նը՝ ե­թե Իս­րա­յե­լը պա­տաս­խան հար­ված հասց­նի, ԱՄՆ-ն ն­ման օ­պե­րա­ցիա­յի չի մա­սիակ­ցի: Կարճ ա­սած՝ դուք եք ո­րո­շո­ղը, բայց Ի­րա­նի եւ նրա թի­մա­կից­նե­րի հետ դեմ առ դեմ եք մնա­լու: Բա­ցի այդ, Նե­թան­յա­հո­ւի «թե­ւե­րը կտրե­ցին» նա­եւ հայ­տա­րա­րութ­յամբ, թե, ո­չինչ, Ի­րա­նի հար­վա­ծը շատ ուժ­գին չէր, այն­պի­սի կո­րուստ­ներ չեք ու­նե­ցել, որ պա­տաս­խա­նեք եւ դրա­նով մեծ պա­տե­րազմ հրահ­րեք: Նե­թան­յա­հուն փնթփնթա­լով եւ հո­խոր­տա­լով, ստիպ­ված էր «տաք» պա­հին պա­տաս­խան հար­վա­ծից հրա­ժար­վել, բայց նաեւ հաս­կա­նա­լով, որ հի­մա շատ դժվար է նե­րիս­րա­յել­յան պայթ­յու­նից խու­սա­փել, թե այս ի՞նչ վտան­գա­վոր կե­տի եր­կի­րը հասց­րին:

­Հա, մնա­ցին ռուս­նե­րը:

Ի­րա­նի հար­վա­ծի երկ­րորդ տու­ժա­ծը, մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ,  դառ­նում է... Զե­լենս­կին: Կոնգ­րե­սի օ­րա­կար­գում է Ուկ­րաի­նա­յին ֆի­նան­սա­վոր­ման հար­ցը, եւ հի­մա, երբ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում «Եր­րորդ աշ­խար­հա­մար­տի շե­մին ենք», ա­մե­րի­կա­ցի հան­րա­պե­տա­կան­նե­րը կա­րո՞ղ են սուղ մի­ջոց­նե­րից տասն­յակ մի­լիարդ­ներ տալ Զե­լենս­կուն` «ի վնաս Իս­րա­յե­լի»: Թե­ման օ­րա­կար­գում է, Կոնգ­րե­սը «պա­տա­հա­բար» հենց այս շա­բաթ­վա ըն­թաց­քում է այն քննար­կե­լու: Բայց ար­դեն իսկ կան ազ­դակ­ներ, որ հան­րա­պե­տա­կան­նե­րը միան­գա­մայն այլ բա­նա­ձեւ են ա­ռա­ջար­կե­լու, որ­տեղ, մի­գու­ցե, Ուկ­րաի­նա­յի հետ կապ­ված ո­րո­շա­կի հատ­կա­ցում­ներ կլի­նեն, բայց դրա­նից էա­կան ռազ­մա­կան է­ֆեկտ Կիե­ւը հա­զիվ թե ու­նե­նա:

Այս ա­մե­նը նման չէ՞ ինչ-որ «գե­ղե­ցիկ խա­ղի», որ­տեղ տե­սա­նե­լի է եր­կու տու­ժող` Նե­թան­յա­հուն եւ Զե­լենս­կին, եւ մի շարք շա­հա­ռու­ներ` Վա­շինգ­տոն, Մոսկ­վա, Թեհ­րան (ո­րի հե­ղի­նա­կութ­յունն այս պա­հին եր­կինք է հաս­նե­լու), Պե­կին (­Թայ­վա­նում ար­դեն սուգ է, թե պետք է շատ ա­րագ Պե­կի­նի հետ լե­զու գտնել, քա­նի որ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի վրա հույս դնել չի լի­նում), եւ ան­գամ Իս­րա­յե­լի օ­պո­զի­ցիան, ո­րը հա­մառ Նե­թան­յա­հու­ին տա­պա­լե­լու շատ ռեալ շանս ստա­ցավ:

Չ­նա­յած, ե­թե խո­րը նա­յենք, կտու­ժի նաեւ Լոն­դո­նը...

­Բայց ե­կեք եզ­րա­կա­ցութ­յուն­նե­րով ա­ռաջ չընկ­նենք` սպա­սե­լով Իս­րա­յե­լի պա­տաս­խա­նին կամ դրա բա­ցա­կա­յութ­յա­նը: Վեր­ջին հաշ­վով, Նե­թան­յա­հու­ի հա­մար այ­լընտ­րան­քը սե­փա­կան ոտ­քով բանտ գնալն է: