ՂՐԻՄՅԱՆ ԳԱՂՏՆԻ ԱԼԲՈՄԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՏՔԸ

«Իրավունքը» նախորդ համարներում արդեն տեղեկացրել էր, որ իր շքեղությամբ ու երկարությամբ առանձնացող Ղրիմի հայտնի կամուրջը, որն ունի ավտոմոբիլային եւ երկաթուղային զուգահեռ ուղիներով տրանսպորտային անցում Կերչի նեղուցով եւ Կերչի թերակղզին միացնում է Թամանի թերակղզուն, կամուրջի կառուցման բոլոր փուլերի նախագծերն արել է մեր հայրենակից, գծանկարի, կոմպոզիցիոն պատկերի եւ դիմանկարի առաջատար ներկայացուցիչ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, պրոֆեսոր, գեղանկարիչ ՎՌԱՄՇԱՊՈՒՀ ՇԱՔԱՐՅԱՆԸ: Այդ խոսուն փաստերը, պարզվում է, պահպանված են եղել Ղրիմի պաշտպանության նախարարության արխիվում, որն օրերս Ղրիմի մի քանի քաղաքներում, այդ թվում` ե՛ւ Սիմֆերոպոլում, ե՛ւ Կերչում «Ռելսերը նեղուցի վրա» անվանումով ցուցահանդեսի տեսքով առաջին անգամ ներկայացվել է Ղրիմի հանրությանը:

«2K» ԾԱԾԿԱԳՐՈՎ ՊԱՀՎՈՂ ԳԱՂՏՆԻ ԱԼԲՈՄԸ

Սիմֆերոպոլում, Ղրիմի Ֆրանկոյի անվան հանրային-գիտական գրադարանում` «Ռելսերը նեղուցի վրա» ցուցահանդեսում, առաջին անգամ են ցուցադրվել ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ Վռամշապուհ Շաքարյանի գրաֆիկական աշխատանքները, որոնք 1944-ին կամրջի կառուցման բոլոր փուլերի նախագծերն են: «Ղրիմ-Կովկաս» «2K» ծածկագրով պահվող ալբոմը մինչեւ վերջերս գաղտնի է եղել: «Ռելսերը նեղուցի վրա» ցուցահանդեսում, այս եզակի հավաքածուից ցուցադրվել է մեր հայրենակցի 20 գրաֆիկական նկարներ: Նկարներն ու գծագրերը ցույց են տալիս 1944 թվականին Ղրիմի առաջին կամուրջի կառուցումը: Արխիվային ֆոնդերից հայտնաբերումը սենսացիա է դարձել գիտական աշխարհում: Ցուցահանդես-նախագծի հեղինակը Ղրիմի ռազմական փորձագետ, պատմաբան Սերգեյ Չեննիկն է, վերջինս մեծ ցանկություն ունի արխիվային ու սենսացիոն նկարները ցուցահանդեսի տեսքով ներկայացնել նաեւ Շաքարյանի հայրենիքում` Հայաստանում:

ԿԱՄՐՋԻ ԿԱՌՈՒՑՈՒՄԸ ԵՂԵԼ Է ՀԻՏԼԵՐԻ ԵՎ ՍՏԱԼԻՆԻ ՊԼԱՆՆԵՐՈՒՄ

Հայտնի է, որ կամրջի կառուցումը եղել է ինչպես Հիտլերի, այնպես էլ Ստալինի պլաններում: Ֆյուրերը պլանավորում էր անցնել Ղրիմի եւ Կովկասի միջով, ամենակարճ ճանապարհով` Մյունխենից Հնդկաստան փոխադրվող երկաթուղային երկաթուղով: Դրանից առաջ, 1943-ի հունիսին, նացիստներին հաջողվել է ձգվել նեղուցի վրա` կառուցելով ճոպանուղի` իրենց 17-րդ բանակը մատակարարելու համար: Այն գործարկվել է 1943 թվականի հունիսի 14-ին: Հիտլերը հրամայեց երկաթուղային կամուրջն ավարտին հասցնել ոչ ուշ, քան 1944 թվականի օգոստոսի 1-ը: Սակայն Ղրիմը նացիստներից ազատվեց նշված ժամկետից ավելի շուտ: Կերչի նեղուցով կամրջի կառուցման վերաբերյալ Պետական պաշտպանության կոմիտեի որոշումը Ստալինը ստորագրել է 1944 թվականի հունվարի 25-ին: Շինարարության համար նրանք ընտրել են նեղուցի ամենանեղ կետը` Չուշկա ծածկոցից եւ Կերչի թերակղզու արեւելյան ծայրամասի միջեւ: Այստեղ երկու ծովափ առանձնացված են գրեթե հինգ կիլոմետրով: 36-րդ առանձին երկաթուղային բրիգադի ուժերը շինարարությունն ավարտեցին ցնցող, հերոսական աշխատանքի` 150 օրվա ընթացքում: Առաջին երկաթուղային կույտերը տեղափոխվել են ապագա կամրջի հիմք հուլիսի 1-ին, իսկ առաջին գնացքը կամրջով անցել է 1944 թվականի նոյեմբերի 3-ին:

ՏԵՂԵԿԱՆՔ

Վարպետը ծնվել է 1906 թվականի հոկտեմբերի 25-ին Շուշիում, ապրել է Բաքվում եւ իր առաջին նկարներով ապրուստի փող վաստակել: 1918 թվականին ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Պյատիգորսկ: Այնտեղ նա հայտնաբերում է Սերգեյ Ռուբելի մասնավոր արվեստանոցը եւ սկսում հաճախակի այցելել, որտեղ նա սկսում է օգնել Ռուբելին` ներկերը խառնելու եւ կտավը ձգելու հարցում «արհեստ» էր սովորում: Հենց այդ արվեստանոցում է ձեւավորվում Շաքարյանի սերը` դասական արվեստի, վերածննդի ձեւերի նկատմամբ, քանի որ Ռուբելն ինքը Վերածննդի երկրպագու էր եւ այդ ոճի մեջ էր աշխատում: Նրա ղեկավարությամբ Շաքարյանը սկսում է մեծ վարպետների աշխատանքները պատճենել: 1926 թվականին Մոսկվայում ընդունվում է Համամիութենական գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոցներ: Ավարտելով` ընդունվում է Կերպարվեստի մոսկովյան ինստիտուտ եւ սովորում Վ. Ֆավորսկու եւ Ն. Կուպրյանովի մոտ: Արդեն երրորդ կուրսում Ֆավորսկին նրա թեկնածությունն է առաջադրում ասպիրանտուրայի համար: Հետագայում նրա մանկավարժական եւ կազմակերպչական ունակությունները գործի են դրվում Օմսկում, Կրասնոդարում եւ Քիշնեւում, որտեղ նրա անմիջական ղեկավարությամբ գեղարվեստի ուսումնարաններ են հիմնվում: Նա 1934 թվականից մասնակցել է միութենական, հանրապետական ցուցահանդեսների: Իսկ արդեն 1946 թ. ժամանում է Երեւան եւ դառնում գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի առաջատար դասախոսներից մեկը: 1963 թվականից` պրոֆեսոր, 1946-1976 թվականներին` գծանկարի ամբիոնի վարիչ: Այդ տարիներին աշխատում է Մարտիրոս Սարյանի, Ա. Կոջոյանի, Արա Սարգսյանի հետ: Հետագայում ղեկավարում է նկարչության բաժինը: Ստեղծագործելուց բացի զբաղվում է գիտական գործունեությամբ` աշխատություններ է գրում կոմպոզիցիայի, նկարի, հեռապատկերի, գույնի եւ այլ թեմաներով: Ստեղծագործել է գրաֆիկայի եւ երփնագրի բնագավառներում: Հայ կերպարվեստում գծանկարի, կոմպոզիցիոն պատկերի եւ դիմանկարի առաջատար ներկայացուցիչներից է: Շաքարյանի վաղ շրջանի աշխատանքների մեծ մասը այրվել է Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին, սակայն պահպանվել են «Կերչի նեղուցը»` 1944թ., «Շատ կռվեցին»` 1944թ.:  Շաքարյանի ստեղծագործությանը բնորոշ է գծի պլաստիկական արտահայտչականությունը, հորինվածքի կառուցիկությունն ու դասական պարզությունը: 1946-1980-ական թվականներին նրա աշխատանքներում` «Զանգվի ափին»` 1946թ., «Մարսիասը եւ Վեներան»` 1950թ., «Ինքնանկար»` 1960թ., «Դանթե»` 1965թ, «Ներկարար Հակոբը»` 1967թ.: Վ. Շաքարյանը կյանքից հեռացել է 1982 թվականի դեկտեմբերի 1-ին`76 տարեկան հասակում: Այսօր նրա աշխատանքները գտնվում են Երեւանի Ժամանակակից արվեստի թանգարանում եւ Հայաստանի ազգային պատկերասրահում:

Ներկայացրեց ԼԻԼԻԹ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆԸ