Ինչ շշնջաց Բլինկենը Նիկոլի ականջին

­Նա­խօ­րեին Նի­կո­լը նո­րից կա­պի մեջ էր մտել Բ­լին­քե­նի հետ: Թե այս ան­գամ ին­չից էին խո­սում, պաշ­տո­նա­կան մեկ­նա­բա­նութ­յունն է­լի խղճուկ է: Ըն­դա­մե­նը, թե՝ «Մաս­նա­վո­րա­պես, անդ­րա­դարձ է կա­տար­վել Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին»:

ՎԱՇԻՆԳՏՈՆՆ ԱՆՑԱՎ «ԼՐԻՎ ԲԱՑ ԽԱՂԻ»

­Թե Նի­կոլն ինչ է սպա­սում այս պա­հին լսել կամ ստա­նալ Բ­լին­քե­նից, մնում է ան­հաս­կա­նա­լի: Մի կող­մից, Բ­լին­քե­նը կա­տաստ­րո­ֆիկ ձա­խո­ղում ու­նե­ցավ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում: Այն աս­տի­ճան, որ ան­գամ իր իսկ պետ­քար­տու­ղա­րութ­յան աշ­խա­տա­կից­նե­րը զայ­րա­ցած բո­ղո­քի հրա­պա­րա­կա­յին նա­մակ գրե­ցին՝ դրա­նով ապ­տա­կե­լով շե­ֆին: Հի­մա էլ Բ­լին­քե­նը նոր շրջայց է նա­խա­տե­սել, ո­րի ժա­մա­նակ կփոր­ձի կորց­րա­ծը վե­րա­կանգ­նել, բայց էա­կան հույ­սեր տե­սա­նե­լի չեն: Այ­սինքն՝ հաս­տատ Նի­կո­լի «ժա­մա­նակն ու հա­վե­սը» չու­նի:

­Բայց մյուս կող­մից, Բ­լին­քե­նի Եվ­րո­պա­յի եւ Եվ­րա­սիա­յի հար­ցե­րով օգ­նա­կան Ջեյմս Օ՛Բ­րա­յենն օ­րերս այն­պի­սի մտքե­րով հան­դես ե­կավ, ո­րը մաս­նա­վո­րա­պես մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նի հետ կապ­ված բա­ցե­լով բո­լոր խա­ղաթղ­թե­րը, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ե­կավ հու­շե­լու, որ ան­կախ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քից, Վա­շինգ­տո­նը դեռ չի ու­զում հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ ծրագ­րե­րը ձեռ­քից բաց թող­նել: Ու դա նաեւ ցույց­ է տա­լիս, թե ին­չով պետք է բա­ցատ­րել Բ­լին­քե­նի ու Նի­կո­լի նման շփում­նե­րը:

Այս­պես, խո­սե­լով հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­յով, Օ՛Բ­րա­յե­նը հայ­տա­րա­րեց. «Մեզ ո­գե­ւո­րում է այն, որ եր­կու կող­մերն էլ միմ­յանց հետ խո­սում են՝ ուղ­ղա­կիո­րեն եւ միջ­նորդ­նե­րի մի­ջո­ցով: Եվ դրա շնոր­հիվ մենք տես­նում ենք ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նին օ­գուտ բե­րե­լու ի­րա­կան հնա­րա­վո­րութ­յուն։ Օ­րի­նակ, ե­թե Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յից ա­ռեւ­տու­րը կա­րո­ղա­նա հո­սել Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քով դե­պի Թուր­քիա, դա զգա­լի խթան կլի­նի այս ա­ռեւտ­րա­յին ճա­նա­պար­հի բո­լոր երկր­նե­րի հա­մար: Եվ մենք ու­րախ կլի­նենք դրա մի մաս­նի­կը դառ­նա­լու հնա­րա­վո­րութ­յա­նը…»:

Ա­սել, թե պետ­քար­տու­ղա­րի օգ­նա­կա­նը աշ­խար­հա­ցունց նո­րութ­յուն հայտ­նեց, սխալ կլի­նի: Այն, որ մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում ԱՄՆ-ի հիմ­նա­կան ծրա­գի­րը դե­պի Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա տա­նող Թուր­քիա-­Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան ա­ռանց­քի ստեղ­ծումն է, ո­րի հա­մար անհ­րա­ժեշտ խնդիր էր, եւ կա ռու­սա­կան զոր­քե­րին Ար­ցա­խից հե­ռաց­նե­լը, բազ­միցս ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք: Նաեւ, որ հենց այս հա­մատ­եքս­տում պետք է տես­նել ինչ­պես 44-օր­յա պա­տե­րազ­մը, այն­պես էլ դրա­նից հե­տո Հա­յաս­տա­նի գլխին սարք­ված մյուս բո­լոր ար­հա­վիրք­նե­րը: Իսկ Օ՛Բ­րա­յե­նի հայ­տա­րա­րութ­յան կա­րե­ւո­րութ­յունն այն է, որ այդ­պի­սով Վա­շինգ­տո­նը բա­ցա­հայ­տո­րեն ի ցույց է դնում, թե ինչ է ու­զում: Ա­վե­լին, որ խնդի­րը միայն այդ ա­ռանց­քը ստեղ­ծե­լը չէ, ԱՄՆ-ն­ ի­րեն տես­նում է դրա «մի մաս­նի­կի» դե­րում: Ի­հար­կե, այս­տեղ մեկ այլ շատ կա­րե­ւոր հարց է ա­ռաջ գա­լիս. իսկ ո՞ր «մաս­նի­կի» դե­րին է ԱՄՆ-ն հա­վակ­նում: Ադր­բե­ջա­նը պարզ ցույց տվեց, որ ին­քը «մաս­նիկ» լի­նել չի պատ­րաստ­վում, եւ դա վե­րա­բե­րում է նաեւ Նա­խի­ջե­ւա­նին: Թուր­քիան հաս­տատ «մաս­նիկ» չի դառ­նա: Ու ի՞նչ մնաց տա­կը. ա­յո, միայն Մեղ­րիի հատ­վա­ծը, ո­րի հա­մար Հա­յաս­տա­նը պետք է անց­նի ա­մե­րիկ­յան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ, ինչ­քան էլ որ Նի­կո­լը խո­սի «մեր սու­վե­րե­նութ­յու­նից» ու նման բա­նե­րից:

ԻՆՉՈ՞Ւ ՎԱՇԻՆԳՏՈՆՆ ԱՆՑԱՎ «ԼՐԻՎ ԲԱՑ ԽԱՂԻ»

Ամ­բողջ խնդիրն այն է, թե ին­չո՞ւ Օ՛Բ­րա­յե­նը ո­րո­շեց այս­պես մին­չեւ վերջ փա­կագ­ծե­րը հրա­պա­րա­կավ բա­ցել: Հաս­կա­նա­լու հա­մար նա­յենք նրա հայ­տա­րա­րութ­յան հա­ջորդ հատ­վա­ծը. «Միեւ­նույն ժա­մա­նակ, ե­թե ո­րո­շում կա­յաց­վի դրան չհաս­նել խա­ղաղ ճա­նա­պար­հով, մենք ստիպ­ված կլի­նենք օգ­տա­գոր­ծել բո­լոր հնա­րա­վոր գոր­ծիք­նե­րը՝ այս տե­սա­կի ա­ռեւտ­րա­յին ճա­նա­պար­հի ստեղ­ծու­մից խու­սա­փե­լու հա­մար։ Այս­պի­սով, մենք կող­մե­րին շատ հստակ ներ­կա­յաց­րել ենք այն, ինչ մենք հույս ու­նենք տես­նել եւ այլ կերպ ա­ռաջ շարժ­վե­լու հե­տե­ւանք­նե­րը: Այն­պես որ, մենք ան­համ­բեր կսպա­սենք, թե ինչ­պես կա­վարտ­վի խա­ղը: Մենք գի­տենք, որ նրանք հե­տաքրք­րութ­յուն են հայտ­նել մոտ ա­պա­գա­յում խա­ղա­ղութ­յան հա­մա­ձայ­նա­գիր կնքե­լու հա­մար, եւ մենք կցան­կա­նա­յինք, որ դա տե­ղի ու­նե­նա»:

Ս­րա­նից ա­վե­լի պարզ ա­սել չի լի­նում: Այս­պի­սով, Վա­շինգ­տո­նը պարզ հայ­տա­րա­րում է. պետք է բա­ցեք Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա տա­նող Թուր­քիա-­Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան մի­ջանց­քը եւ դրա «մաս­նի­կի», այն է՝ Մեղ­րիի հատ­վա­ծի եւ դրա­նով ողջ եր­թու­ղու վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը ինձ տաք: Հա­կա­ռակ դեպ­քում, ե­թե փոր­ձեք բա­ցել ինք­նու­րույն կամ այլ ու­ժի միջ­նոր­դութ­յամբ, ա­պա «կօգ­տա­գոր­ծենք բո­լոր հնա­րա­վոր գոր­ծիք­նե­րը» դա թույլ չտա­լու հա­մար: Բայց, կրկնենք, ա­մե­րի­կա­ցի­ներն այս ուղ­ղութ­յամբ աշ­խա­տում են 44-օր­յա պա­տե­րազ­մի փու­լից ի վեր: Մի պահ ծրա­գի­րը կանգ ա­ռավ, երբ ռու­սա­կան ու­ժե­րը մտան Ար­ցախ: Բայց շատ չան­ցած` Նի­կո­լի մի­ջո­ցով ար­գե­լակ­վեց նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րի 9-րդ կե­տի ըն­թաց­քը, ո­րը Մեղ­րիում սահ­մա­նում էր ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յուն, ու դրա­նից հե­տո մին­չեւ Ար­ցա­խի հա­յա­թա­փու­մը այդ ըն­թաց­քը շա­րու­նակ­վեց: Այ­սինքն, կրկնենք, խոս­քը հին գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին է, եւ երբ այս պա­հին Վա­շինգ­տոնն անց­նում է լրիվ բաց խա­ղի, ընդ ո­րում՝ բա­ցա­հայտ սպառ­նա­լիք­նե­րով հա­մեմ­ված, ա­պա դա մեկ բան է ակ­նար­կում՝ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը խա­ղը տա­նուլ տա­լու վտանգ են տե­սել եւ նյար­դայ­նա­նում են:

­Թե որն է խնդի­րը, դա եւս հաս­կա­նա­լի է: Թուր­քիան եւ Ադր­բե­ջա­նը չեն ցան­կա­նում այդ կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վրա Վա­շինգ­տո­նի պա­հան­ջած «մաս­նի­կը» տալ: Մի կող­մից, այդ պա­հան­ջի կա­տա­րու­մը եր­կու­սին էլ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րից կախ­ված վի­ճա­կի մեջ է դնում: Մ­յուս կող­մից, կա ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի ան­զի­ջում հա­կազ­դե­ցութ­յու­նը, ո­րն Էր­դո­ղանն ու Ա­լիե­ւը չեն կա­րող աչ­քա­թող ա­նել: Արդ­յուն­քում, ստեղծ­վել է քա­ռա­կողմ՝ Մոսկ­վա-­Թեհ­րան-Ան­կա­րա-­Բա­քու կոն­սեն­սուս՝ այլ ու­ժեր չպետք է մտնեն տա­րա­ծաշր­ջան:

Այս ի­րա­վի­ճա­կը ծայ­րա­հեղ բարդ վի­ճա­կի մեջ է դնում Նի­կո­լին, ո­րից բխող ա­հա­զան­գը տե­սա­նե­լի էր նրա վեր­ջին ա­սու­լի­սում: Այ­սինքն, նա է­լի սկսեց խո­սել իր ե­րա­զանք­նե­րի «խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րու­կից», ո­րի հա­մար շա­րու­նա­կում է ա­ռանց­քա­յին դեր տալ Մեղ­րիին: Ընդ ո­րում, միան­գա­մայն տե­ղին նկա­տե­լով, որ միայն կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման պա­րա­գա­յում Հա­յաս­տա­նը կա­րող է տնտե­սա­պես գո­յա­տե­ւե­լու, զար­գա­նա­լու հույս ու­նե­նալ: Ու ան­մի­ջա­պես էլ մեկ այլ միտք ա­ռաջ տա­րավ. «Մենք հրա­պա­րա­կել ենք նաեւ «Խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րուկ» նա­խագ­ծի սկզբունք­նե­րը, ո­րոն­ցից մե­կը այս­պես է հնչում, որ յու­րա­քանչ­յուր եր­կիր իր պե­տա­կան ինս­տի­տուտ­նե­րի մի­ջո­ցով, իր տա­րած­քում ի­րա­կա­նաց­նում է սահ­մա­նա­յին, մաք­սա­յին հսկո­ղութ­յուն եւ ա­պա­հո­վում է անվ­տան­գութ­յու­նը: Ադր­բե­ջա­նի ա­ռա­ջին ար­ձա­գան­քը հե­տեւ­յալն է, որ ի­րենք այ­լեւս կար­ծես հե­տաքրքր­ված չեն այդ նա­խագ­ծով, ո­րով­հե­տեւ ի­րենք կո­մու­նի­կա­ցիա­ներն ի­րա­կա­նաց­նում են Ի­րա­նի հետ»: Մո­տա­վո­րա­պես հե­տեւ­յալն է՝ սի­րե­լի Վա­շինգ­տոն, ես հենց հի­մա էլ կգամ Բր­յու­սե­լում պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րե­լու, դա Ա­լիեւն է, որ հա­մա­ձայն չէ քո պայ­ման­նե­րով Մեղ­րիի գի­ծը բա­ցե­լուն, պատ­րաստ է դա չա­նե­լու հա­մար Ի­րա­նով ճա­նա­պարհ կա­ռու­ցել:

Ու քա­նի որ Ա­լիե­ւը հա­մա­ռում է, ան­գամ մի­նի պա­տե­րազմ սկսեց Վա­շինգ­տո­նի հետ, իսկ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը չեն կա­րո­ղա­նում այդ խնդի­րը լու­ծել, մնում է նյար­դայ­նա­ցած անց­նել սպառ­նա­լիք­նե­րի լեզ­վին, ինչն էլ ա­րեց Օ՛Բ­րա­յե­նը: Ընդ ո­րում, նա ե­րե­ւի բո­լո­րից շատ նյար­դայ­նա­նա­լու ա­ռիթ ու­նի, քա­նի որ այդ ձա­խո­ղու­մը Վա­շինգ­տո­նում հենց նրա «գլխին են կոտ­րե­լու»:

Ինչ վե­րա­բե­րվում է Նի­կո­լին, ա­պա ակ­նար­կը, որ նա կա­րող է մեկ­նել Ռու­սաս­տան, Վա­շինգ­տո­նին պետք է որ մտա­հո­գի: Բայց ի՞նչ ա­նի Նի­կո­լը, ե­թե Վա­շինգ­տո­նը չի կա­րո­ղա­նում ա­ռաջ շար­ժել իր­ա­վի­ճա­կը:

ԲԱՅԴԵՆԸ ԿԱՐՈ՞Ղ Է «ԼՐԻՎ ԲԱՑ ԽԱՂԸ» ՄԻՆՉԵՎ ՎԵՐՋ ՏԱՆԵԼ

­Նի­կո­լից հե­տո Բայ­դե­նը խո­սեց նաեւ Ա­լիե­ւի հետ: Դա հաս­կա­նա­լի է. խնդիրն այս պա­հին հենց նրա­նից է կախ­ված: Սա­կայն նա­խօ­րեին Բաք­վում կա­յա­ցած Թուր­քիա­յի, Վ­րաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րար­նե­րի հան­դի­պու­մը հեր­թա­կան ազ­դակն էր, որ Ա­լիե­ւին ա­մե­րիկ­յան դաշտ վե­րա­դարձ­նե­լը շատ դժվար է լի­նե­լու, ե­թե ոչ անհ­նար: Ա­մեն դեպ­քում, Թուր­քիա­յի պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րար Յա­շար Գ­յու­լե­րը ցույց տվեց, որ հե­տա­գա զար­գա­ցում­ներն Ան­կա­րան շա­րու­նա­կում է տես­նել բա­ցա­ռա­պես տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին լու­ծում­նե­րի գա­ղա­փա­րի հա­մա­տեքս­տում, ո­րը բա­ցա­ռում է ԱՄՆ-ի պա­հան­ջած «մաս­նի­կը»: Գ­յու­լե­րի խոս­քով. «Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի երկր­նե­րը կա­րող են ինք­նու­րույն լու­ծել ի­րենց խնդիր­նե­րը»,- հայ­տա­րա­րեց նա՝ բա­ցե­լով փա­կագ­ծեր, ըստ ո­րի` Թուր­քիան այս պա­հին «3+3»-ն­ է հա­մա­րում խնդիր­նե­րի լուծ­ման հիմ­նա­կան ձե­ւա­չափ:

Այս­պի­սով, ամ­բողջ խնդիրը հաս­նում է հե­տեւ­յա­լին: Բ­լին­քե­նը կա­րո՞ղ է ա­ռա­ջի­կա մեկ-եր­կու շա­բաթ­նե­րին Ա­րեւ­մուտ­քում վերսկ­սել «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» ստո­րագր­ման գոր­ծըն­թացը: Ա­լիե­ւը պետ­քար­տու­ղա­րի հետ հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցի ժա­մա­նակ հա­մա­ձայն­ել է Բաք­վում ըն­դու­նել Օ՛Բ­րա­յե­նին: Դա կա­րող է հու­շել, որ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հետ խո­սե­լու բան նա դեռ ու­նի: Բայց հա­կա­ռակ կող­մից էլ այն, որ Բ­լին­քե­նը ստիպ­ված է ե­ղել խնդրել եւ մի կերպ Ա­լիե­ւին հա­մո­զել՝ ըն­դու­նել իր օգ­նա­կա­նին, դա եւս ակ­նարկ է, որ Հեյ­դա­րո­վիչն ի­րեն ա­մուր դիր­քե­րում է տես­նում: Բայց նաեւ ի­րա­վի­ճա­կին պետք է ռեալ նա­յել: Ան­շուշտ, Ա­լիե­ւը չու­նի սե­փա­կան այն պո­տենց­իա­լը, որ կա­րո­ղա­նա հաղ­թո­ղի դիր­քե­րից «քյալ­լա տալ» ԱՄՆ-ի կար­գի գեր­պե­տութ­յան հետ: Այ­սինքն, իր դիր­քերն ա­մուր է հա­մա­րում՝ ու­նե­նա­լով հու­սա­լի թի­կունք: Ընդ ո­րում, խոս­քը միայն Թուր­քա­յի մա­սին չէ, այլ փաս­տի, որ կոնկ­րետ հար­ցում կա տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին քա­ռա­կողմ կոն­սեն­սուս, ա­վե­լի ճիշտ հնգա­կողմ, հաշ­վի առ­նե­լով Վ­րաս­տա­նի ղե­կա­վա­րութ­յան հա­ճա­խա­կի այ­ցե­րը Բա­քու: Ու ե­թե Ա­լիե­ւը կա­րո­ղա­ցել է այն­քան հար­մար բա­րի­կա­դա­վոր­վել, որ նույ­նիսկ Ի­րանն է հայ­տա­րա­րում, որ նրա հետ այս պա­հին տա­րա­ձայ­նութ­յուն­ներ չու­նի, կա­րո՞ղ է խո­շոր ձա­խո­ղում­նե­րի փու­լում գտնվող Բ­լին­քե­նը, ով մեծ հարց է, թե գա­լիք ընտ­րութ­յու­նն­երից հե­տո պաշ­տո­նին կմնա, թե՝ ոչ, Հեյ­դա­րո­վի­չին ինչ-որ բան հա­մո­զել: Քիչ հա­վա­նա­կան է: Ա­վե­լի ճիշտ, ե­թե պարզ­վի, որ Բ­լին­քե­նը Նի­կո­լին հոր­դո­րել է՝ մի քիչ էլ սպա­սել, քա­նի դեռ Ա­լիե­ւի վրա աշ­խա­տում են, ա­պա նո­րից քիչ հա­վա­նա­կան է, որ նման հոր­դորն է­ֆեկ­տի­վութ­յուն կու­նե­նա, եւ Նի­կո­լը կհրա­ժար­վի դեկ­տեմ­բե­րի կե­սե­րին Սանկտ Պե­տեր­բուրգ այ­ցե­լե­լուց:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ