Հերթական ազդակները Մոսկվայից. գնդակը Նիկոլի դաշտում է

­Նա­խօ­րեին Ի­ջե­ւա­նի սահ­մանին տե­ղի ու­նե­ցավ Մ­հեր Գ­րի­գոր­յա­նի եւ Շա­հին Մուս­տա­ֆաե­ւի հեր­թա­կան հան­դի­պու­մը: Թեեւ պաշ­տո­նա­պես հա­մար­վում է, թե նրանք զբաղ­վում են սահ­մա­նա­զատ­ման հար­ցե­րով, սա­կայն քիչ չեն նաեւ պնդում­նե­րը, թե ոչ միայն:

Ա­սել, թե սրանք մեր­կա­պա­րա­նոց խո­սակ­ցութ­յուն­ներ են, միամ­տութ­յուն կլի­ներ: Չ­մո­ռա­նանք, Նի­կոլն ինքն է քա­նիցս հաս­տա­տել, որ, այս­պես ա­սած, «կա­ռա­վա­րութ­յան աշ­խա­տա­կազ­մը» զբաղ­վում է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հետ կապ­ված քննար­կում­նե­րով: Եվ դա­տե­լով փաս­տից, որ ներ­կա­յումս Բա­քուն հրա­ժար­վել է ա­րեւմտ­յան հար­թա­կում բա­նակ­ցե­լուց, այն, որ Գ­րի­գոր­յանն ու ՆԳ նա­խա­րար Միր­զո­յա­նը տե­ւա­կան ժա­մա­նակ է, որ ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մի հետ հան­դի­պում­ներ չեն ու­նե­նում, դժվար չէ կռա­հել, որ միակ հար­թա­կը, որ­տեղ հան­դի­պում­նե­րը շա­րու­նակ­վում են, դա Գ­րի­գոր­յան-­Մուս­տա­ֆաեւ խո­ղո­վակն է: Եվ հենց դա էլ տրա­մա­բա­նութ­յուն է տա­լիս հի­շա­տակ­ված խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րին, որ բա­ցի սահ­մա­նա­զա­տու­մից, այս խո­ղո­վա­կով այլ թե­մա­ներ եւս քննարկ­վում են: Իսկ սա հե­տաքր­քիր է նա­եւ այն ի­մաս­տով. չ­մո­ռա­նանք, որ փոխ­վար­չա­պետ­նե­րի ձե­ւա­չա­փը` ՌԴ-ի հետ ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի «պրո­դուկտ» է՝ Գ­րի­գոր­յա­նի, Մուս­տա­ֆաե­ւի եւ ՌԴ փոխ­վար­չա­պետ Օ­վեր­չու­կի ներգ­րավ­մամբ: Ներ­կա հան­դի­պում­նե­րին, ի­հար­կե, Օ­վեր­չու­կը չի մաս­նակ­ցում, բայց դա դեռ չի նշա­նա­կում, որ դրա­նով այս ձե­ւա­չա­փի ծա­գում­նա­բա­նութ­յու­նը փոխ­վում է: Ընդ ո­րում, Բա­քուն հրա­ժար­վե­լով մյուս ձե­ւա­չա­փե­րից, բայց նաեւ մաս­նակ­ցե­լով հենց այս՝ Գ­րի­գոր­յան-Մուս­տա­ֆաեւ ձե­ւա­չա­փով հան­դի­պում­նե­րին, թե­րեւս հենց ձե­ւա­չա­փի նույն ծա­գում­նա­բա­նութ­յունն է հաշ­վի առ­նում՝ այս­տեղ չկա Ա­րեւ­մուտք:

Ա­մեն դեպ­քում` այն, որ նաեւ Գ­րի­գոր­յան-­Մուս­տա­ֆաեւ ձե­ւա­չա­փով այս հեր­թա­կան հան­դիպ­ման ի­րա­կան քննար­կում­նե­րի օ­րա­կար­գը դար­ձավ յոթ փա­կի տակ պահ­վող գաղտ­նիք, իր տրա­մա­բա­նութ­յունն ու­նի: Ե­թե պարզ­վի, որ ի­րոք այս­տեղ քննարկ­վում են «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հետ կապ­ված դե­տալ­ներ, ա­պա ա­րեւմտ­յան կու­րա­տոր­ներն ու նրանց հա­յաս­տան­յան կա­տար­ա­ծու­նե­րը, թե­րեւս, կանց­նեն մասշ­տա­բա­յին գրո­հի՝ ի­րենց շրջան­ցող նման ա­մեն մի քննար­կում բա­ցա­ռե­լու հա­մար: Ինչ­պես ԱԳՆ-նե­րի բա­նակ­ցա­յին խո­ղո­վա­կի պա­րա­գա­յում  է, երբ Միր­զո­յա­նին ար­դեն ա­մե­նաու­ղիղ ձե­ւով են Մոսկ­վա­յում Բայ­րա­մո­վի հետ հան­դիպ­ման հրա­վեր­ներ հղվում, բայց նա այդ­պես էլ այդ հրա­վեր­նե­րը «չի տես­նում»: «Սա ոչ այ­լընտ­րան­քա­յին ճա­նա­պար­հա­յին քար­տեզ է Բաք­վի եւ Ե­րե­ւա­նի հաշ­տեց­ման հա­մար, եւ այն, ի թիվս այլ բա­նե­րի, նե­րա­ռում է խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­իր »: Հի­շեց­նենք, օ­րերս Նի­կո­լը հեր­թա­կան ա­ռա­ջար­կով էր դի­մել Ադր­բե­ջա­նին՝ չհար­ձակ­ման պայ­մա­նա­գիր կնքել, ե­թե խա­ղա­ղութ­յան հա­մա­ձայ­նագ­րի ստո­րագ­րումն ինչ-ինչ պատ­ճառ­նե­րով փա­կու­ղի մտնի: Ընդ ո­րում` փաս­տը, որ երբ դեռ միայն վեր­ջերս Նի­կո­լը մշտա­պես խո­սում էր, թե «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» ան­պայ­ման կիլ­նի, հի­մա էլ՝ ե­թե «փա­կու­ղի մտնի», ա­պա դա ար­դեն իսկ նշա­նա­կում է այն, ին­չը քա­նիցս են­թադ­րել ենք՝ Ա­րեւ­մուտքն ի զո­րու չէ Ադր­բե­ջա­նին բանակ­ցա­յին սե­ղա­նի մոտ տա­նել, եւ հի­մա պար­զա­պես ար­գե­լա­փա­կում է, որ հան­կարծ Նի­կո­լը չգնա Մոսկ­վա, եւ հի­մա վեր­ջինս ան­ցել է «փա­կու­ղի մտնի» տրա­մա­բա­նութ­յա­նը: Միայն թե դա ա­մե­նից ա­ռաջ փա­կու­ղի է հենց Նի­կո­լի հա­մար, ուր նա մտել է Ա­րեւ­մուտ­քի «թանկ խա­թեր հա­մար»: Նաեւ այն ա­ռու­մով, որ նաեւ պետք է բա­ցատ­րի, թե ինչ­պե՞ս ե­ղավ, որ այդ­քան վստահ էր «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հար­ցում, բայց ա­հա պարզ­վում է, որ այն «փա­կու­ղի մտավ»: Նաեւ պետք է բա­ցատ­րի, թե ի՞նչ կլի­նի երկ­րի հետ այն բա­նից հե­տո, երբ զի­ջեց այն ա­մե­նը, ինչ կա­րող էր, ու հի­մա էլ ոչ մի «խա­ղա­ղութ­յան օ­րա­կարգ» չկա: Էլ չենք ա­սում, որ Նի­կո­լի այդ զի­ջում­նե­րի արդ­յուն­քում է, որ Ա­լիեւն անկ­լավ­ներ է պա­հան­ջում, այ­սինքն՝ «իր տա­րածք­նե­րը ա­զա­տագ­րե­լու» հիմ­քով նա դեռ կա­րող է ռազ­մա­կան ա­վանտ­յու­րա­նե­րի դի­մել: Ընդ ո­րում, հենց նույն զի­ջում­նե­րի պատ­ճա­ռով Նի­կոլն այդ դեպ­քում Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յան մա­սին թեզն ա­ռաջ տա­նել այդ ի­րա­վի­ճա­կում չի կա­րող. ինքն է անկ­լավ­նե­րը (ԽՍՀՄ-ի ժա­մա­նակ­նե­րի քար­տեզ­նե­րի հա­մա­ձայն) ճա­նա­չել Ադր­բե­ջա­նի մաս, ինչ­պես որ Ար­ցա­խը: Մինչ­դեռ եւս մեկ մեծ կամ փոքր սահ­մա­նա­յին բա­խում, երբ ար­դեն ան­գամ Վազ­գե­նը նրան հա­զիվ թե կա­րո­ղա­նա փրկել: Եվ երբ Ադր­բե­ջա­նից ան­գամ չար­ձա­գան­քե­ցին չհար­ձակ­վե­լու մա­սին պայ­մա­նագ­րի ա­ռա­ջար­կին, այդ բո­լոր հե­ռան­կար­նե­րը դառ­նում են շատ ա­վե­լի ռեալ:

Ընդ ո­րում, դե­պի ռու­սա­կան հար­թակ թեք­վե­լու նույն­պի­սի կոչ կա­րե­լի է հա­մա­րել նաեւ ՌԴ ԱԳՆ ՀԱՊԿ հար­ցե­րով հա­տուկ դես­պան Վիկ­տոր Վա­սի­լիե­ւի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գութ­յու­նը, այդ թվում՝ ռազ­մա­տեխ­նի­կա­կան ո­լոր­տում, հնա­րա­վոր չի թվում ա­ռանց ՀԱՊԿ-ում հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան: Նաեւ, արդ­են ու­ղիղ մատ­նանշ­մամբ, թե. «Շատ ա­ռում­նե­րով այս ի­րա­վի­ճա­կը ե՛ւ արեւմտ­յան երկր­նե­րի ճնշման, ե՛ւ Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րութ­յան ու բնա­կիչ­նե­րի հաս­կա­նա­լի է­մո­ցիա­նե­րի արդ­յունք է»: Կարճ ա­սած, Նի­կո­լի ո­րո­շե­լիքն է, միայն թե այդ ո­րոշ­ման ժա­մա­նա­կա­ցույցն ա­րա­գո­րեն սպառ­վում է:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ