ՆԱՎԱԿԴ ԽԱԽՈՒՏ, ՆԱՎԱՎԱՐԴ ԱՆԿԱՐՈՂ

Եվ այս­պես, խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րու­կի փո­խա­րեն հեր­թա­կան զո­հեր ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նում: Չ­գի­տենք` ինչ­քան պետք է ­Նի­կո­լի քի­թը տրո­րեն ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը, որ նա վեր­ջա­պես հաս­կա­նա, որ թուր­քի ա­ռաջ ստո­րա­նա­լով, խա­ղա­ղութ­յուն մու­րա­լով, դաշ­նա­կից­նե­րին քցե­լով, մի կող­մից մյուս կողմ տա­տան­վե­լով ու ստե­րի ա­րան­քը գա­լար­վե­լով` հնա­րա­վոր չէ ստա­նալ խա­ղա­ղութ­յուն:

ՆԻԿՈԼԻ ԿԱՊԻՏՈՒԼՅԱՆՏԱԿԱՆ ՔԱՐՈԶԸ

Իսկ ո՞ւր էին եվ­րո­պա­կան դի­տորդ­նե­րը …Եվ ին­չո՞ւ չենք լսում ղժղժան ՔՊ-ա­կան­նե­րի վնգստոց­նե­րը, թե Եվ­րա­միութ­յու­նը չի կա­տա­րում իր պար­տա­կա­նութ­յուն­նե­րը Հա­յաս­տա­նի ա­ռաջ: Ո՞ւր է ֆրան­սիա­կան փա­ռա­պանծ զեն­քը: Ի դեպ, օ­րերս ­Բա­քուն եվ­րա­դի­տորդ­նե­րի ա­ռա­քե­լութ­յու­նը ան­վա­նեց «հե­ռա­դի­տա­կա­յին դի­վա­նա­գի­տութ­յուն» եւ մե­ղադ­րեց սադ­րիչ գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի մեջ:

­Բո­լոր դեպ­քե­րում փաստ է, որ ­Նի­կո­լի` օ­րերս տված հար­ցազ­րույ­ցում անգ­լիա­կան «Տե­լեգ­րա­ֆին» ա­սած միտ­քը, թե իբր ­Հա­յաս­տա­նը ակն­հայ­տո­րեն ու­ժե­ղաց­նում է իր դի­մադ­րո­ղա­կա­նութ­յու­նը, ըն­դա­մե­նը եր­կու օր անց ստա­ցավ իր սնան­կութ­յան ա­պա­ցույ­ցը:

­Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է բո­լո­րին հա­մո­զել, որ մենք` հա­յերս վախ­կոտ­նե­րի ու ճոր­տե­րի ազգ ենք, եւ պատ­րաստ ենք հան­ձել, վա­ճա­ռել, թող­նել թշնա­մուն ա­մեն ինչ, միայն թե չկռվենք սե­փա­կան պե­տութ­յան հա­մար: Ե­թե ի­րոք այդ­պես է, ա­պա այդ­պի­սի ազ­գը ի­րա­վունք չու­նի ու­նե­նալ սե­փա­կան պե­տութ­յուն, ո­րով­հե­տեւ պե­տութ­յուն ու­նե­նա­լու հա­մար ա­ռա­ջին նա­խա­պայ­մանն է դրա պաշտ­պա­նութ­յու­նը: Ընդ ո­րում, հե­տաքր­քիր է, որ ­Նի­կո­լը իր կա­պի­տուլ­յան­տա­կան քա­րո­զը ա­նում էր Ա­րա­գա­ծոտ­նի մար­զում, ո­րի բնակ­չութ­յու­նը` որ­պես սա­սուն­ցի­ներ ու մշե­ցի­ներ, միշտ հպար­տա­նում էր ի­րենց պա­պե­րի ռազ­մա­կան ո­գով: Իսկ այժմ դա­լի­ճում նստած սա­սուն­ցի­նե­րի ու մշե­ցի­նե­րի թոռ­նե­րը խե­լոք լսում էին ­Նի­կո­լի վախ­վո­րած, քստմնե­լի փի­լի­սո­փա­յութ­յունն առ այն, որ հա­նուն սե­փա­կան երկ­րի ու հայ­րե­նի­քի չկռվե­լու կա­րե­լի է հրա­ժար­վել ա­մեն ին­չից, ինչը սուրբ է հայ մար­դու հա­մար, այդ թվում նստած­նե­րի պա­պե­րի ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նից ու ԷՐԳՐԻ մա­սին ե­րա­զան­քից: Եվ մենք դեռ չենք լսել մի դեպք, որ դահ­լի­ճում նստած­նե­րը, ո­րոնք ՔՊ-ի ան­դամ­ներ են, ի­րենց գյու­ղե­րում ու քա­ղաք­նե­րում ստա­ցել են ա­մո­թանք:

Իր խոս­քում ­Նի­կո­լը նշեց, որ ՔՊ-ա­կան­նե­րը գի­տեն մեր ժո­ղովր­դի ցան­կութ­յուն­նե­րը, մղում­նե­րն ու ե­րա­զանք­նե­րը, եւ որ իբր այդ ցան­կութ­յուն­ներն ու ե­րա­զանք­նե­րը կենտ­րո­նաց­ված են մի բա­նի վրա` խա­ղա­ղութ­յուն: Ընդ ո­րում, խա­ղա­ղութ­յուն` ցան­կա­ցած գնով: ­Բայց չէ որ այդ­պի­սի խա­ղա­ղա­ղութ­յան գի­նը ան­գին է. նախ` Ար­ցա­խի կե­սը եւ ա­զա­տագր­ված տա­րածք­նե­րը, հե­տո` Ար­ցա­խի մյուս կե­սը, հե­տո, ինչ­պես Նի­կոլն է ար­տա­հայտ­վում, ­Հա­յաս­տա­նի «լե­գի­տիմ» տա­րածք­նե­րի մի մա­սը, հե­տո կլի­նեն անկ­լավ­նե­րը, հե­տո` սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը, գեր­բը, Ա­րա­րա­տը, հե­տո` ­Ցե­ղաս­պա­նութ­յան մի­ջազ­գա­յին հե­տապն­դու­մից հրա­ժար­վե­լը: Եվ ե­թե իս­կա­պես սա է հայ ժո­ղովր­դի ցան­կութ­յու­նը եւ մղու­մը, ա­պա շատ շու­տով խա­ղա­ղութ­յան դի­մաց ստիպ­ված կլի­նենք տալ Ս­յու­նի­քը, ­Գե­ղար­քու­նի­քը, հե­տո հեր­թը կհաս­նի Ե­րե­ւա­նին, հե­տո էլ, ինչ­պես ժա­մա­նա­կին ա­սաց մեր փա­ռա­պանծ ա­ռա­ջա­մար­տիկ­նե­րից մե­կը` ստիպ­ված կլի­նեք տալ ձեր կա­նանց: ­Հիմ­նա­վո­րե­լով հայ մար­դու հա­մար վի­րա­վո­րա­կան (գո­նե այդ­պես պետք է լի­ներ) իր փի­լի­սո­փա­յութ­յու­նը` ­Նի­կո­լը մեջբե­րում է իր կյան­քի փոր­ձը, թե` ուր որ չի մտել, ում հետ որ չի շփվել, բո­լո­րը խմում էին խա­ղա­ղութ­յան կե­նա­ցը:

Ան­կաս­կած, ցան­կա­ցած ող­ջա­միտ մարդ պետք է ցան­կա­նա, որ լի­նի խա­ղա­ղութ­յուն եւ ոչ թե պա­տե­րազմ: ­Սա­կայն, չգի­տես ին­չու, ­Նի­կո­լի շրջա­պա­տում չէին խմում մեր հաղ­թա­նակ­նե­րի կե­նա­ցը, մեր հե­րոս­նե­րի կե­նա­ցը, մեր սահ­մա­նը պա­հող տղեր­քի կե­նա­ցը: ­Հա­վա­նա­բար, այդ­պի­սի օ­ջախ­ներ ­Նի­կո­լի մուտքն ար­գել­ված է: Եվ իս­կա­պես, դժվար թե այդ կե­նաց­ներ խմող­նե­րը ՔՊ-ա­կա­նի հետ հաց կի­սեն: Ըստ էութ­յան, դրանք եր­կու տար­բեր ազ­գեր են` հայ­րե­նա­սեր հա­յեր եւ ՔՊ-ա­կան­ներ, եւ պետք չէ վե­րագ­րել բո­լոր հա­յե­րին ստո­րա­քարշ վախ­կո­տութ­յուն, թե իբր հա­յե­րը ե­րա­զում են հող հանձ­նել, դա­վա­ճա­նել, ի­րենց իսկ Ան­կա­խութ­յան հռչա­կա­գի­րը ոտ­նա­կոխ ա­նել, միայն թե չկռվեն ի­րենց երկ­րի ու հայ­րե­նի­քի հա­մար: Եվ պա­տա­հա­կան չէ, որ Բա­նա­կի օր­վա կա­պակ­ցութ­յամբ իր խայ­տա­ռակ ճա­ռում ­Նի­կո­լը փոր­ձում էր ար­գե­լել բարձ­րաց­նել բա­նա­կի կե­նա­ցը: Ո­րով­հե­տեւ իր շրջա­պա­տում իր նման­նե­րը խմում են ա­մեն գնով խա­ղա­ղութ­յան կե­նա­ցը: ­Սա­կայն ­Նի­կո­լը չի էլ գի­տակ­ցում, որ ով չի կե­րակ­րում սե­փա­կան բա­նա­կը, ստիպ­ված է լի­նում կե­րակ­րել ու­րի­շի բա­նա­կը, իսկ խա­ղա­ղութ­յու­նը ցան­կա­ցած գնով բե­րում է ա­մեն ին­չի կորս­տի:

ԵԼՔԸ` ՈՐՊԵՍ ԳԵՐԱԿՇԻՌ ԳԱՂԱՓԱՐ

­Նի­կո­լի ին­տե­լեկ­տո­ւալ կա­րո­ղութ­յուն­նե­րը ոչ մի կերպ չեն կա­րո­ղա­նում դուրս գալ ­Հա­յաս­տա­նի վի­ճա­կը ինչ-որ կեն­ցա­ղա­յին հա­մե­մա­տութ­յուն­ներ կա­տա­րե­լու մա­կար­դա­կից: ­Ռա­դիո­յում նա խո­սում էր վախ­վո­րած ան­ցոր­դի (ՀՀ) եւ հզոր ցու­լե­րի (Ադր­բե­ջան եւ ­Թուր­քիա) մա­սին: Ա­րա­գա­ծոտ­նում մեր վի­ճա­կը հա­մե­մա­տում էր ա­կա­նա­պատ դաշ­տի հետ, որ­տե­ղից կա ըն­դա­մե­նը մի ճա­նա­պարհ դուրս գա­լու հա­մար, սա­կայն այդ ճա­նա­պար­հը նույն­պես ե­րաշ­խա­վոր­ված չէ, որ դուրս ե­կո­ղը անվ­նաս կկա­րո­ղա­նա այդ­տե­ղից դուրս գալ:

Ին­չո՞ւ է ­Նի­կո­լի հի­վան­դա­գին մտքե­րում հա­յը ան­պայ­ման ինչ-որ տե­ղից դուրս գա­լիս, ԵԼՆՈՒՄ: Ին­չո՞ւ իր պատ­կե­րա­ցում­նե­րում հա­յը չի մնում իր տե­ղում, հո­ղում, ին­չո՞ւ է այդ «Ել­քը», ինչ­պես ցույց տվեց Ար­ցա­խի բռնա­գաղ­թը, շա­րու­նա­կում է մնալ Նի­կո­լի ու­ղե­ղում որ­պես գե­րակ­շիռ գա­ղա­փար: Ին­չո՞ւ չի հա­մե­մա­տում մեզ ա­նա­ռիկ ամ­րո­ցի, թշնա­մուն ջախ­ջա­խող բա­նա­կի, ցան­կա­ցած ցու­լին պատ­ռելու պատ­րաստ առ­յու­ծի հետ, որ­տե­ղի՞ց այդ թշվառ մտա­ծե­լա­կեր­պը: Եվ արդ­յո՞ք այդ նույն «Ել­քը» նա­խա­տես­ված չէ հի­մա էլ ամ­բողջ հայ ժո­ղովր­դի հա­մար:

­Նույն խեղ­ճի հո­գե­բա­նութ­յամբ էր թե­լադր­ված ­Նի­կո­լի հա­ջորդ հա­մե­մա­տութ­յու­նը, թե` մենք գտնվում ենք նա­վա­կի մեջ փոթոր­կա­հույզ օվ­կիա­նո­սում: Ընդ ո­րում, նախ` Նի­կո­լը մեզ ան­վա­նում է նավ, սա­կայն ան­մի­ջա­պես ինքն ի­րեն է ուղ­ղում, որ մենք ըն­դա­մե­նը նա­վակ ենք: «­Փո­թոր­կա­հույզ օվ­կիա­նո­սում ըն­կած մեր նա­վը, նա­վա­կը հասց­նել խա­ղաղ հանգր­վա­նին»,- ա­հա ­Նի­կո­լի ստանձ­նած ա­ռա­քե­լութ­յու­նը: ­Սա­կայն նա­վա­կը խա­խուտ է, նա­վա­վա­րը` ան­կա­րող (լա­վա­գույն դեպ­քում), անձ­նա­կազ­մը` վախ­կոտ: Այս­պի­սի նա­վա­կը հաս­տատ խոր­տակ­վե­լու է, եւ նրա խա­ղաղ հանգր­վա­նը լի­նե­լու է օվ­կիա­նո­սի հա­տա­կին:

­Նի­կո­լը կրկին ա­ռաջ է քա­շում իր չարչրկ­ված «կա­դաստ­րի վկա­յա­կա­նը», իբր հիմ­նա­վո­րե­լով, որ մենք` հա­յերս, պետք է պե­տութ­յուն կա­ռու­ցենք, իր ա­սե­լով, «մի­ջազ­գա­յա­նո­րեն ճա­նաչ­ված» սահ­ման­նե­րում: Ա­րա­գա­ծոտ­նում նա խո­սում էր ինչ-որ «շին­թույլտ­վութ­յուն­նե­րի» մա­սին եւ նման այլ կա­տե­գո­րիա­նե­րով էր չա­փում ստեղծ­ված մի­ջազգ­ային ի­րադ­րութ­յու­նը: Ո՞վ պետք է ­Նի­կո­լին շին­թույլտ­վութ­յուն տա եր­կիր կա­ռու­ցե­լու հա­մար, եւ ո՞վ է «կա­դաստ­րի պե­տը» ­Նի­կո­լի հա­մար. հաս­կա­նա­լի է` ­Թուր­քիան եւ Ա­րեւ­մուտ­քը: Եվ ­Նի­կո­լը ո­րե­ւէ կերպ չի կա­րող հաս­կա­նալ, որ իր հա­րե­ւա­նը, թեեւ «կրթված ու լայ­նա­խոհ» մարդ է, սա­կայն թքած ու­նի ­Նի­կո­լի հետ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի եւ ­Նի­կո­լի կա­դաստ­րի թղթի վրա:

Այս ա­ռու­մով նա ա­վե­լի լավ բան չգտավ ա­սե­լու, քան. «Ե­թե Ադր­բե­ջա­նը չի հար­գում կամ չպի­տի հար­գի իր իսկ կող­մից ստո­րագ­րած փաս­տաթղ­թե­րը, ու­րեմն` Ադր­բե­ջա­նը կա­րող է հար­ձակ­վել ցան­կա­ցած երկ­րի վրա, ին­չո՞ւ միայն ­Հա­յաս­տա­նի վրա: ­Նա­յեք Ադր­բե­ջա­նի շուր­ջը, ե­թե ինքն իր մի­ջազ­գայ­նո­րեն ստանձ­նած պար­տա­վո­րութ­յուն­նե­րը չի հար­գում, ու­րեմն կա­րող է ցան­կա­ցած իր հար­ևան երկ­րի վրա հար­ձակ­վել, ե­թե այդ­պես է»: Ա­ռա­վել քան տա­րօ­րի­նակ միտք, ե­թե չա­սենք` հի­վանդ ե­րե­ւա­կա­յութ­յան արդ­յունք: ­Բո­լոր դեպ­քե­րում փաս­տը մնում է փաստ, որ Ադր­բե­ջա­նը հար­ձակ­վում է միայն ­Հա­յաս­տա­նի վրա, եւ դա նրան հա­ջող­վում է միայն ­Նի­կո­լի կա­ռա­վար­ման օ­րոք:

Ա­ռողջ տրա­մա­բա­նութ­յու­նը հու­շում է, որ ե­թե դու այդ­քան խեղճ ես ու թշվառ, ա­պա պետք է ա­մեն ինչ ա­նես, որ­պես­զի ու­նե­նաս ու­ժեղ, հզոր ըն­կեր­ներ: ­Սա­կայն այս­տեղ էլ դու հան­դես ես գա­լիս որ­պես ըն­դա­մե­նը մանր քցող, եւ ու­ժեղ ըն­կեր­նե­րը քե­զա­նից սկսում են զզվել պար­զա­պես: Անգ­լիա­ցի­նե­րի հետ հար­ցազ­րույ­ցում ­Նի­կո­լը երկ­րորդ ան­գամ շեշ­տեց այն միտ­քը, թե Ուկ­րաի­նա­յի հար­ցում ­Հա­յաս­տա­նը ­Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նութ­յան դաշ­նա­կի­ցը չէ: Ս­րա­նով ­Նի­կո­լը դրդում է ­Ռու­սաս­տա­նին, որ­պես­զի նա էլ իր հեր­թին ա­սի, որ Ադր­բե­ջա­նի հար­ցում ­Ռու­սաս­տանն էլ ­Հա­յաս­տա­նի դաշ­նա­կի­ցը չէ: Ին­չո՞ւ են ա­մե­նու­րեք կա­տա­ղած ցու­լեր, փոթր­կա­հույզ օվ­կիա­նոս, ա­կա­նա­պատ դաշտ տես­նո­ղը ա­մեն ինչ ա­նում, որ­պես­զի փչաց­նի իր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը միակ, փորձ­ված ու հզո­րա­գույն դաշ­նակ­ցի հետ: ­Բացի ար­տա­քին պատ­վե­րից, ոչ մի այլ տրա­մա­նա­բա­կան բա­ցատ­րութ­յուն գտնել չի ստաց­վում:

Անդ­րա­դառ­նա­լով վեր­ջին ի­րա­դար­ձութ­յա­նը Ադր­բե­ջա­նի հետ շփման գծում (քա­նի որ դա սահ­մա­նը չէ, այդ տա­րած­քում Ադր­բե­ջա­նը մի մեծ կտոր է վերց­րել ­Նի­կո­լի «կա­դաստ­րի թղթով» գծած «շինհ­րա­պա­րա­կից»)` պետք է նշել, որ այդ­պես էլ պարզ չէ` ի՞նչ է տե­ղի ու­նե­ցել այդ­տեղ: ­Հայտ­նի են բազ­մա­թիվ դեպ­քեր, երբ հենց հայ­կա­կան կող­մից է ե­ղել սադ­րան­քը: Ըստ լու­րե­րի` հենց հայ­կա­կան կող­մում կանգ­նած ­Սա­սուն ­Մի­քա­յել­յա­նի ղե­կա­վա­րած երկ­րա­պահ­նե­րի մոտ տի­րող սար­սա­փե­լի «բար­դա­կի» արդ­յուն­քում տե­ղի ու­նե­ցավ մի­ջա­դե­պը, ո­րից օգտ­վեց Ադր­բե­ջա­նը: Իսկ արդ­յո՞ք այս ա­մե­նը պա­տա­հա­կա­նութ­յուն է: ­Չէ՞ որ Ա­րեւ­մուտ­քին ան­չափ պետք է ­Կով­կա­սում նոր պա­տե­րազմ: Իսկ ­Նի­կո­լին խիստ անհ­րա­ժեշտ է պատ­երազ­մի սար­սա­փազ­դու սպառ­նա­լիք, որ­պես­զի նա կա­րո­ղա­նա այդ սպառ­նա­լի­քի ներ­քո, իր պատ­կե­րա­ցու­մով վախ­կոտ ու կռվից խու­սա­փե­լու հա­մար ա­մեն ին­չի պատ­րաստ, պարտ­վա­ծի ու թույ­լի հո­գե­բա­նութ­յամբ հայ ընտ­րո­ղին ստի­պել ըն­դու­նել նոր` հա­յազրկ­ման մա­սին սահ­մա­նադ­րութ­յուն: ­Սա­կայն ­Նի­կո­լը խո­րա­պես սխալ­վում է, վկա ­Սա­սուն­ցի ­Դավ­թի բեր­նե­բե­րան լցված բա­ժա­կը, եւ սա­սուն­ցի­նե­րի առ­ջեւ հայ ժո­ղովր­դի կեր­պա­րի ստո­րա­ցու­մը վաղ թե ուշ ա­վարտ­վե­լու է ­Սա­սուն­ցի ­Դավ­թի կեր­պա­րի վե­րած­նուն­դով:

­ՀԱՅԿ ­ԲԱ­ԲՈՒ­ԽԱՆ­ՅԱՆ