Արցախի հիմնահարցի վերջնական թաղումը «հուժկու 6 կետերի միջոցով». Նաիրա Կարապետյան

Ադրբեջանը Հայաստանին էր ներկայացրել 5 կետեր, որոնք ավելի ճիշտ կլինի կոչել պայմաններ` «բաղձալի» Խաղաղության պայմանագրի շուրջ: Սրան ի պատասխան Հայաստանի Հանրապետության դե ֆակտո ամենաբարձր իշխանական օղակներից հնչեց, որ այդ կետերում անընդունելի ոչինչ չկա, պայմանները սկզբունքորեն ընդունելի են, իսկ ավելի ուշ նշվեց, որ Հայաստանն իր հերթին սեփական 6 կետերն է ներկայացրել Ադրբեջանին: Տրամաբանությունը հուշում էր, որ այդ 6 կետերը պետք է լինեին մեր սկզբունքները, այն «կարմիր գծերը», որոնք Հայաստանը չի անցնի որեւէ պարագայում: Եվ այսպես, ի՞նչ պետք է լիներ այդ կետերում, եթե մենք ունենայինք հայամետ իշխանություն:

 

- Առաջին հերթին դա մեզ համար Արցախի ինքնորոշման հարցն է, վերջնական կարգավիճակի հարցը, որը պետք է միջազգայնորեն ընդունված լինի, և ոչ թե «առկախված»:

 

- Պետք է հստակ ձևակերպված լիներ, որ «Արցախը երբեք չի լինելու Ադրբեջանի կազմում», և սա ևս կարմիր գիծ է:

 

- Պետք է հստակ պահանջ լիներ Ադրբեջանին` ազատել Արցախի Հանրապետության բռնազավթված տարածքները, առնվազն` Հադրութի շրջանը, Շուշին, այսպես ասած` առնվազն ԼՂԻՄ նախկին տարածքը:

 

- Պետք է հստակ պահանջ լիներ Արցախը Հայաստանին կապող ճանապարհի մասով, և անկախ կոմունիկացիաների բացումից, այդ միջացքը չպետք է լիներ Ադրբեջանի տիրապետության տակ:

 

- Պետք է հստակ պահանջ լիներ գերիների, պատերազմի արդյունքնում Բաքվում բռնի պահվող անձանց և այսպես կոչված արդեն «դատապարտված» Ադրբեջանի բանտերում գտնվող մեր տղաների վերադարձի մասին:

 

- Պետք է հստակ պահանջ լիներ Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն տարածքում արդեն մեկ տարուց ավել գտնվող Ադրբեջանի զորքերի հետքաշման մասին, ոչ հայելային, այլ կոնկրետ հետքաշման:

 

Այս ամենը պետք է լիներ հստակ, առանց տողատակերի և այլ հնարքների: Իսկ ի՞նչ ունենք մենք արդյունքում: Անդրադառնանք կետ առ կետ.

 

1. «Առաջին կետում նշված է, որ մարտի 11-ին ստացել ենք Ադրբեջանի՝ պայմանագրի վերաբերյալ առաջարկը, ինչին պատասխանում ենք»: Սա կետ չէ, պրեամբուլա է, իրականում հորինված ծավալ:

 

2. «Հայաստանի Հանրապետությունը երբեք չի ունեցել և չունի տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ»: Իրականում այս պնդումը պատերազմից հետո ստորագրված փաստաթղթերի և ստեղծված իրավիճակի, ինչպես նաև Ադրբեջանի զինված ստորաբաժանումների` Հայաստանի սուվերեն տարածքում գտնվելու ֆոնին խղճուկ է և անտեղին: Երկրորդ, իսկ իրականում առաջին այս կետը պիտի լիներ պահանջ, և ոչ` հնազանդում:

 

3. «Հայկական կողմի համար հիմնարար են Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգության երաշխավորման, նրանց իրավունքների և ազատությունների հարգման, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի որոշման հարցերը»։ Այս ձևակերպումը ամենավտանգավորն է և Արցախի հայանպաստ լուծման վերջնական տաղումը: Այստեղ նշվում է Արցախում ապրող հայերի անվտանգության խնդիրը, ինչը անկախ Արցախում երբևէ չի կարող առաջանալ, այն բնորոշ է միայն Ադրբեջանի կազմում գտնվող Արցախի և այնտեղ ապրող հայերի պարագայում: Միայն Ադրբեջանում: Նույնը նրանց իրավունքների և ազատությունների մասին է, հայը իր հողում, իր երկրում չունի առանձին կետով պաշտպաված լինելու անհրաժեշտություն:

 

Եվ միակ իրավունքը, որ պետք է հստակ շեշտել` ԻՆՔՆՈՐՈՇՄԱՆ իրավունքն է, ինչը, ինչպես տեսնում եք, չկա: «ԼՂ վերջնական կարգավիճակի որոշման հարցեր» լղոզված ձևակերպումը ոչ այլ ինչ է, քան ընտրություն Ադրբեջանի կազմում լայն ինքնավարության, մարզի, շրջանի թե վերջնական միաձուլման միջև: Սա վերջն է, Արցախի հարցի վերջը, ավարտը, հաշվի առնելով այն փաստը, որ այս խղճուկ փաստաթղթում չկա և որևէ անդրադարձ Ադրբեջանի պայմանին` ապագայում որևէ տարածքային պահանջ չներկայացնելու պարտավորեցմանը:

 

4. «Հայկական կողմը կարևոր է համարում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի, ՀՀ վարչապետի, ՌԴ նախագահի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, հունվարի 11-ին և նոյեմբերի 26-ի հայտարարություններում ամրագրված պարտավորությունների կատարումը (ռազմագերիների վերադարձ, ճանապարհների ապաշրջափակում)»։ Սա կետ չի, սա պարտվածի, ծնկածի փորձ է հիշեցնելու չկատարված պարտականությունները` գերիների մասով, այն դեպքում, երբ Ադրբեջանն ունի կանխատեսելի պատասխան` իրենք մեր տղաներին գերի չեն համարում, այլ` հանցագործ, դատապարտյալ: Մեր իշխանությունները դա գիտեն, պարզապես սա գրել են, որ, օրինակ, դեպի Գյումրի ճանապարհ փակողների աչքերին հերթական շղարշը փռեն, թե իբր զբաղվում են գերիների վերադարձի հարցով:

 

5. «Հայկական կողմը պատրաստ է սկսել բանակցություններ խաղաղության հարաբերությունների կարգավորման պայմանագիր կնքելու Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև միջպետական հարաբերությունների հաստատման համար՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, Քաղաքացիական և քաղաքական միջազգային դաշնագրի և Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի հիման վրա»: Սա ևս կետ չի, այլ նախաբանի մաս` կտրված և արհեստական կետ դարձրած: Առավել ևս անհեթեթ է, քանի դեռ Բաքվում կան բռնի պահվող մեր տղաները, քանի դեռ Ադրբեջանի զորքերը Հայաստանի սուվերեն տարածքում են, քանի դեռ ադրբեջանական զորքերը ահաբեկում և շարունակում են գրավել Արցախի գյուղերը` Փարուխի օրինակով:

 

6. «Համապատասխան բանակցությունների կազմակերպման համար հայկական կողմը դիմել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին»: Սա էլ է վտանգավոր կետ, քանի որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահությունն ունի մեկ մանդատ` Արցախի հարցի վերջնական լուծում, և եթե այս բանակցություններն անց են կացվելու ԵԱՀԿ ՄԽ միջնորդությամբ, ապա սա Արցախի հարցի վերջնական լուծումն է:

 

Ինչպես տեսնում եք, այս կետերում չկա Արցախի հարցի լուծմանն մասին այս նույն ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության շրջանակներում հաստատված 3 սկզբունքների մասին որևէ անդրադարձ (ազգերի ինքնորոշման իրավունք, ուժի կիրառման և ուժի կիրառման սպառնալիքի բացառում և տարածքային ամբողջականություն), ստացվում է, որ Ադրբեջանին Հայաստանի կողմից ներվեց պատերազմը, ներվեց այս կետերի խախտումը, ուժի կիրառմամբ ձեռք բերված «հաղթանակը» լեգիտիմացվում է, իսկ հետագայում Ադրբեջանին և Թուրքիային ռազմանակ հանցագործությունների մեջ մեղադրելու հնարավորությունը փակվում է հենց Հայաստանի կողմից: Սա իրոք վերջն է, և վստահաբար չի կարելի սա թույլ տալ», - գրել է ԱԺ մի քանի գումարման պատգամավոր, «Եվրոպական ինտեգրացիա» ՀԿ նախագահ ՆԱԻՐԱ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ: