Մյունխենում հնչած պոպուլիստական հայտարարությունների դառը պտուղները դեռ քաղելու ենք. Բալասանյան

Նիկոլ Փաշինյանը մասնակցեց Մյունխենի անվտանգության համաժողովի բացման պաշտոնական արարողությանը, համաժողովի շրջանակում ունեցավ երկկողմ մի շարք հանդիպումներ, իսկ աշխատանքային այցն ամփոփեց` պատասխանելով Մյունխենի եւ հարակից շրջանների հայ համայնքի ներկայացուցիչների հարցերին, որի ժամանակ նա մի շարք ուշագրավ հայտարարություններով է հանդես եկել: Այս մասին «Իրավունքը» զրուցեց ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների եւ դիվանագիտության ամբիոնի դոցենտ, միջազգայնագետ ԳՐԻԳՈՐ ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆԻ հետ:

— Ճի՞շտ է մեկնաբանում Նիկոլ Փաշինյանը, երբ ասում է, թե 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթում չկա կետ, որ Ռուսաստանը ՀՀ-ում պետք է որեւէ բան վերահսկի:

— Բայց ոչ մեկն չի էլ ասել, որ նման կետ կար: 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի արձանագրության 9-րդ կետում հստակ ֆիքսված է, որ Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունները հսկելու են Հայաստանի եւ Ադրբեջանի, Հայաստանի եւ Նախիջեւանի միջեւ գտնվող սահմանային անցակետերը: Ոչ ոք չի ասել, թե Հայաստանի ներսում Ռուսաստանի կողմից ինչ-որ վերահսկողություն է սահմանվելու որոշակի տարածքների նկատմամբ: Եվ այդ առումով` այո՛, ես համաձայն եմ Նիկոլ Փաշինյանի հետ, բայց նաեւ զարմանալի է, որ այդ տարբերությունը չեն նկատում եւ փորձում են մանիպուլացնել, իբր իրենք ոչինչ չեն խախտել եւ նման կետ անգամ չի եղել` մոտավորապես «իզուր եք մեզ մեղադրում» տրամաբանությամբ:

— Ըստ Նիկոլ Փաշինյանի` եռակողմ հայտարարության մնացած կետերը Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը ճղել, գցել են մի կողմ, իսկ այդ 9-րդ կետի վրա հղումն արդեն էլ արդիական չէ, իսկ պարտավորությունները խախտել է ոչ թե Հայաստանը, այլ` Ադրբեջանը եւ Ռուսաստանը: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

— Անկեղծ ասած, ինձ համար անընդունելի է «ճղել, գցել են մի կողմ» ձեւակերպումը: Պայմանագիրը «ճղած» երկրի արտգործնախարարության ներկայացուցիչը անընդհատ հղում չի տալիս այդ փաստաթղթին եւ կոչ չի անում Հայաստանին եւ Ադրբեջանին` վերադառնալ այդ ֆորմատի շուրջ եւ շարունակել բանակցությունները: Համենայնդեպս, նման բան պաշտոնապես ոչ ոք չի հայտարարել, որ նոյեմբերի 9-ի արձանագրություններն այլեւս չկան: Բացի այդ, անգամ եթե որոշակի վերապահումներ կան նոյեմբերի 9-ի արձանագրության հետ կապված, դիվանագիտական տեսանկյունից անտակտ հայտարարություն է նման կերպ արտահայտվելը, թե պայմանագիրը չկա, Ադրբեջանը եւ Ռուսաստանը «ճղել, գցել են մի կողմ», մեզնից ի՞նչ եք ուզում: Հայաստանը չէ, որ պետք է հայտարարի` նոյեմբերի 9-ից հրաժարվելու մասին կամ այդպիսի գնահատական տա, որովհետեւ հակառակ պարագայում մեզ են մեղադրելու նույն Ռուսաստանը եւ Ադրբեջանը նոյեմբերի 9-ին ստանձնած հանձնառությունները չկատարելու մեջ: Մենք ինչո՞ւ ենք հավելյալ գործիքակազմ տրամադրում Ադրբեջանին, որպեսզի վերջինս մեղադրի մեզ նոյեմբերի 9-ի պայմանագիրը չկատարելու մեջ եւ դրանով շահի Մոսկվայի բարեհաճությունը: Չնայած նրան, որ Ադրբեջանն ինքը չի կատարում նոյեմբերի 9-ի արձանագրության կետերը` երբեք նման հայտարարություն չի անում: Այստեղ խնդիրը հայտարարություն անելու մեջ է, որը Հայաստանը չպետք է աներ, որովհետեւ այն օգտագործվելու է հենց մեր դեմ:

— Փաշինյանը նաեւ հայտարարել է, թե «ԼՂ-ում հայ չկա, եւ դա նաեւ ռուսական խաղաղապահ զորախմբի պատասխանատվությունն է, որի նպատակը ԼՂ հայությանը պաշտպանելն էր»: Ադրբեջանի կողմից հրապարակված տեսանյութերը փաստում են, որ առնվազն մի քանի տասնյակ հայ մնացել է Արցախում: Փաստորեն, նրա՞նց էլ են հանձնել Ադրբեջանին, Հայաստանը որեւէ պատասխանատվություն չի՞ զգում այդ մարդկանց նկատմամբ:

— Նախ եթե խոսում ենք Արցախի բնակչության ֆիզիկական անվտանգության մասին, այստեղ կարելի է մի փոքր պատմական էքսկուրս կատարել:

Առաջին` 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում Նիկոլ Փաշինյանն է հայտարարել, որ Հայաստանն Արցախը ճանաչում է Ադրբեջանի կազմում` դրանով խախտելով նոյեմբերի 9-ի արձանագրությունը, որտեղ հստակ ֆիքսված է «Լեռնային Ղարաբաղ» բառակապակցությունը: Այսինքն` նոյեմբերի 9-ի արձանագրությունով Ադրբեջանն ընդունում էր, որ` այո, կա Լեռնային Ղարաբաղ տարածք, որի վրա ինքն այդ պահին չունի իշխանություն ու համաձայնում էր այդ եռակողմ ընդունված փաստաթղթի հետ:

Երկրորդ` խոսելով Արցախի հանրապետության քաղաքացիների անվտանգության ապահովման մասին` պետք է ֆիքսել, որ մեր հայրենակիցներն առաջին հերթին ՀՀ քաղաքացիներ էին: Անկախ նրանից` ճամփորդական էր նրանց անձնագրերը, թե` ճամփորդական չէր, այդ մարդիկ ունեին ՀՀ անձնագիր, որի վերջին էջում նշված էր, որ այդ անձնագիրը կրողի պաշտպանը, հովանավորյալը Հայաստանի Հանրապետությունն է: Բայց նույն Հայաստանի Հանրապետությունն Արցախի շրջափակման օրերին հայտարարում էր, որ Արցախի խնդիրն իր խնդիրը չէ, Հայաստանը չի միջամտելու, եթե Ադրբեջանն այնտեղ ռազմական գործողություն սկսի: Ընդ որում` սա ասվել է պետական ամենաբարձր մակարդակով:

Եվ հիմա այս ամենը դնում են մի կողմ, մեղքը գցում ռուս խաղաղապահի վրա` այն դեպքում, երբ Ռուսաստանն ուղիղ հարց է բարձրացնում` եթե դու հոկտեմբերի 6-ին արդեն հայտարարել ես, որ Արցախը ճանաչում ես Ադրբեջանի կազմում, մեզնից ի՞նչ ես ուզում, այսինքն` մենք Ադրբեջանի դեմ պետք է կռվեի՞նք: Այն կարգավիճակը, որն ուներ ռուս խաղաղապահը` մինչեւ 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ը, շեշտակիորեն տարբերվում է այն կարգավիճակից կամ դրա բացակայությունից, որ նա ուներ հոկետմբերի 6-ից հետո: Սա հսկայական տարբերություն է, որին կարծես չեն անդրադառնում, բայց այն շատ կարեւոր է: Դրա համար մի փոքր պետք է խորամուխ լինել խնդրի մեջ եւ այդպես հրապարակային պոպուլիստական հայտարարություններ չանել: Մինչդեռ մյունխենյան անվտանգության համաժողովի շրջանակում շատ եղան նման պոպուլիստական հայատարարություններ, որոնց դառը պտուղները դեռ մենք քաղելու ենք եւ, ցավոք սրտի, այս ամենն արվելու է Հայաստանի ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության հաշվին:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ

Այս թեմայով Միքայել Արզումանյանը համար մեկ դասական օրինակն է քաղբանտարկյալի. Գրիգոր Գրիգորյան Ադրբեջանը Թուրքիայի պատճառով բավականին լուրջ խնդիրներ է սկսելու ունենալ Իրանի հետ. Բալասանյան Հայաստանը պետական դավաճանությամբ Ադրբեջանի առաջ ծնկի են բերում Այսօր, դժբախտաբար, մեր ներսից ենք ստանում հարվածները. Լոքմագյոզյան Ոնց արա՛, եղեռնը դարձավ անհիմն հիշողությո՞ւն. Գեւորգ Պետրոսյան