Ինչ կտա Նիկոլին՝ Պուտինի «զոնտիկից» Մակրոնի «զոնտիկի» տակ «թռիչքը»

­Տե­ղե­կատ­վա­կան դաշ­տում շա­րու­նա­կում են նո­րա­նոր լու­րեր շրջա­նառ­վել՝ կապ­ված Նի­կո­լի վեր­ջին մյուն­խեն­յան այ­ցի հետ: Խոս­քը հիմ­նա­կա­նում նրա հա­մար չա­րա­գու­շակ լու­րե­րի մա­սին է, եւ այդ ֆո­նին՝ կա­րե­լի է նաեւ կռա­հել, թե ին­չու Փա­շին­յա­նը, հա­զիվ Մ­յուն­խե­նից հետ ե­կած, այս ան­գամ շտա­պեց Փա­րիզ:

ՄՅՈՒՆԽԵՆԻՑ՝ ՓԱՐԻԶ

Ի­հար­կե՝ հա­րմար ա­ռիթ կար՝ Մի­սաք Մա­նուշ­յա­նի վե­րա­հու­ղար­կա­վո­րու­մը: Բայց նաեւ կա­րե­լի է հաս­կա­նալ, որ օգտ­վե­լով ա­ռի­թից, Նի­կո­լը նաեւ, թե­րեւս իր հա­մար ար­տա­կարգ կա­րեւո­րութ­յուն ներ­կա­յաց­նող հան­դի­պում ու­նե­ցավ ա­րեւմտ­յան դաշ­տի մի­գու­ցե ա­մե­նա­հա­րա­զատ ան­ձի՝ Մակ­րո­նի հետ: Բանն այն է, որ Մ­յուն­խե­նում Նի­կո­լը Մակ­րո­նին չտե­սավ: Ա­վե­լին, Ա­լիեւի հետ հան­դի­պու­մը գեր­մա­նա­ցի Շոլ­ցի «քա­վո­րութ­յամբ» էր, եւ այդ ֆո­նին ան­գամ խո­սակ­ցութ­յուն­ներ ի հայտ ե­կան, որ ա­մե­րի­կա­ցի­ներն են Մակ­րո­նին դուրս թո­ղել գոր­ծըն­թա­ցից, քա­նի որ նա այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցավ «ար­դա­րաց­նել բարձր վստա­հութ­յունն» ու ա­վար­տին հասց­նել ի­րեն հանձ­նա­րար­ված «Բր­յու­սե­լի ձեւա­չա­փի» շրջա­նակ­նե­րում հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը»: Ա­վե­լին, հա­սավ մի այն­պի­սի խառ­նաշ­փո­թի, ո­րի պա­րա­գա­յում Ա­լիեւը պար­զա­պես հրա­ժար­վեց ա­րեւմտ­յան ա­մեն մի միջ­նոր­դութ­յու­նից: Իսկ դա, ինչ­պես ար­դեն ներ­կա­յաց­նե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, նաեւ Նի­կո­լին է հու­սա­հա­տութ­յան հասց­նում. «Բր­յու­սե­լի ձեւա­չա­փը» չկա, մնա­ցել է Մոսկ­վա­յի ձեւա­չա­փը, որ­տեղ Ա­լիեւը հա­մա­ձայն է բա­նակ­ցել: Նի­կոլն էլ հայտն­վել է սուր ճնշման տակ, թե՝ մի գլուխ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րից» ես խո­սում, բա ին­չո՞ւ չես գա­լիս Մոսկ­վա­յում բա­նակ­ցե­լու: Իսկ երբ փոր­ձում է Ա­րեւ­մուտ­քին բո­ղո­քել, թե վի­ճա­կը սա է, էլ ճար չու­նեմ, ստիպ­ված է լի­նում «բա­ցատ­րութ­յու­ներ տալ» Mi6-ի շեֆ Մու­րին: Ու թար­սի պես Մակ­րոնն էլ չկա, որ բո­ղո­քես, թե բա սա՞ էիք ինձ խոս­տա­ցել:

Եւ ա­հա, փա­րիզ­յան այ­ցը լավ ա­ռիթ էր, որ այդ տրտնջոց­նե­րը Մակ­րո­նին փո­խան­ցի: Հա­մե­նայն­դեպս, դա զգաց­վեց նաեւ Մակ­րո­նի հետ հան­դիպ­մա­նը նա­խոր­դած Նի­կո­լի խոս­քից. «Այ­սօր ա­ռիթ կու­նե­նամ նաեւ Ձեզ հետ կի­սել մտքեր մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նի, մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վի­ճա­կի մա­սին։ Վեր­ջին ան­գամ մենք քննար­կում ենք ու­նե­ցել Գ­րա­նա­դա­յում, եւ այս ըն­թաց­քում ո­րոշ ի­րա­դար­ձութ­յուն­ներ են տե­ղի ու­նե­ցել։ Նաեւ ո­րոշ տե­ղե­կութ­յուն­ներ կու­զեմ Ձեզ հետ կի­սել օ­րեր ա­ռաջ Մ­յուն­խե­նում տե­ղի ու­նե­ցած հան­դիպ­ման եւ այլ քննար­կում­նե­րի մա­սին»: Նախ, ե­թե Նի­կո­լը պետք է Ֆ­րան­սիա­յի ղե­կա­վա­րի հետ «տե­ղե­կութ­յուն­ներ կի­սի» հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին, երբ Ֆ­րան­սիան, չմո­ռա­նանք, դեռ պաշ­տո­նա­պես Մինս­կի խմբի հա­մա­նա­խա­գահ է, ա­պա դա եւս ակ­նարկ է, որ Մա­կրո­նին այս հար­ցում Գ­րա­նա­դա­յի հան­դի­պու­մից հե­տո թո­ղել են «խա­ղից դուրս» վի­ճա­կում: Հաս­կա­նա­լի է, այս­տեղ իր դերն է ու­նե­ցել նաեւ Ա­լիեւի պա­հանջ­նե­րը, թե՝ հատ­կա­պես Ֆ­րան­սիա­յի մաս­նակ­ցութ­յան ոչ մի քայլ չի ա­նի: Բայց երբ Ա­րեւ­մուտ­քը, փաս­տա­ցի, «կուլ է գնա­ցել» Ա­լիեւի պա­հանջ­նե­րին եւ Մակ­րո­նի փո­խա­րեն ա­ռա­ջին պլան է փոր­ձում մղել Շոլ­ցին, ա­պա դա դեռ ա­մե­նեւին էլ չի նշա­նա­կում, որ բա­վա­րար­ված Ա­լիեւը կվե­րա­դառ­նա ա­րեւմտ­յան հար­թակ: Ա­մեն դեպ­քում` փաս­տը, որ Մ­յուն­խե­նից հե­տո Նի­կո­լը հարկ է հա­մա­րել վա­զել Մակ­րո­նի մոտ, ա­նուղ­ղա­կիո­րեն հենց այդ մա­սին է ակ­նար­կում՝ Ա­լիեւի հետ հան­դի­պու­մը Փա­շին­յա­նի ակն­կա­լած շրջա­դար­ձին չի բե­րել:

ՄԱԿՐՈՆԸ ԿՕԳՆԻ՞ ՆԻԿՈԼԻՆ

­Միայն թե այս­տեղ մեկ այլ հարց կա՝ Մակ­րո­նը կա­րո՞ղ է ինչ-որ բա­նում Նի­կո­լին օ­գուտ տալ: Այս հար­ցի հետ կապ­ված՝ Մակ­րո­նի ո­րոշ մտքեր եզ­րա­կա­ցութ­յուն­նե­րի հիմք կա­րող են դառ­նալ: Նախ, Նի­կո­լի հետ հան­դիպ­ման իր խոս­քում Մակ­րո­նը նախ ընդգ­ծեց. «Վեր­ջերս Ս­յու­նի­քում տե­ղի ու­նե­ցած մի­ջա­դե­պե­րը վկա­յում են, որ էս­կա­լա­ցիա­յի վտանգն ի­րա­կան է մնում: Ֆ­րան­սիան ցա­վում է, որ փետր­վա­րի 12-ի կրա­կո­ցի հետ­եւան­քով վի­րա­վոր­վել է ադր­բե­ջան­ցի, ինչն ըն­դու­նել է նաեւ Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րութ­յու­նը լիա­կա­տար թա­փան­ցի­կութ­յամբ, բայց Ֆ­րան­սիան ափ­սո­սանք է հայտ­նում Ադր­բե­ջա­նի ան­հա­մա­չափ պա­տաս­խան հար­վա­ծի հա­մար, ո­րի հետ­եւան­քով հայ­կա­կան կողմն ու­նե­ցավ չորս զոհ եւ մեկ վի­րա­վոր»: Այ­սինքն, հենց սկզբից նա Նի­կո­լի դեմն է դնում՝ լար­վա­ծութ­յու­նը ձե­զա­նից է սկսվել, իսկ Ադր­բե­ջա­նը, թե­կու­զեւ ան­հա­մա­չափ, բայց միայն պա­տաս­խա­նել է:

­Բայց ա­մե­նա­կա­րեւո­րը, Մակ­րո­նը հեր­թա­կան ան­գամ ակ­նար­կեց, թե ի­րա­կա­նում որն է հա­րավ­կով­կաս­յան խա­ղա­տախ­տա­կում Ա­րեւ­մուտ­քի ցան­կութ­յու­նը. «Մենք ցան­կա­նում ենք, որ­պես­զի Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սը լի­նի խա­ղա­ղութ­յան, ին­տեգր­ման եւ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան տա­րա­ծաշր­ջան, ու անհ­րա­ժեշտ է, որ­պես­զի հա­ղոր­դակ­ցա­կան ու­ղի­նե­րը նույն­պես լի­նեն ին­տեգր­ման գոր­ծոն­ներ, եւ­ ոչ թե պա­ռակտ­ման: Ես այ­ցե­լել եմ Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա եւ ցան­կա­նում եմ, որ­պես­զի Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի, Հա­րա­վա­յի Կով­կա­սի եւ Եվրա­միութ­յան միջեւ հա­ղոր­դակ­ցա­կան կա­պե­րը զար­գա­նան: Եվ ող­ջու­նում եմ այս ընդ­հա­նուր հա­վակ­նութ­յան մեջ Ձեր «Խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րուկ» նա­խա­ձեռ­նութ­յու­նը»: Այ­սինքն, թիվ 1 պայ­մա­նը ե­ղել եւ մնում է Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա - Հա­րա­վա­յին Կով­կաս – Թուր­քիա - Եվ­րո­պա գծի ստեղ­ծու­մը, ո­րի հիմ­նա­կան բա­ղադ­րի­չը «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցքն» է՝ ինք­նիշ­խա­նութ­յան մա­սին ինչ հե­քիաթ­ներ էլ որ պատ­մի Նի­կո­լը: Այ­սինքն, նախ Նի­կո­լին մե­ղադ­րե­լով՝ նոր լար­վա­ծութ­յուն հրահ­րե­լու մեջ, դրա­նից հե­տո հրա­պա­րա­կավ կրկնում է, թե նրա­նից ինչ ակն­կա­լիք­ներ կան՝ հի­շա­տակ­ված գծի ստեղ­ծու­մը:

Ու չմո­ռա­նանք, որ հենց այդ՝ ա­րեւելք-ա­րեւ­մուտք գիծն է, որ ա­ռաջ է բե­րել Մոսկ­վա­յի եւ Թեհ­րա­նի կտրուկ հա­կազ­դե­ցութ­յու­նը: Ա­մեն դեպ­քում, հա­յաս­տան­յան տե­ղե­կատ­վա­կան դաշ­տում եւս շրջա­նառ­վում է այն վար­կա­ծը, որ նաեւ Մ­յուն­խե­նում է հենց նույն պա­հան­ջը դրվել Նի­կո­լի ա­ռաջ, դրա­նով հան­դերձ էլ, որ պետք է մո­ռա­նալ կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վե­րա­բեր­յալ ո­րեւէ ռու­սա­կան սցե­նա­րի մա­սին: Ե­թե ոչ, ա­պա «Նի­կո­լից, ըստ տե­ղե­կութ­յուն­նե­րի, Մ­յուն­խե­նում պա­հան­ջել են հրա­ժա­րա­կան տալ»,- գրում է տե­լեգ­րամ­յան աղբ­յու­րը: Ու երբ դրա­նից հե­տո նույ­նի մա­սին նաեւ Մակ­րոնն է խո­սում, դա մեկ բա­նի մա­սին է ակ­նար­կում՝ ին­քը ա­րեւմտ­յան այդ սցե­նա­րից դուրս ոչն­չով չի կա­րող Նի­կո­լին օգ­նել: Մի քա­նի ռա­դար, գի­շե­րա­յին դի­տարկ­ման սար­քեր եւ այլն. ա­ռա­վե­լա­գույ­նը սա է, որ Նի­կո­լը կա­րող է Մակ­րո­նից ստա­նալ:

ՄԵԴԱԼԻ ՀԱԿԱՌԱԿ ԵՐԵՍԸ

Այս­քա­նով հան­դերձ, քա­նի դեռ Նի­կո­լը Փա­րի­զում էր, նո­րից մեյ­դա­նում հայտն­վեց ԱԽՔ Գ­րի­գոր­յան Ար­մե­նը, բնա­կա­նա­բար, նո­րից ծայ­րա­հեղ հա­կա­ռու­սա­կան եւ ա­րեւմ­տա­մետ իր «մտքե­րով»: Եվ ոչ միայն հա­կա­ռու­սա­կան. Գ­րի­գոր­յանն այս ան­գամ ա­նըն­դու­նե­լի եւ ան­հիմն ներ­կա­յաց­րեց ԵՄ ա­ռա­քե­լութ­յան հաս­ցեին տար­բեր երկր­նե­րից հնչող ան­հիմն քննա­դա­տութ­յուն­նե­րը, եւ սա այն դեպ­քում, երբ վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս դժգո­հութ­յան հիմ­նա­կան ազ­դակ­նե­րը ե­կել են Ի­րա­նից, ընդ ո­րում, կապ­ված ի­րա­նա­կան սահ­ման­նե­րի մա­տույց­նե­րում ա­րեւմտ­յան նման «շպիո­նա­կան» ու­ժեր տե­ղա­կա­յե­լու հետ: Այ­սինքն, այս դեպ­քում ԱԽՔ-ի հայ­տա­րա­րութ­յու­նների հաս­ցեա­տե­րը նաեւ ուղ­ղա­կիո­րեն Ի­րանն է, ո­րին, չմո­ռա­նանք, Նի­կո­լը Հա­յաս­տա­նում՝ Ս­յու­նի­քում ճա­նա­պարհ կա­ռու­ցե­լու ի­րա­վունք է տվել: Այն, որ սրա­նով ԱԽՔ-ը ա­րեւմտ­յան շե­ֆութ­յա­նը հու­շում է, թե ինքն ին­չեր կա­նի, ե­թե հան­կարծ նստի Նի­կո­լի ա­թո­ռին, դա կա­րե­լի է են­թադ­րել: Իսկ ա­հա Նի­կո­լը, թե­րեւս, սա կա­րող է հա­մա­րել ի­րեն ուղղ­ված հեր­թա­կան ազ­դակ՝ տես, հա, Գ­րի­գոր­յան Ար­մեն կա:

­Միայն թե այս ի­րա­վի­ճա­կում Փա­շին­յա­նը կանգ­նած է նաեւ «մե­դա­լի հա­կա­ռակ ե­րե­սի» ա­ռաջ: Մ­յուն­խե­նից հե­տո, հի­շեց­նենք, չա­փա­զանց կոշտ ռեակ­ցիա ե­կավ Մոսկ­վա­յից, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ Կ­րեմ­լից: Այն, ճիշտ է, ուկ­րաի­նա­կան հա­կա­մար­տութ­յան հետ կապ­ված, Նի­կո­լի հայտ­նի հայ­տա­րա­րութ­յանն էր վե­րա­բե­րում, բայց դժվար չէ հաս­կա­նալ, որ Մոսկ­վա­յի նման դժգո­հութ­յունն ընդ­հան­րա­կան բնույթ ու­նի: Ու միա­ժա­մա­նակ, հա­յաս­տան­յան աղբ­յուր­նե­րը հա­մա­ռո­րեն խո­սում են այն լու­րե­րի մա­սին, որ ծայ­րա­հեղ դժգոհ է նաեւ Ի­րա­նը, եւ այդ դժգո­հութ­յունն ա­ռանց դես ու դեն ընկ­նե­լու, ներ­կա­յաց­րել են նաեւ օ­րերս Թեհ­րան այ­ցե­լած փոխ­վար­չա­պետ Մ­հեր Գ­րի­գոր­յա­նին, ընդ ո­րում, ծայ­րա­հեղ կոշտ տար­բե­րա­կով:

­Բանն այն է, որ Ի­րա­նում սկսել է գե­րիշ­խող դառ­նալ կար­ծի­քը, որ սխալ են թույլ տվել, ա­ռանց եր­կար մտա­ծե­լու Նի­կո­լի «Խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րու­կին» հա­վա­նութ­յուն տա­լով, ո­րը հի­մա Թեհ­րա­նին տա­նում է փա­կու­ղի: «Քա­նի դեռ դի­վա­նա­գի­տութ­յան նպա­տակ­նե­րը մնում են քա­ղա­քա­կան սահ­ման­նե­րը պահ­պա­նե­լու մա­կար­դա­կում, գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը շրջվում են մեր դեմ: Թեեւ կար­ծում ենք, որ հա­սել ենք մեր նպա­տա­կին՝ ա­ջակ­ցե­լով «Խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րու­կի» հայ­կա­կան ծրագ­րին, բայց մենք ան­գի­տակ­ցա­բար ճա­նա­պարհ ենք հար­թել Ար­եւելք-Արեւ­մուտք մի­ջանց­քի հա­վա­սա­րակշ­ռու­մից Ի­րանի դուրսմղմա­նը»,- օ­րերս հայտ­նեց Մո­համ­մադ Նա­ջա­ֆա­բա­դին: Այ­սինքն, Ի­րա­նում սկսում է հիմ­նա­վոր­վել այն կար­ծի­քը, որ «Խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րուկ» կոչ­վա­ծը ոչ թե Ա­րեւելք-Ա­րեւ­մուտք եւ Հ­յու­սիս-­Հա­րավ ու­ղղութ­յուն­նե­րը հա­վա­սա­րակշ­ռող, այլ՝ Ա­րեւելք-Ա­րեւ­մուտք մի­ջանց­քի ծրա­գիր է, այ­սինքն այն, ին­չի մա­սին խո­սեց նաեւ Մակ­րո­նը: Իսկ ա­հա Հ­յու­սիս-­Հա­րավ ուղ­ղութ­յու­նը, ինչ­պես նաեւ ա­րեւմտ­յան ուլտ­րա­լի­բե­րալ կենտ­րոն­նե­րը վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս քա­նիցս հաս­տա­տե­ցին, դեմ են Ա­րեւ­մուտ­քի շա­հե­րին, եւ չպետք է լի­նեն: Եվ դրա­նով Ի­րա­նում կար­ծես թե սկսել են պարզ գի­տակ­ցել, որ ի­րա­կա­նում «Խա­ղա­ղութ­յան խաչ­մե­րուկ» կոչ­վա­ծը Թեհ­րա­նի գլխի տակ դրված փա­փուկ բար­ձի ֆունկ­ցիա է կա­տա­րում, եւ գնում են դիր­քո­րո­շման կտրուկ կոշ­տաց­ման:

Ա­հա, հենց դրան էլ այս պա­հին բախ­վում է Նի­կո­լը: Մի կող­մից, Ա­րեւ­մուտ­քի դիր­քո­րո­շումն է ծայ­րա­հեղ կոշ­տա­նում՝ Փա­շին­յա­նից պա­հան­ջե­լով առ­հա­սա­րակ մո­ռա­նալ ռուս-ի­րա­նա­կան ուղ­ղութ­յան մաս­ին, եւ ա­վե­լի հա­մո­զիչ լի­նե­լու հա­մար գլխին ԱԽՔ եւ նման այլ կադ­րեր կա­խե­լով: Մ­յուս կող­մից, այս պա­հին սկսում է նույն­քան կոշ­տա­նալ Նի­կո­լին ուղղ­ված ռուս-ի­րա­նա­կան ռեակ­ցիան: Իսկ Մակ­րո­նը, ո­րը մի ո­րոշ ժա­մա­նակ բա­լան­սի դեր խա­ղաց, այ­լեւս այդ գոր­ծա­ռույ­թը կա­տա­րել չի կա­րող: Այ­սինքն, նրա շուրջ աք­ցա­նի սեղ­մու­մը հա­սել է ա­ռա­վե­լա­գույ­նի, եւ վերջ­նա­կան ո­րո­շումն այ­լեւս դժվար է հե­տաձ­գել. Ժա­մա­նա­կը սպառ­ված է:

Ա­մեն դեպ­քում, Մ­յուն­խե­նում պայ­մա­նա­վոր­վել են, որ պետք է ա­րա­գո­րեն արտ­գոր­ծնախա­րար­նե­րի հան­դի­պում կազ­մա­կեր­պեն: Ու թեեւ ա­րա­գո­րեն հայ­տա­րար­վեց, որ նման հան­դիպ­ման մա­սին կող­մե­րը փոր­ձում են պայ­մա­նա­վոր­վել, սա­կայն ա­մե­նագլ­խա­վո­րը՝ հան­դիպ­ման վայ­րի մա­սին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն գո­նե ե­րեկ­վա դրութ­յամբ չկար: Իսկ դա մեկ բան է հու­շում՝ Բա­քուն շա­րու­նա­կում է շեշ­տը դնել ռու­սա­կան դաշ­տի վրա, պաշ­տո­նա­կան Ե­րեւա­նը՝ դեռ չի հա­մա­ձայն­վում: Ու ա­սել, թե Բա­քուն կհա­մա­ձայն­վի գնալ ա­րեւմտ­յան հար­թակ, այդ­պես էլ տե­սա­նե­լի հիմ­քեր ի հայտ չեն գա­լիս: Ի՞նչ վերջ­նա­կան ո­րո­շում կլի­նի, են­թադ­րութ­յու­ննե­րով ա­ռաջ չընկ­նենք: Սա­կայն ո­րո­շումը պետք է լի­նի ա­մե­նա­մոտ օ­րե­րին:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ