Վտանգված Արցախ․ անփորձությո՞ւն, թե՞ հեղափոխության արտահանում

Քանիցս առիթ ունեցել ենք գրելու, որ 2018 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսների գունավոր հեղաշրջումը լրջորեն հարվածեց Հայաստանի ինքնիշխանությանը՝ սպառնալով ազգային արժեհամակարգին և պետական կառավարման համակարգին թե՛ ՀՀ-ում, թե՛ Արցախում:

Այսօր, այսպես կոչված, նոր Հայաստանում թիրախավորված են բոլոր ավանդական կառույցները, հնարավոր դիմադրության օջախները։ Վտանգված են ՀՀ պետական ինստիտուտները, Արցախը, Հայ եկեղեցին, հայ ընտանիքը, ազգային կրթությունը, Հայոց բանակը, ազգային անվտանգության ծառայությունը, հայ քաղաքական դաշտը… Դրանց ձևախեղումը՝ ըստ դալեսյան չափանիշերի, այն խնդիրն է, որը պիտի լուծեն հեղափոխության մոդերատորները:

Հայաստանի ներկայիս իրավիճակը հասկանալու համար ավելորդ չէ վերստին անդրադառնալ 2018 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսների զարգացումներին, երբ Հայաստանը համալրեց գունավոր հեղափոխությունների զոհ դարձած պետությունների շարքը։

Այդ իրադարձությունների ընթացքում կիրառվեց գունավոր հեղափոխությունների ողջ զինանոցը. ամերիկացի հասարակական գործիչ Ջին Շարփի կողմից մշակված փողոցային պայքարի մեթոդներից սկսած՝ մինչև տարբեր պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձանց (այսպես կոչված՝ 6-րդ շարասյան) համակարգված դավադրական քայլերը։

Գունավոր հեղափոխությունների նման զինանոցի կիրառումը համաշխարհային ուժային կենտրոնների կողմից պայմանավորված էր Հայաստանի և հայ ժողովրդի՝ դեպի Արևմուտք աշխարհաքաղաքական ու քաղաքակրթական վերակողմնորոշման ստրատեգիական ծրագրով։

Երկար տարիներ նպատակային քարոզչության ազդեցության տակ գտնվող և վտանգի զգացողությունը գրեթե կորցրած մեր ժողովուրդը (առաջին հերթին՝ մեր ընտրանին) չցուցաբերեց պատշաճ խորագիտություն, նաև՝ անտեսեց մոտ անցյալում գունավոր հեղափոխությունների ճանապարհով անցած պետությունների և ժողովուրդների դառը փորձը։

Այստեղ հարկ է նշել, որ նախորդ տարիների ընթացքում Հայաստանի իշխանություններին, թերևս, հաջողվում էր մանևրել՝ հնարավորինս մինիմալ կորուստների գնով։ Մասնավորապես, հաջողվում էր  պահպանել ստատուս-քվոն Արցախի հարցում, իսկ ազգային արժեհամակարգի դեմ ճնշումներին Հայաստանը կարողանում էր որոշակիորեն դիմակայել՝ դրսից պարտադրվող օրենքների ընդունումը հնարավորինս ձգձգելով կամ դրանք ընդունելով մասնակիորեն՝ էապես նվազեցնելով վտանգները։

2016 թվականին Ադրբեջանի սանձազերծած ապրիլյան ռազմական գործողություններից հետո ՀՀ իշխանությունները բանակցային գործընթացում հասան էական առավելության։ Իրավիճակը կտրուկ փոխվեց 2018 թվականի գունավոր հեղափոխության (կամ հեղաշրջման) հետևանքով։ Իշխանական լծակներ ստացած օտարերկրյա 5-րդ շարասյան թիրախում հայտնվեց նաև Արցախը։ Նոր իշխանությունը զրոյացրեց տարիների ընթացքում ձևավորված՝ Հայաստանին ձեռնտու բանակցային օրակարգը, որդեգրելով անհասկանալի օրակարգ։

Արդյունքում՝ այսօր վտանգված է Արցախի Հանրապետության սուբյեկտայնությունը, իսկ Ադրբեջանը բանակցային գործընթացում ձեռք է բերել առավելություն, այսպես կոչված՝ Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնքին բանակցությունների կողմ դարձնելու հնարավորությամբ։

Այս առումով ուշագրավ էին այս տարվա դեկտեմբերի 23-ին Արցախում կայացած երկու հայկական հանրապետությունների անվտանգության խորհուրդների համատեղ նիստում հնչեցված զույգ հայտարարությունները, որոնք, կարելի է ասել, տրամագծորեն հակառակ բնույթ էին կրում։

Մասնավորապես, Փաշինյանն իր ելույթում նշեց, որ Հայաստանում տեղի ունեցած փոփոխություններն էականորեն ավելացրել են Արցախի սուբյեկտայնությունը, ինչն ակնհայտորեն չի համապատասխանում իրականությանը։

Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանի ելույթն ուներ սկզբունքորեն այլ շեշտադրումներ։ Մասնավորապես, իր ելույթում նա շեշտեց Արցախի՝ որպես աշխարհաքաղաքական ինքնիշխան գործոնի և սուբյեկտի առկայությունը և կարգավիճակի կարևորությունը։ Իսկ իբրև վտանգ՝ նա նշեց ադրբեջանական համայնքի՝ որպես առանձին սուբյեկտի շահարկումը և չդադարող քայլերը՝ այն բանակցային գործընթացի մեջ խցկելու ուղղությամբ։

Ակնհայտ է, որ ՀՀ ներկայիս իշխանություններն Արցախի հարցում վարում են, մի տեսակ, մշուշոտ քաղաքականություն: Ուզում ենք հավատալ, որ այս հարցում առկա բարդություններն առավելապես առաջ են գալիս նրանց անփորձությունից ու մակերեսային գիտելիքներից և հատկապես թելադրված չեն «թավշյա» հեղափոխության արժեքներն Արցախ արտահանելու մտադրությամբ։ Վերջինիս պարագայում, Արցախին և, առհասարակ, մեր երկրին ու ժողովրդին վտանգավոր օրեր են սպասվում:

Վահե Հայկունի