Առաջիկա չորս ամիսներն ԱՄՆ-ի եւ աշխարհի համար ծայրահեղ թեժ են լինելու

Թ­րամ­փի դեմ մա­հա­փոր­ձից շատ չան­ցած` սկսե­ցին պտտվել տա­րաբ­նույթ վար­կած­ներ: Ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը Թ­րամ­փի դեմ կա­տար­վա­ծի հար­ցում սա է: Հ­րա­ձի­գը սպան­ված է, ըստ ա­մե­նայ­նի, հե­տաքն­նութ­յան արդ­յուն­քում, ինչ­պես ցույց է տա­լիս դրա նախ­նա­կան ըն­թաց­քը, կու­նե­նանք նույն բա­նը, ինչ Քե­նե­դիի սպա­նութ­յան դեպ­քում՝ ինչ-որ միայ­նակ ծայ­րա­հե­ղա­կան վերց­րեց հրա­ցանն ու կրա­կեց: Այ­սինքն, այս ա­մե­նին ա­վե­լի լավ է մո­տե­նալ անվ­րեպ հար­ցադր­ման կող­մից` «ում էր ձեռն­տու»: Իսկ այս հար­ցի պա­տաս­խա­նը էա­կան է մեկ այլ հար­ցադր­ման հա­մար՝ ի՞նչ հե­տե­ւանք­ներ կու­նե­նա այս պատ­մութ­յու­նը:

ՔԵՆԵԴՈՒ ՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ-2

­Նախ, որ սա ի­րոք սպա­նութ­յան փորձ էր, այլ ոչ թե ներ­կա­յա­ցում (կա նաեւ վար­կած, որ հենց Թ­րամփն էր կազ­մա­կեր­պել), ա­պա­ցու­ցում է փաս­տը, որ գնդակն ան­ցել է գլխից մի­լի­մետ­րե­րով հե­ռու, եւ ե­թե այդ պա­հին Թ­րամ­փը չշրջվեր, սա կլի­ներ ոչ թե մա­հա­փորձ, այլ՝ սպա­նութ­յուն: Ն­ման խաղ սար­քելն անհ­նար է, եւ հար­ցադ­րու­մը, թե ում էր պետք Թ­րամ­փին սպա­նե­լը, միան­շա­նակ տե­ղին է: Ու­րեմն, ո՞ւմ էր ձեռն­տու. շա­տե­րին, եւ տասն­յակ վար­կած­ներ այս պա­հին կան: Ու գա­լիս է երկ­րորդ հար­ցը. իսկ ո՞վ նման հնա­րա­վո­րութ­յուն ու­ներ եւ ծայ­րա­հեղ ռիս­կի գնա­լու ցան­կութ­յու ու­ներ: Այս­տեղ վար­կած­նե­րն էա­պես պա­կա­սում են: Հա­մե­նայն­դեպս, փոր­ձա­գետ­ներն այս պա­հին խո­սում են եր­կու-ե­րեք ա­ռանց­քա­յին վար­կա­ծից:

ԲԱՅԴԵՆ

Թրամ­փին լիկ­վի­դաց­նե­լը, ի­հար­կե, ա­ռաջ­նա­յին կա­րե­ւոր է Բայ­դե­նի ու նրա մեր­ձա­վոր թի­մի հա­մար: Այս մա­հա­փոր­ձին նա­խոր­դած հար­ցում­նե­րը Բայ­դե­նի հա­մար մա­հա­ցու պատ­կեր էին ֆիք­սում: Այն է՝ Թ­րամ­փի վար­կա­նիշն ան­ցել է 60 տոկոսից: Բայ­դե­նի­նը՝ Թ­րամ­փի հետ բա­նա­վե­ճից հե­տո շեշ­տա­կի ան­կում է ու­նե­ցել եւ 20 տո­կո­սի շրջա­կայ­քում էր, մի շարք հար­ցում­նե­րով էլ՝ 15-ի: Կա­մա­լա Հա­րի­սի վի­ճա­կը, ե­թե հան­կարծ ո­րո­շեն նրա­նով Բայ­դե­նին փո­խա­րի­նել, շատ ա­վե­լի վատ է՝ 10%-ի կար­գի (ին­ֆոգ­րա­ֆի­կա­յում վեր­ջին հար­ցում­նե­րից մե­կի արդ­յունք­ներն են): Սա նշա­նա­կում է պար­տութ­յուն՝ դեռ ան­գամ քվեար­կութ­յա­նը չհա­սած: Իսկ իշ­խա­նա­փո­խութ­յան դեպ­քում Թ­րամ­փը խոս­տա­նում է գնալ գլո­բալ տե­ղա­շար­ժե­րի, ո­րը կա­րող է հաս­նել դո­լա­րի մո­նո­պո­լիա­յից հրա­ժար­վե­լու եւ այն «պե­տա­կա­նաց­նե­լու», ՆԱՏՕ-ից ԱՄՆ-ի դուրս գա­լու աս­տի­ճան եւ այլն:

­Բայց, ըստ ա­մե­նայ­նի, Ս­պի­տակ տա­նը նաեւ մեկ այլ պարզ ճշմար­տութ­յուն են հաս­կա­ցել. խն­դիրն այն չէ, որ Թ­րամփն ու­նի ան­հաղ­թա­հա­րե­լի բարձր վար­կա­նիշ, այլ այն, որ Բայ­դե­նի վար­կա­նիշն է ծայ­րա­հեղ ցածր, ու այդ ի­րա­վի­ճա­կում նա թույլ չի տվել, որ այլ թեկ­նա­ծու ա­ռաջ գա եւ կա­յա­նա քա­րոզ­չա­կան դաշ­տում: Հի­մա ար­դեն շատ ուշ է: Մինչ­դեռ Թ­րամ­փի պա­րա­գա­յում, ե­թե ան­գամ նրան սպա­նեն, ա­պա ողջ քա­ղա­քա­կան կա­պի­տա­լը, այդ թվում՝ սպա­նութ­յան արդ­յուն­քում կու­տակ­վող, կանց­նի նրան փո­խա­րի­նո­ղին: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ ե­թե ան­գամ ի­րա­վա­կան հար­թա­կում սպա­նութ­յու­նը չբա­ցա­հայտ­վի, ա­պա մեկ է, ընտ­րող­նե­րի մոտ Բայ­դե­նի «սա­տա­նա­յա­ցու­մը» եւ Թ­րամ­փի «նա­հա­տա­կա­­ցու­մը» չես կանգ­նեց­նի:

Այ­սինքն, որ­քան էլ որ Բայ­դե­նի թի­մին պետք է Թ­րամ­փի լիկ­վի­դա­ցիան, ու­նեն դրա հնա­րա­վո­րութ­յու­նը, սա­կայն հա­վա­նա­կան հե­տե­ւանք­նե­րի հետ կապ­ված հաշ­վարկ­նե­րը թու­լաց­նում են այս վար­կա­ծը:

«ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ»

Եվս մեկ վար­կած կա, ո­րը մի փոքր դա­վադ­րութ­յուն­նե­րի տե­սութ­յան դաշ­տում է` բայց է­լի միան­գա­մայն ռեալ եւ ա­ռաջ­նա­յին: Այս վար­կա­ծի կողմ­նա­կից­նե­րը հի­շել են Քե­նե­դու սպա­նութ­յու­նը, այ­սինքն, այդ սպա­նութ­յու­նը դո­լա­րի հետ կա­պող վար­կա­ծը: Քե­նե­դին եւս խո­սում էր պա­տե­րազ­մը (այն ժա­մա­նակ՝ Վիետ­նա­մում) կանգ­նեց­նե­լու, ԽՍՀՄ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը կարգ­ավո­րե­լու մա­սին, եւ նույն մտքե­րը հի­մա Թ­րամփն է ա­ռաջ տա­նում: Գլ­խա­վո­րը՝ Քե­նե­դին դո­լա­րը կա­պեց թան­կար­ժեք մե­տաղ­նե­րի հետ, նաեւ 1963 թվա­կա­նի հու­նի­սի 14-ին ստո­րագ­րե­լով ԱՄՆ նա­խա­գա­հի թիվ 11110 հրա­մա­նա­գի­րը, ո­րով ԱՄՆ գան­ձա­պե­տա­րա­նի դե­պար­տա­մեն­տը ի­րա­վունք ստա­ցավ թո­ղար­կել դո­լար՝ ա­պա­հո­վագր­ված ար­ծա­թով։ Ան­գամ սկսվեց տպագ­րութ­յուն. դո­լար­նե­րի վրա «Ֆե­դե­րալ ռե­զեր­վա­յին հա­մա­կար­գի» փո­խա­րեն նշված էր «Ա­մե­րի­կա­յի Միաց­յալ Նա­հանգ­ներ», ո­րը ա­մե­նա­լուրջ հար­վածն էր Ֆե­դե­րալ ռե­զեր­վա­յին հա­մա­կար­գի սե­փա­կա­նա­տե­րե­րին, ո­րոն­ցից շա­տե­րը հա­մար­վում են «հա­մաշ­խար­հա­յին գաղտ­նի կա­ռա­վա­րութ­յան» կազմ: Իսկ ա­հա 1963 թվա­կա­նի նո­յեմ­բե­րի 22-ին Քե­նե­դին հրա­պա­րա­կավ գնդա­կա­հար­վեց։ Մինչ օրս, թեեւ ԱՄՆ նա­խա­գա­հի թիվ 11110 հրա­մա­նա­գի­րը չե­ղարկ­ված չէ, սա­կայն ԱՄՆ ո­րե­ւէ նա­խա­գահ չի մտա­ծել «Ա­մե­րի­կա­յի Միաց­յալ Նա­հանգ­ներ» նշմամբ դո­լար տպագ­րե­լու մա­սին: Իսկ Թ­րամ­փը, մեծ է ռիս­կը, որ այդ­պես կա­րող է վար­վել:

­Սա­կայն այս վար­կա­ծը եւս թե­րու­թուն ու­նի: Ըն­դուն­ված է հա­մա­րել, որ հենց հի­շա­տակ­ված «Հա­մաշ­խար­հա­յին ստվե­րա­յին կա­ռա­վա­րութ­յունն» է Բայ­դե­նի եւ այդ թի­մի «տա­նի­քը»: Եվ ե­թե ո­րո­շել էին Բայ­դե­նի վե­րընտր­վե­լու հա­մար Թ­րամ­փից ա­զատ­վել, ա­պա հի­շա­տակ­ված խնդի­րը, կապ­ված Բայ­դե­նի խիստ ցածր վար­կա­նի­շի հետ, նրանց ա­ռաջ էլ կա:

­Բա­ցի այդ, «Հա­մաշ­խար­հա­յին ստվե­րա­յին կա­ռա­վա­րութ­յու­նը» կամ նրա ա­ռան­ձին «շատ մեծ փո­ղե­րի տոպ­րակ» ան­դամ­ներ պետք է որ օգտ­վեն լա­վա­գույն­նե­րից լա­վա­գույն պրո­ֆե­սիո­նալ­նե­րի ծա­ռա­յութ­յու­նից: Այն­պի­սի պրո­ֆե­սիո­նալ­նե­րի, ո­րոնք չէին վրի­պի, ան­կախ նրա­նից, թե այդ պա­հին Թ­րամ­փը գլու­խը շար­ժե՞ց, թե՝ ոչ: Եվ միայն այն, որ հրա­ձի­գը վրի­պել է՝ դրա­նով Թ­րամ­փին հնա­րա­վո­րութ­յուն տա­լով ար­յու­նոտ դեմ­քով եւ բռունց­քը վեր պա­հած, այն է՝ պատ­մա­կան կեր­պա­րի հա­վակ­նող տես­քով կանգ­նել հան­րութ­յան ա­ռաջ, ար­դեն իսկ հար­ցեր են ա­ռաջ քա­շում այս գոր­ծում շատ մեծ փո­ղե­րի ներդր­ման եւ ա­մե­նա­լուրջ պրո­ֆե­սիո­նալ­նե­րին ներգ­րա­վե­լու կա­պակ­ցութ­յամբ: Իսկ «հա­մաշ­խար­հա­յին կա­ռա­վա­րութ­յու­նը» հա­զիվ թե նման միամ­տութ­յուն ա­ներ. եթե կրա­կել, ու­րեմն պետք է ե­րաշ­խա­վոր­ված հա­ջո­ղութ­յուն լի­ներ:

ԶԵԼԵՆՍԿԻ

­Թող ան­հա­վա­նա­կան չթվա, սա­կայն մի շարք հե­ղի­նա­կա­վոր վեր­լու­ծա­բան­ներ չհա­պա­ղե­ցին ա­ռաջ մղել Զե­լենս­կու հետ կապ­ված վար­կա­ծը՝ այն կա­պե­լով «ում է ա­մե­նա­շա­տը ձեռն­տու» հար­ցի հետ:

­Սույն փոր­ձա­գետ­ներն այն մտքին են, որ մի­գու­ցե Բայ­դե­նից էլ շատ Թ­րամ­փի մա­հը պետք էր Զե­լենս­կուն: Ընդ ո­րում, այս դեպ­քում ան­կախ նրա­նից, թե դա ԱՄՆ-ի հա­մար ինչ հե­տե­ւանք­ներ կու­նե­նա՝ քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազմ, թե՝ ինչ: Բա­ցատ­րութ­յու­նը սա է: Զե­լենս­կու թի­մում վստահ են, որ ԱՄՆ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րում Դո­նալդ Թ­րամ­փի հաղ­թա­նա­կից հե­տո նոր նա­խա­գա­հը կնվա­զեց­նի, նույ­նիսկ կզրո­յաց­նի Ուկ­րաի­նա­յի ռազ­մա­կան օգ­նութ­յան ծա­վա­լը եւ կ­փոր­ձի բա­նակ­ցել Ուկ­րաի­նա­յի հաշ­վին հա­կա­մար­տութ­յան ա­վար­տի մա­սին։ Դ­րա հե­տե­ւան­քը, գրե­թե միան­շա­նակ, Զե­լենս­կու եւ նրա կար­կա­ռուն թի­մա­կից­նե­րի ֆի­զի­կա­կան ոչն­չա­ցումն է լի­նե­լու:

­Նաեւ այն հաշ­վար­կով, որ Զե­լենս­կին գործ­նա­կա­նում չու­նի հույ­սեր, որ կկա­րո­ղա­նա Թ­րամ­փի հետ պայ­մա­նա­վոր­վել: Նա­խորդ ընտ­րութ­յուն­նե­րում նա ցու­ցադ­րա­բար դա­վա­ճա­նեց Թ­րամ­փին: Բա­վա­կան է մի քա­նի բառ հաս­տա­տել, թե ինչ­պես են Բայ­դենն ու նրա ըն­տա­նի­քը Ուկ­րաի­նա­յում հար­յու­րա­վոր մի­լիո­նա­վոր դո­լար­ներ գրպա­նը դրել, ինչ­պես է նաեւ հա­նուն սե­փա­կան շա­հի թե­ժաց­րել այդ հա­կա­մար­տութ­յու­նը եւ դրա­նում ԱՄՆ-ի ներգ­րավ­վա­ծութ­յու­նը, ԱՄՆ-ի վեր­ջին տա­րի­նե­րի պատ­մութ­յու­նը կա­րող էր այլ կերպ ըն­թա­նալ, Բայ­դենն էլ, մի­գու­ցե, կհայտն­վեր բան­տում: Բայց Զե­լենս­կին դա­վա­ճա­նեց Թ­րամ­փին, եւ ար­դեն վեր­ջինս հայտն­վեց դա­տա­րա­նի եւ բան­տի ա­ռաջ: Կ­նե­րի՞ դա Թ­րամ­փը. հաս­տատ ո´չ:

Ինչ ռազ­մա­վա­րութ­յուն կընտ­րի Թ­րամփն Ուկ­րաի­նա­յի հար­ցում, այս­տեղ հար­ցեր, ի­հար­կե, կան: Բայց որ ցան­կա­ցած տար­բե­րա­կի մեջ նա­խա­գա­հա­կան լե­գի­տի­մութ­յու­նը կորց­րած Զե­լենս­կին չի տե­ղա­վոր­վում, այս­տեղ այս պա­հին ար­դեն հար­ցե­ր չկան. Թ­րամ­փի հաղ­թա­նա­կի պա­րա­գա­յում Զե­լենս­կին կոչն­չա­նա: Ըստ այդմ էլ՝ այս եր­կու ա­ռանց­քա­յին պատ­ճա­ռով Թ­րամ­փի չլի­նե­լը ցան­կա­ցող բա­զում ու­ժե­րի ցան­կում Զե­լենս­կին ա­ռա­ջին տե­ղում է:

­Զե­լենս­կին ԱՄՆ-ում մա­հա­փորձ կազ­մա­կեր­պե­լու տեխ­նի­կա­կան եւ քա­ղա­քա­կան բո­լոր հնա­րա­վո­րութ­յուն­ներն ու­ներ: Նաեւ այն, որ գոր­ծել է լավ, բայց ոչ եր­բեք լա­վա­գույն հրա­ձի­գը, այս վար­կա­ծի մեջ տե­ղա­վոր­վում է:

Այս­քա­նից զատ, Զե­լենս­կու թի­մը քա­նիցս ցու­ցա­բե­րել է ա­մեն մի հարց ա­ռանց ո­րե­ւէ սահ­մա­նա­փակ­ման, ու­ժա­յին մե­թո­դով լու­ծե­լու հա­կում՝ ան­կախ ար­յան քա­նա­կից: Ուկ­րաի­նա­կան կողմը նաեւ ու­նի պետք ե­ղած դեպ­քում հե­ռա­կա կար­գով մա­հա­փոր­ձեր կազ­մա­կեր­պելու լուրջ փորձ ։ Ի վեր­ջո, ԱՄՆ-ն­ ու­նի ուկ­րաի­նա­կան մեծ սփյուռք, ո­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի մի մա­սը հա­վա­նա­բար կա­պի մեջ է ուկ­րաի­նա­կան հա­տուկ ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի հետ։

Այ­սինքն, այս վար­կա­ծի դեպ­քում «բո­լոր եր­նեկ­նե­րը մի տեղ են»՝ շատ մեծ մո­տի­վա­ցիա, հնա­րա­վո­րութ­յուն, փորձ, «ար­գե­լակ­նե­րի բա­ցա­կա­յութ­յուն» եւ այդ­պես շա­րու­նակ:

ՀՆԱՐԱՎՈՐ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ

­Բայց ե­ղավ այն, ինչ ե­ղավ: Հ­րա­ձի­գը վրի­պեց, Թ­րամ­փը հան­րութ­յան ա­ռաջ ար­յու­նոտ­ված դեմ­քով եւ վեր պար­զած բռունց­քով կանգ­նե­լու փայ­լուն ա­ռիթ ստա­ցավ, եւ ինչ­պես Դ­միտ­րի Մեդ­վե­դեւն է հա­մոզ­ված. «Հի­մա նա ար­դեն հաղ­թել է: Ե­թե միայն նրան չսպա­նեն»:

­Կա­րո՞ղ են սպա­նել. ի­հար­կե: Միայն թե հի­մա Թ­րամ­փը շատ ա­վե­լի պաշտ­պան­ված կլի­նի:

­Մեկ բան եւս այս պատ­մութ­յունն ի ցույց դրեց. խա­ղադ­րույք­ներն այն­քան մեծ են, որ այն­պի­սի ռիս­կա­յին քայ­լե­րը, ինչ­պի­սին է նախ­կին եւ, ըստ ա­մե­նայ­նի, ա­պա­գա նա­խա­գա­հի սպա­նութ­յան պատ­վե­րը գնա­հատ­վում է` որ­պես լու­ծում: Եվ դա տրա­մա­բա­նա­կան է. խոս­քը ոչ թե ըն­դա­մե­նը իշ­խա­նութ­յու­նը հանձ­նե­լու, այլ՝ նե­րա­մե­րիկ­յան եւ գլո­բալ հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խութ­յուն­նե­րի մա­սին է: Կամ ըն­թա­ցող փո­փո­խութ­յուն­նե­րի նե­րա­մե­րիկ­յան մո­տե­ցում­նե­րի հստա­կեց­ման, երբ դա կա­րող է ա­մե­րիկ­յան է­լի­տա­յի այս կամ այն թե­ւին ընդ­հուպ՝ ոչն­չաց­մամբ սպառ­նալ: Իսկ ե­թե մա­հա­փոր­ձը չստաց­վեց, դա չի՞ նշա­նա­կում, որ ա­վե­լի ար­մա­տա­կան քայ­լեր կլի­նեն, ընդ­հուպ՝ քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազմ: Կարճ ա­սած, այն կան­խա­տե­սու­մը, որ ա­ռա­ջի­կա չորս ա­միս­նե­րը ԱՄՆ-ի եւ աշ­խար­հի հա­մար ծայ­րա­հեղ թեժ են լի­նե­լու, ի­րեն ար­դա­րաց­նում է: