Կազդե՞ն ամերիկյան նոր իրողությունները մեր վրա

Ի­հար­կե` այն, որ ա­մե­րիկ­յան ներ­կա թե­ժա­ցում­ներն այս կամ այն չա­փով ազ­դե­լու են աշ­խար­հի եւ, մաս­նա­վո­րա­պես, մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նի վրա, են­թադ­րե­լի է (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=288340&l=am): Փոր­ձենք հաս­կա­նալ, թե ինչ կերպ:

Օ­րերս Վա­շինգ­տո­նից վե­րա­դառ­նա­լով, Էր­դո­ղա­նը սկսեց բա­վա­կա­նին ու­շագ­րավ մտքեր հնչեց­նել: «Մենք ար­դեն ա­մեն ինչ քննար­կել ենք Հա­յաս­տա­նի վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շին­յա­նի հետ։ Մենք պետք է բարձ­րաց­նենք խա­ղա­ղութ­յան ա­ռա­գաստ­նե­րը»,- հայ­տա­րա­րեց նա: Թե ՆԱՏՕ-ի գա­գաթ­ա­ժո­ղո­վից եւ դրան զու­գա­հեռ ԱՄՆ-ում տե­ղի ու­նե­ցած՝ Բ­լին­քե­նի կազ­մա­կեր­պած` Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի հան­դի­պումն ինչ ուղ­ղութ­յամբ են տա­նե­լու Էր­դո­ղա­նի «խա­ղա­ղութ­յան ա­ռա­գաստ­նե­րը», կա­րե­լի է են­թադ­րել նրա հայ­տա­րա­րութ­յան շա­րու­նա­կութ­յու­նից: «Մենք հու­սով ենք, որ Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի միջեւ շու­տով կհաս­տատ­վի կա­յուն խա­ղա­ղութ­յուն»,- ընդգ­ծեց էր­դո­ղա­նը՝ ա­վե­լաց­նե­լով, որ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» բա­ցու­մը կլի­նի այս խա­ղաղ հա­մա­ձայ­նագ­րի վերջ­նա­կան քայ­լը:

Այ­սինքն, Բայ­րա­մով-­Միր­զո­յան հան­դի­պո՞ւմն է այս­պես ո­գե­ւո­րել Էր­դո­ղա­նին: Կամ, «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» հար­ցով եւս Նի­կո­լի հետ «քննար­կել»-պայ­մա­նա­վոր­վե՞լ է: Ա­մեն դեպ­քում, երբ նա հարկ հա­մա­րեց այս մա­սին խո­սել վա­շինգ­տոն­յան թվարկ­ված մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ֆո­նին, բե­րում է այն մտքին, որ Էր­դո­ղա­նի մոտ սրվել է հա­մոզ­մուն­քը, որ պետք է գնալ Բ­լին­քե­նի «քա­վո­րութ­յամբ» ա­ռաջ տար­վող «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» ուղ­ղութ­յամբ:

Այն, որ զու­գա­հե­ռա­բար ի հայտ ե­կավ նաեւ Ի­րա­նի ռեակ­ցիան՝ ի դեմս հա­յաս­տան­յան դես­պան Մեհ­դի Սոբ­հա­նիի, ­հա­զիվ թե պա­տա­հա­կան լի­ներ: Ըստ դես­պա­նի. «Մենք կողմ ենք հա­ղոր­դակ­ցա­յին ու­ղի­նե­րի բաց­մա­նը՝ Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խա­նութ­յան ներ­քո։ Եվ սա պետք է վե­րա­բե­րի տա­րա­ծաշր­ջա­նի բո­լոր երկր­նե­րին։ Մենք հի­մա Նա­խիջ­եւա­նի հետ սահ­ման ու­նենք, եւ Ջուլ­ֆա­յից կա­րող ենք ե´ւ­ եր­կաթգ­ծով միա­նալ Եր­եւա­նին, ե´ւ ճա­նա­պար­հով Շա­տախ­տիից՝ Ե­րաս­խին։ Եր­թու­ղին շատ կկար­ճա­նա։ Այ­սինքն՝ Մեղ­րիից Եր­եւան մո­տա­վո­րա­պես 6 ժամ­վա ճա­նա­պարհ է, իսկ Շա­տախ­տից մինչեւ Ե­րասխ ու Եր­եւան եր­եւի մեկ ժա­մից էլ քիչ կլի­նի։ Այ­սինքն՝ ե­թե բաց­վի ճա­նա­պար­հը, բո­լո­րը կօգտ­վեն։ Սա ոչ միայն ար­եւելք- արեւ­մուտք, այլեւ հյու­սիս-հա­րա­վին է վե­րա­բե­րում»:

Այ­սինքն, «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» տրա­մա­բա­նութ­յուն չպետք է լի­նի, ին­չը, ի դեպ, ընդգծ­ված է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» ա­մե­րիկ­յան տար­բե­րա­կում, ո­րը ա­ռաջ է տա­նում Թուր­քիա-­Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան ու­ղին բա­ժա­նա­րար գծի վե­րա­ծե­լու գա­ղա­փա­րը: Իսկ ա­հա դես­պա­նը, նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով Ի­րա­նի նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րը, ըստ էութ­յան, ի ցույց է դնում, որ Թեհ­րա­նի քա­ղա­քա­կան կուր­սը նույնն է. տա­րա­ծաշր­ջա­նում կա­րող է գոր­ծել ա­րե­ւելք-ա­րեւ­մուտք ուղ­ղութ­յու­նը, բայց հստակ պայ­մա­նով, որ այն չի լի­նե­լու բա­ժա­նա­րար գիծ՝ հյու­սիս-հա­րա­վը եւս պետք է գոր­ծի: Ընդ ո­րում, Թուր­քիա­յի հա­մար հենց հյու­սիս-հա­րավն է մնում ան­ցան­կա­լի, ա­ռա­վել եւս, ե­թե դրա նկատ­մամբ չու­նե­նա ո­րե­ւէ վե­րահս­կո­ղութ­յուն: Եվ շատ նման է, որ Վա­շինգ­տո­նի վեր­ջին այ­ցի ժա­մա­նակ նրա այդ տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րը մի բան էլ ամ­րա­ցել են:

Ա­մեն դեպ­քում` փաս­տը, որ մինչ այդ Աս­տա­նա­յում Պու­տի­նի եւ Էր­դո­ղա­նի հան­դի­պումն այդ­պես էլ ի ցույց չդրեց շո­շա­փե­լի արդ­յունք­ներ, գա­լիս է ա­վե­լորդ ան­գամ հու­շե­լու, որ Էր­դո­ղա­նը դեռ հակ­ված է ա­րեւմտ­յան գի­ծը պա­հե­լու հար­ցում, ո­րը օ­րա­կար­գում է թող­նում Մոսկ­վա­յի հետ ու­նե­ցած խնդիր­նե­րը: Արդ­յուն­քում, որ­պես ռուս-թուր­քա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ին­դի­կա­տոր, այդ­պես էլ չլուծ­ված է մնում Պու­տի­նի` Թուր­քիա այ­ցի հար­ցը: Ա­վե­լին, Աս­տա­նա­յի այդ հան­դիպ­ման արդ­յուն­քում ՌԴ նա­խա­գա­հի խոս­նակ Պես­կո­վը նաեւ հայ­տա­րա­րեց, որ ինչ­քան էլ Էր­դո­ղա­նը խո­սում է Շան­հա­յի հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան կազ­մա­կեր­պութ­յա­նը (ՇՀԿ) Թուր­քիա­յի ան­դա­մակ­ցութ­յան (են­թադ­րա­բար՝ նաեւ ԲՐԻԿՍ-ի) մա­սին, սա­կայն Թուր­քիան ՆԱՏՕ-ի ան­դամ է, եւ, ըստ էութ­յան, հնա­րա­վոր չէ միա­ժա­մա­նակ այդ եր­կու ա­թոռ­նե­րի վրա տե­ղա­վոր­վել: Կարճ ա­սած, Էր­դո­ղա­նը նախ պետք է ընտ­րի, թե որ դաշ­տում է, ըստ այդմ էլ կձե­ւա­վոր­վեն Թուր­քիա­յի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը:

Ու միա­ժա­մա­նակ միան­գա­մայն հստակ հան­դես ե­կավ Ի­րա­նի նո­րըն­տիր նա­խա­գահ Մա­սուդ Փե­զեշ­կիա­նը՝ ընդգ­ծե­լով հե­տեւ­յալ ա­ռանց­քա­յին թե­զե­րը. «Ռու­սաս­տա­նը մեր ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կիցն է, եւ­ իմ կա­ռա­վա­րութ­յու­նը կամ­րապն­դի հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը նրա հետ: Չի­նաս­տանն ու Ռու­սաս­տա­նը մեզ ա­ջակ­ցել են դժվա­րին պա­հե­րին, եւ մենք խո­րա­պես հար­գում ենք նրանց հետ մեր բա­րե­կա­մութ­յու­նը»: Այ­սինքն, Էր­դո­ղանն իր ընտ­րութ­յունը պետք է կա­տա­րի՝ հաշ­վի առ­նե­լով նաեւ Փե­զեշ­կիա­նի ներ­կա­յաց­րած միան­գա­մայն հստակ բա­նա­ձե­ւը եւ դրա դե­տա­լա­վո­րու­մը, ո­րը ներ­կա­յաց­րեց դես­պան Մեհ­դի Սոբ­հա­նին:

Եվ ա­հա, այս ա­մե­նին հար­ջոր­դեց Թ­րամ­փի չստաց­ված սպա­նութ­յու­նը՝ դրա­նից բխող ի­րա­վի­ճա­կով հան­դերձ: Այ­սինքն, որ ե­թե Թ­րամ­փին չսպա­նեն, ա­պա այն ողջ քա­ղա­քա­կան թի­մը, ո­րի հետ այ­սօր ինչ-որ բա­ներ է պայ­մա­նա­վոր­վում Էր­դո­ղան-Ա­լիեւ զույ­գը, ո­րին ան­վե­րա­պա­հո­րեն «հար­գում-սի­րում է» Նիկո­լը, ա­մե­նա­մոտ ա­պա­գա­յում դուրս կգան օ­րա­կար­գից: Եվ այն, որ Թ­րամփը, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ, այդ թի­մի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րին զրո ու­շադ­րութ­յու­նից ա­վե­լին չի ցու­ցա­բե­րի, դա էլ է են­թադ­րե­լի: Կ­հա­ջող­վի՞ Էր­դո­ղան-Ա­լիե­ւին ա­ռա­ջի­կա ե­րե­քու­կես ա­միս­նե­րին մաս­նա­վո­րա­պես հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ շատ կոնկ­րետ հար­ցեր լու­ծել՝ հաշ­վի առ­նե­լով Մոսկ­վա-­Պե­կին-­Թեհ­րան եռ­յա­կի հետ կապ­ված Փե­զեշ­կիա­նի մտքե­րը: Ե­թե ոչ, մնում է միայն սպա­սել ա­մե­րիկ­յան ընտ­րութ­յուն­նե­րի վերջ­նա­կան արդ­յունք­նե­րի ֆիքս­մա­նը, ո­րի հիմ­քով էլ հնա­րա­վոր կլի­նի ռազ­մա­վա­րա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում հստա­կե­ցում­նե­րի գնալ:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ