Իրանն ուղիղ կերպով դեռ չի միջամտի լիբանանյան պատերազմին

Եվ այս­պես, ան­ցած գի­շեր Իս­րա­յե­լը պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րեց, որ ներ­խու­ժում է Լի­բա­նան: Այդ պա­հին ար­դեն նախ իս­րա­յել­յան հե­տա­խու­զա­կան խմբե­րը, ա­պա նաեւ՝ բա­նա­կա­յին ու­ժե­րը հա­տել էին լի­բա­նան­յան ան­պաշտ­պան սահ­մա­նը. Լի­բա­նա­նի պաշ­տո­նա­կան բա­նա­կը պար­զա­պես հետ քաշ­վեց…

ՀԵԶԲՈԼԼԱՀԻ ԴԵՄ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ՍԿՍՎԱԾ Է

Մեզ հա­մար այս նոր պա­տե­րազ­մն էա­կան է եր­կու տե­սանկ­յու­նից: Նախ, նո­րից պա­տե­րազ­մի մեջ է մի պե­տութ­յուն, որ­տեղ կա հայ­կա­կան հզոր հա­մայնք:

Սա­կայն այս պա­հին ա­մե­նագլ­խա­վո­րը, հաս­կա­նա­լի է, դեռ լի­բա­նա­նա-իս­րա­յել­յան, ա­վե­լի ճիշտ կլի­ներ ա­սել՝ Հեզ­բոլ­լա­հի եւ Իս­րա­յե­լի բա­խու­մը չէ: Հեզ­բոլ­լահ աս­վա­ծը նշա­նա­կում է Ի­րան, այն է՝ իս­րա­յել­յան այս հար­վածն իր խոր­քե­րում ուղղ­ված է Ի­րա­նին: Կ­լի­նի՞ Թեհ­րա­նի հա­մար­ժեք պա­տաս­խա­նը, այդ դեպ­քում՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին մեծ պա­տե­րազ­մը որ­քա­նո՞վ է հա­վա­նա­կան: Այ, հենց այդ հարցն է, որ Հա­յաս­տա­նի վրա կա­րող է ու­նե­նալ ա­մե­նաուղ­ղա­կի եւ շատ մեծ ազ­դե­ցութ­յուն:

Բուն Լի­բա­նա­նում, գո­նե ե­րեկվա ա­ռա­ջին կե­սի դրութ­յամբ դեռ մասշ­տա­բա­յին ի­րա­դար­ձութ­յուն­ներ չկա­յին: Ո­րոշ մանր բա­խում­ներ, հրեա­կան կող­մը դան­դաղ մի փոքր ա­ռաջ է շարժ­վել՝ չմո­ռա­նա­լով ա­վիա-հրե­տա­նա­յին հար­ված­նե­րի մա­սին, ո­րից հիմ­նա­կա­նում տու­ժում է խա­ղաղ բնակ­չութ­յու­նը: Ո­րոշ ռազ­մա­կան նյո­ւանս­ներ եւս կա­րե­լի է նկա­տել. դա­տե­լով նախ­նա­կան տե­սա­կադ­րե­րից, իս­րա­յել­յան բա­նա­կը շարժ­վում է հա­մե­մա­տա­բար խո­շոր միա­վո­րում­նե­րով, ո­րը, ինչ­պես ցույց տվեց ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի փոր­ձը, կա­րող է չար կա­տակ խա­ղալ հար­ձակ­վող­նե­րի գլխին: Բայց մյուս կող­մից էլ արդ­յոք Հեզ­բոլ­լա­հը ու­սում­նա­սի­րել եւ իր զի­նա­նոց նե­րա­ռե՞լ է նույն ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի փոր­ձը, այս­տեղ էլ դեռ ո­րո­շա­կիութ­յուն չկա:

Ին­չե­ւէ, թե­րեւս բուն ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը լի­բա­նան­յան ուղ­ղութ­յամբ դեռ ա­ռա­ջի­կա­յում են, եւ ներ­կա փու­լում, ըստ ա­մե­նայ­նի, լուծ­վում են ռազ­մա­վա­րա­կան գլո­բալ հար­ցեր: Ո­րոնց թվում է, ի­հար­կե, այն կա­րե­ւո­րա­գույն հար­ցը, թե Ի­րա­նն ու­ղիղ մի­ջամ­տութ­յան կգնա՞: Դ­րա­նից հե­տո այլ հար­ցեր էլ կան. ԱՄՆ-ն, որ սկսել է հա­վել­յալ ու­ժեր տե­ղա­փո­խել տա­րա­ծաշր­ջան, Ի­րա­նի ու­ղիղ ներ­քաշ­ման դեպ­քում իր հեր­թին կգնա՞ պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի, ինչ­պե՞ս այս ի­րա­վի­ճա­կում ի­րենց կդրսե­ւո­րեն Լի­բա­նա­նի հա­րե­ւա­նութ­յամբ՝ Սի­րիա­յում գտնվող ռու­սա­կան ու­ժե­րը եւ այս­պես շա­րու­նակ: Այս ա­մե­նի մա­սին հստակ պա­տաս­խան­ներ, ի­հար­կե, այս պա­հին պար­զա­պես չեն էլ կա­րող լի­նել. շատ բան կո­րոշ­վի բուն Լի­բա­նա­նում` ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի ըն­թաց­քից ել­նե­լով: Սա­կայն ո­րո­շա­կի նախ­նա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­ր, ի­հար­կե, կան:

Նախ գլխա­վո­րը. այն, որ Նե­թան­յա­հու­ի հիմ­նա­կան հաշ­վար­կը Լի­բա­նա­նին հար­վա­ծե­լով՝ Ի­րա­նին ու­ղիղ բախ­ման մեջ ներ­քա­շելն է, ո­րը պար­զա­պես կստի­պի Վա­շինգ­տո­նին՝ իր հեր­թին խառն­վել, են­թադ­րե­լի է: Ու դա­տե­լով ներ­կա պա­հին առ­կա տպա­վո­րութ­յուն­նե­րից, ե­թե ժա­մա­նա­կին ԱՄՆ նա­խա­գա­հի թեկ­նա­ծու Բայ­դենն ա­մեն ինչ ա­նում էր՝ այս պա­տե­րազ­մը թույլ չտա­լու հա­մար, ա­պա այս պա­հին թեկ­նա­ծո­ւի կար­գա­վի­ճա­կը կորց­րած եւ պաշ­տո­նից հե­ռա­նալ պատ­րաստ­վող Բայ­դե­նը կա­րող է այլ տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րի մեջ լի­նել: Ա­մեն դեպ­քում այն, որ Նե­թան­յա­հուն ԱՄՆ այ­ցե­լե­լուց հե­տո գնաց այս հար­ձակ­մա­նը, ար­դեն իսկ ակ­նար­կում է, որ Բայ­դե­նից «դաբ­րո» ստա­ցել է: Ա­սենք, նույն բանն են պնդում նաեւ ա­մե­րիկ­յան մի շարք աղբ­յուր­ներ: Օ­րի­նակ, հե­ղի­նա­կա­վոր Politico-ն բաց տեքս­տով պնդում է, որ հենց ԱՄՆ-ն­ է Իս­րա­յե­լին կա­նաչ լույս տվել Լի­բա­նա­նում գոր­ծո­ղութ­յան հա­մար: Ըստ աղբ­յու­րի. «Ս­պի­տակ տան բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տոն­յա­նե­րը Իս­րա­յե­լին ա­սել են, որ Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րը կա­ջակ­ցի Հեզ­բոլ­լա­հի վրա ռազ­մա­կան ճնշու­մը մե­ծաց­նե­լու իր ո­րոշ­մա­նը, չնա­յած Բայ­դե­նի վար­չա­կազ­մը վեր­ջին շա­բաթ­նե­րին հրա­պա­րա­կայ­նո­րեն կոչ է ա­րել Իս­րա­յե­լի կա­ռա­վա­րութ­յա­նը նվա­զեց­նել իր հար­ված­նե­րը»,- պնդում է աղբ­յու­րը, նաեւ մատ­նան­շե­լով, որ այդ ո­րո­շու­մը «պա­ռակ­տում ա­ռա­ջաց­րեց ԱՄՆ կա­ռա­վա­րութ­յու­նում, քա­նի որ ո­մանք կար­ծում են, որ Իս­րա­յե­լի գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը կա­րող են ա­մե­րիկ­յան ու­ժե­րին ներ­քա­շել մեր­ձա­վո­րար­եւել­յան մեկ այլ հա­կա­մար­տութ­յան մեջ»:

Ընդ ո­րում` ԱՄՆ-ում նա­խա­գա­հա­կան քվեար­կութ­յան շե­մին: Այ­սինքն, ե­թե Իս­րա­յե­լը շատ ա­րագ լուրջ հա­ջո­ղութ­յուն­նե­րի չհաս­նի, ո­րը ա­մե­րիկ­յան հան­րութ­յան աչ­քին կար­դա­րաց­նի Ս­պի­տակ տան նման ո­րո­շու­մը, ա­պա դա ծանր հար­ված կա­րող է դառ­նալ Կա­մա­լա Հա­րի­սի վար­կա­նի­շի վրա: Ա­ռա­վել եւս, ե­թե ԱՄՆ-ն ս­տիպ­ված լի­նի ներ­քաշ­վել պա­տե­րազ­մի մեջ: Բայց նաեւ ա­սել, որ իր հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րով ՀԱՄԱՍ-ին ան­գամ­նե­րով գե­րա­զան­ցող Հեզ­բոլ­լահն այն հա­մեղ պա­տառն է, ո­րին Նե­թան­յա­հուն մեկ ամ­սում կուլ կտա, դա գո­նե այս պա­հին քիչ հա­վա­նա­կան է թվում: Այ­սինքն, որ Ս­պի­տակ տան՝ Հա­րի­սին ա­ջակ­ցող թե­ւը դեմ է հան­դես ե­կել Բայ­դե­նի նման «կռի­սա­կան» քայ­լին, գո­նե Politico-ի ներ­կա­յաց­րա­ծի տո­ղա­տա­կե­րից զգաց­վում է:

ԻՆՉ Է ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ ԻՐԱՆՈՒՄ

Բայց գանք Ի­րա­նին, որ­տեղ վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս բա­վա­կա­նին տա­րօ­րի­նակ ի­րո­ղութ­յու­ններ են նկատ­վում՝ կապ­ված նա­խա­գահ Մա­սուդ Փե­զեշ­քիա­նի քա­ղա­քա­կան կուր­սի հետ: Այն, որ նա իշ­խա­նութ­յան ե­կավ Ա­րեւ­մուտ­քի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը հնա­րա­վո­րինս նոր­մա­լաց­նե­լու կո­չե­րով, հայտ­նի պատ­մութ­յուն է: Բայց այդ կուր­սի պա­տաս­խա­նը Ի­րա­նին հասց­ված եր­կու հնչեղ ապ­տակ­նե­րի տես­քով էր: Նախ, հենց Թեհ­րա­նում սպան­վեց ՀԱՄԱՍ-ի ա­ռաջ­նոր­դը, ո­րին Փե­զեշ­քիա­նի պա­տաս­խա­նը «կուրծք ծե­ծե­լուց» այն կողմ այդ­պես էլ չան­ցավ: Հա­ջոր­դեց ար­դեն Հեզ­բոլ­լա­հի ա­ռաջ­նոր­դի եւ հրամ­կազ­մի զգա­լի մա­սի սպա­նութ­յուն­նե­րը, եւ փո­խա­րե­նը` Փե­զեշքիա­նը ՄԱԿ-ի ամ­բիո­նից շա­րու­նա­կում էր միան­գա­մայն խա­ղա­ղա­սի­րա­կան կո­չե­րը: Իսկ ա­հա Լի­բա­նան ներ­խու­ժու­մը կա­րող էր դառ­նալ եր­րորդ ապ­տա­կը, ե­թե սա եւս մնա ան­պա­տաս­խան: Ա­ռա­վել եւս, երբ Փե­զեշ­քիա­նը հրա­պա­րա­կավ խոս­տո­վա­նեց, թե. «Ա­րեւմտ­յան երկր­նե­րը մեզ խոս­տա­ցան հրա­դա­դար հաս­տա­տել Գա­զա­յում՝ Հա­նի­եի սպա­նութ­յա­նը չհա­տու­ցե­լու դի­մաց, բայց մեզ խա­բե­ցին»: Դա ար­դեն իսկ լուրջ հար­ված էր նոր նա­խա­գա­հի վար­կա­նի­շին: Սա­կայն ա­մեն ինչ դրա­նով չի սահ­մա­նա­փակ­վում: Այս պա­հին ի­րա­նա­կան է­լի­տա­յի մոտ նկատ­վում է նման հար­ցադ­րում­նե­րի աճ՝ ուղղ­ված նա­խա­գա­հին. լավ, ա­սենք ՀԱՄԱՍ-ի ա­ռաջ­նոր­դի հար­ցում կա­րո­ղա­ցան խա­բել, ի՞նչ է, Հեզ­բոլ­լա­հի ա­ռաջ­նոր­դի եւ Լի­բա­նան ներ­խու­ժե­լու հար­ցում է՞լ են խա­բում: Այ­սինքն, ե­թե հի­մա էլ շատ ռեալ, տե­սա­նե­լի եւ շո­շա­փե­լի ռեակ­ցիա Ի­րա­նի նա­խա­գա­հա­կան թե­ւից չհե­տե­ւի, ար­դեն քննա­դա­տութ­յու­նը կա­րող է բո­լո­րո­վին այլ հար­թութ­յուն տե­ղա­փոխ­վել: Ա­ռա­վել եւս, երբ նախ­կին նա­խա­գահ Ահ­մա­դի­նե­ժա­դը սկսել է խո­սել ի­րա­նա­կան իշ­խա­նա­կան եւ ռազ­մա­կան հա­մա­կար­գե­րում տեղ գտած իս­րա­յել­յան շպիոն­նե­րի մա­սին:

Պաշ­տո­նա­կան Թեհ­րանն այս պա­հին կար­ծես թե դեռ քննար­կում­նե­րի մեջ է: Ա­մեն դեպ­քում, ար­դեն իսկ հնչել է այն պաշ­տո­նա­կան դիր­քո­րո­շու­մը, թե այս պա­հին պար­զա­պես կա­րիք չկա հա­վել­յալ ու­ժեր եւ մի­ջոց­ներ, ընդ­հուպ՝ կա­մա­վո­րա­կան­ներ ու­ղար­կել Լի­բա­նան, քա­նի որ Հեզ­բոլ­լա­հի ու­ժե­րը դրա կա­րի­քը չու­նեն: Սա իր հեր­թին է նպաս­տում խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րին, թե՝ Ի­րա­նը պար­զա­պես վա­խե­նում է պա­տե­րազ­մի մեջ մտնել՝ հաս­կա­նա­լով, որ դա պա­տե­րազմ է ԱՄՆ-ի հետ: Չ­նա­յած, ե­թե տրա­մա­բանո­րեն նա­յենք, դա իս­կա­պես վա­խե­նա­լու բան է. ան­կախ նրա­նից, թե տա­րա­ծաշր­ջա­նում Ի­րա­նը ռազ­մա­կան ինչ դիր­քեր ու­նի, ԱՄՆ-ն մ­նում է ԱՄՆ, ո­րի հետ ու­ղիղ բա­խու­մը կա­րող է լուրջ հե­տե­ւանք­ներ ու­նե­նալ: Եվ նաեւ այդ մեծ ռիս­կը հաշ­վի առ­նե­լով է, որ Ի­րա­նը գնաց Ռու­սաս­տա­նի եւ Չի­նաս­տա­նի հետ ռազ­մա­վա­րա­կան կա­պե­րի խո­րաց­մա­նը:

ՄԻՇՈՒՍՏԻՆԻ ԱՅՑԸ ԹԵՀՐԱՆ

Այս­պի­սով, կա­րող ենք ֆիք­սել, որ նա­խա­գահ Փե­զեշ­քիանն ինքն ի­րեն մտցրեց փա­կու­ղա­յին վի­ճակ, երբ ինչ­պես հար­վա­ծե­լը, այն­պես էլ՝ չհար­վա­ծե­լը դառ­նում է նրան ուղղ­ված մե­ղադ­րանք: Ան­փոր­ձութ­յո՞ւնն էր պատ­ճա­ռը, թե՞ այս­տեղ դի­տա­վո­րութ­յուն կա՝ Փե­զեշքիա­նը գոր­ծում է Ա­րեւ­մուտ­քի օգ­տին, այդ հար­ցը, ի­հար­կե, շատ կա­րե­ւոր է՝ ի­րա­վի­ճա­կի հե­տա­գա ըն­թաց­քը հաս­կա­նա­լու հա­մար: Սա­կայն ո­րոշ նյո­ւանս­ներ, այս­պես ա­սենք, դեռ խո­սում են ան­փոր­ձութ­յան վար­կա­ծի օգ­տին:

Նախ, ե­րեկ Ի­րա­նը, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, օ­դա­յին հար­ված հասց­րեց: Որ­քա­նով է դա է­ֆեկ­տիվ, դեռ պետք է հաս­կա­նալ, թեեւ դա­տե­լով նախ­նա­կան պատ­կե­րից լուրջ է: Հար­ցը սա է՝ սա նշա­նա­կո՞ւմ է պա­տե­րազ­մի մեջ ներ­քա­շում, դա ար­դեն կտես­նենք այ­սօր-վա­ղը:

Հաջորդը. այս ֆո­նին պա­տա­հա­կան չէ, որ այս թեժ պա­հին Թեհ­րան այ­ցե­լեց ՌԴ վար­չա­պետ Մի­շուս­տի­նը: Թե­րեւս, այս նա­խա­պես չծրագր­ված այցն իր հիմ­քում ու­ներ եր­կու հիմ­նա­կան խնդիր. փոր­ձել հաս­կա­նալ, թե ի­րա­կա­նում Ի­րա­նում ինչ է տե­ղի ու­նե­նում, եւ, ըստ այդմ, Ռու­սաս­տա­նը պե՞տք է շա­րու­նա­կի ա­ռաջ տա­նել Ի­րա­նի հետ ու­նե­ցած ռազ­մա­վա­րա­կան ծրագ­րե­րը: Այս տե­սանկ­յու­նից, պարզ հաս­կա­նա­լի էր Մի­շուս­տի­նի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, թե՝ Ռու­սաս­տա­նը սպա­սում է ի­րա­նա­կան կող­մից ՌԴ-ում՝ այս ա­միս կա­յա­նա­լիք ԲՐԻԿՍ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին եւ այդ հա­մա­տեքս­տում՝ ռազ­մա­վա­րա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան հայտ­նի հա­մա­ձայ­նագ­րի ստո­րագր­մա­նը:

Ընդ ո­րում, մինչ այդ մեկ այլ թե­մա եւս կա: Մի­շուս­տի­նը Թեհ­րա­նից ե­կավ Ե­րե­ւան՝ ԵԱՏՄ վար­չա­պետ­նե­րի նիս­տին մաս­նակ­ցե­լու հա­մար: Եվ ա­հա, Ի­րա­նի ա­ռա­ջին փոխ­նա­խա­գահ Մո­համ­մադ Ռե­զա Ա­րեֆը ՌԴ նա­խա­գա­հի հետ հան­դիպ­մա­նը հաս­տա­տեց, որ որ­պես հա­տուկ հյուր, ին­քը եւս կժա­մա­նի Ե­րե­ւան՝ ԵԱՏՄ նիս­տին մաս­նակ­ցե­լու, որ­տեղ ծրագր­վում է քննար­կել այս Միութ­յա­նը Ի­րա­նի ան­դա­մակ­ցութ­յան թե­ման: «Հա­յաս­տան կա­տա­րած այ­ցի ժա­մա­նակ ա­ռա­ջարկ­վե­լու է միա­նալ Եվ­րա­սիա­կան տնտե­սա­կան միութ­յա­նը, ո­րը կար­եւոր կազ­մա­կեր­պութ­յուն է, հան­դի­սա­նում է մեծ շու­կա առեւտ­րա­յին եւ տն­տե­սա­կան ո­լորտ­նե­րում», - ա­սել է Ի­րա­նի ա­ռա­ջին փոխ­նա­խա­գա­հը: Ա­վե­լին, այս ֆո­նին ակ­տիվ քննար­կում­նե­րի մեջ մտավ խո­սակ­ցութ­յու­նը, թե ԵԱՏՄ-ից զատ, Ի­րա­նը նաեւ ՌԴ-Բե­լա­ռուս միու­թե­նա­կան պե­տութ­յան հա­վա­նա­կան թեկ­նա­ծուն է:

Այս ըն­թաց­քը նաեւ այն տպա­վո­րութ­յունն է թող­նում, որ Ի­րա­նը ներ­կա փու­լում դեռ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ակ­տիվ դիր­քա­վոր­ման փու­լում է, ո­րի հա­մար մեծ պա­տե­րազ­մի խառն­վե­լը կա­րող է կոր­ծա­նա­րար լի­նել: Ըստ այդմ, կա­րող է նաեւ ո­րո­շա­կի տրա­մա­բա­նութ­յուն ստա­նալ, որ Թեհ­րա­նը չմի­ջամ­տի Ի­րա­նին պա­տե­րազ­մի մեջ ներ­քա­շե­լու Իս­րա­յե­լի հեր­թա­կան փոր­ձին՝ հիմ­նա­կան բե­ռը թող­նե­լով միան­գա­մայն լուրջ նե­րուժ ու­նե­ցող Հեզ­բոլ­լա­հի եւ նման այլ կա­ռույց­նե­րի վրա: Դա, ի­հար­կե, կթե­ժաց­նի նա­խա­գահ Փե­զեշքիա­նի դեմ քննա­դա­տութ­յու­նը, թեեւ չմո­ռա­նանք, որ Ի­րա­նում ի­րա­կան ա­ռաջ­նոր­դը Գե­րա­գույն հո­գե­ւոր խոր­հուրդն է: