Դուդային ուղարկել են Մակրոնին փոխարինելո՞ւ

­Լե­հաս­տա­նի նա­խա­գահ եւ հա­մա­տե­ղութ­յան կար­գով ա­րեւմտ­յան ա­ռանց­քա­յին ռու­սատ­յաց­նե­րից ուլտ­րա­լի­բե­րալ­նե­րից մե­կը հան­դի­սա­ցող Ան­ջեյ Դու­դա­յի պաշ­տո­նա­կան այ­ցը Հա­յաս­տան, ի­հար­կե, հար­ցե­րի տե­ղիք տա­լիս է: Եվ ա­ռա­ջին հեր­թին, թե ո՞րն էր այս խա­ռը ժա­մա­նակ­նե­րում նման այ­ցի ի­մաս­տը: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ ար­դեն մոտ 15 տա­րի եւ ոչ մի լեհ նա­խա­գահ Հա­յաս­տան չի այ­ցե­լել, եւ դա հաս­կա­նա­լի տրա­մա­բա­նութ­յուն ու­նի՝ կապ­ված եր­կու երկր­նե­րի քա­ղա­քա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ցածր մա­կար­դա­կի հետ: Դա էլ իր հեր­թին ու­նի տրա­մա­բա­նա­կան հիմք՝ հա­մա­տեղ շա­հե­րի բա­ցա­կա­յութ­յու­նը:

ԻՆՉՈՒ Է ԵԿԵԼ ԼԵՀԱՍՏԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀԸ

Ի­հար­կե, կա­րե­լի է մտա­ծել, թե Դու­դան Հա­յաս­տան է ե­կել երկ­կողմ քա­ղա­քա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի մա­կար­դա­կը բարձ­րաց­նե­լու հա­մար: Բայց ի՞նչ հիմ­քի, ի՞նչ շա­հե­րի վրա՝ այդ հար­ցի պա­տաս­խանն առն­վազն տե­սա­նե­լի չէ: Ու մյուս կող­մից, կա­րե­լի է նաեւ են­թադ­րել, թե Դու­դան Հա­յաս­տա­նում է ոչ այն­քան, որ­պես Լե­հաս­տա­նի նա­խա­գահ, այլ այդ դե­րում, որ­պես Եվ­րո­պա­յի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ: Այս տար­բե­րակն ա­վե­լի խե­լա­միտ տեսք ու­նի, թեեւ այս դեպ­քում էլ հար­ցեր կան. հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ եվ­րո­պա­կան, ա­վե­լին՝ ա­րեւմտ­յան կու­րա­տո­րի ֆունկ­ցիան Մակ­րոնն էր ի­րա­կա­նաց­նում: Ինչ որ պա­հե­րի էլ Շոլցն էր մեյ­դա­նում հայտն­վում, բայց դրա­նում ա­վե­լի շատ քա­ղա­քա­կան ինչ-ինչ դի­վի­դենտ­նե­րի տո­ղա­տա­կա­յին ի­մաստ կար: Ու հի­մա, ե­թե Դու­դան է ԵՄ-ի անու­նից Հա­յաս­տա­նում, պետք է մտա­ծել, թե նա Մակ­րո­նի պատ­վի­րա­կի դե­րո՞ւմ է, թե՞ Ա­րեւ­մուտ­քում ինչ-որ բան է փոխ­վել, եւ Դու­դան Հա­յաս­տան է ե­կել Մակ­րո­նին շրջան­ցե­լով:

Այս վեր­ջին հար­ցին դեռ կհաս­նենք: Մինչ այդ, նկա­տենք՝ այն պաշ­տո­նա­կան պատ­ճա­ռա­բա­նութ­յու­նը, ո­րը լե­հա­կան կող­մը դրեց այս այ­ցի հիմ­քում, իր հեր­թին է ակ­նար­կում, որ Դու­դան Հա­յաս­տա­նում է ոչ այն­քան Լե­հաս­տա­նի նա­խա­գա­հի, որ­քան Եվ­րո­պա­յի ներ­կա­յա­ցուց­չի դե­րով: Այս­պես, Լե­հաս­տա­նի նա­խա­գա­հի մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան բյու­րո­յի ղե­կա­վար Մես­կո Պավ­լա­կը հայ­տա­րա­րեց, որ հա­յաս­տան­յան բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի հիմ­նա­կան թե­մա­նե­րից մե­կը տա­րա­ծաշր­ջա­նում տի­րող ի­րա­վի­ճակն ու Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի միջեւ խա­ղա­ղութ­յան գոր­ծըն­թացն է: Ա­վե­լին, Պավ­լա­կը ման­րա­մաս­նեց, որ եր­կու շա­բաթ ա­ռաջ Դու­դան Բաք­վում էր՝ COP29 հա­մա­ժո­ղո­վի հետ կապ­ված, հան­դի­պել է Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հի հետ եւ քն­նար­կել նաեւ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում տի­րող ի­րա­վի­ճա­կը եւ խա­ղա­ղութ­յան գոր­ծըն­թա­ցը։ «Այժմ հայ­կա­կան կող­մի հետ խո­սե­լու ժա­մա­նակն է»,- ա­սել է նա­խա­րա­րը:

Ս­րա­նից զատ, Պավ­լա­կը այ­ցի հետ կապ­ված այլ ակ­նարկ­ներ եւս հնչեց­րեց. «ԵՄ ընդ­լայ­նու­մը Լե­հաս­տա­նի նա­խա­գա­հութ­յան ա­ռաջ­նա­հեր­թութ­յուն­նե­րից է»: Ու քա­նի որ հուն­վա­րից Լե­հաս­տանն է նա­խա­գա­հե­լու ԵՄ Խոր­հուր­դը, իսկ Հա­յաս­տա­նը վեր­ջին տա­րի­նե­րին շատ ա­վե­լի բաց է դար­ձել Արեւ­մուտ­քի եւ ԵՄ-ի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան հա­մար, ուս­տի՝ «Լե­հաս­տա­նի նա­խա­գա­հութ­յու­նը կամ­րապն­դի այդ մի­տու­մը»:

­Վեր­ջա­պես, այ­սօր Դու­դան կայ­ցե­լի Ե­րասխ՝ մաս­նակ­ցե­լու Հա­յաս­տա­նում Եվ­րո­պա­կան միութ­յան դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լութ­յան հետ հա­մա­տեղ պա­րե­կութ­յա­նը, ո­րը եւս ու­շագ­րավ ակ­նարկ է այս այ­ցի շար­ժա­ռիթ­նե­րի մա­սին:

­Կարճ ա­սած, լե­հա­կան կող­մը մատ­նան­շում է այ­ցի առն­վազն ե­րեք հիմ­նա­կան պատ­ճառ, եւ այդ ե­րեքն էլ Հա­յաս­տան-ԵՄ դաշ­տում են, այլ ոչ թե հայ-լե­հա­կան: Սա­կայն այս ե­րեք դե­տալ­ներն էլ ոչ թե հար­ցե­րի պա­տաս­խան­ներ չեն տա­լիս, այլ միայն նոր հար­ցեր են ա­ռաջ քա­շում: Ու «ա­մե­նա­տա­րօ­րի­նա­կը». ի՞նչ է ստաց­վում, Դու­դան սկսել է զբաղ­վել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցո՞վ: Բայց Լե­հաս­տա­նը, ո­րի նա­խա­գա­հը մոտ 15 տա­րի այս կող­մե­րում ան­գամ չի ե­րե­ւա­ցել, եր­բե­ւէ ո­րե­ւէ կերպ չի ներգ­րավ­վել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րի մեջ, հի­մա այդ ին­չո՞ւ ո­րո­շեց միջ­նորդ դառ­նալ, այն էլ՝ Մակ­րո­նի փո­խա­րեն: Բայց նաեւ այս նյո­ւան­սը հաշ­վի առ­նենք. այն, որ Մակ­րո­նի միջ­նոր­դա­կան ա­ռա­քե­լութ­յու­նը, ո­րը նա ի­րա­կա­նաց­նում էր ան­ձամբ կամ Շառլ Մի­շե­լի մի­ջո­ցով ձա­խող­վեց, դա հայտ­նի փաստ է: Մեծ ծրագ­րի ի­մաստն էր Ղա­րա­բաղն Ադր­բե­ջա­նին տա­լու մի­ջո­ցով հաս­նել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի», ո­րի են­թա­տեքստ­նե­րից մեկն էլ ռուս­նե­րին տա­րա­ծաշր­ջա­նից հե­ռաց­նելն էր: Սա­կայն «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» ա­րեւմտ­յան մո­դե­լով այդ­պես էլ չկնքվեց, ա­վե­լին՝ Ա­լիե­ւը մեր­ժել է ա­րեւմտ­յան հար­թա­կում ա­մեն մի բա­նակ­ցութ­յուն, եւ երբ Մակ­րո­նը փոր­ձեց ինչ-ինչ ճնշում­նե­րի գնալ, Ա­լիե­ւը գնաց նաեւ Ֆ­րան­սիա­յի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ծայ­րա­հեղ վատ­թա­րաց­ման: Կարճ ա­սած, որ­պես միջ­նորդ, Մակ­րո­նը, կրկնենք, ա­մեն ինչ ձա­խո­ղեց: Ու հի­մա այն տպա­վո­րութ­յունն է, որ Դու­դա­յին փոր­ձում են նշա­նա­կել` որ­պես Մակ­րո­նին փո­խա­րի­նող: Ե­թե ոչ հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ կու­րա­տո­րութ­յան, այլ գո­նե հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­տի­կա­յով:

ԴԻՏՈՐԴՆԵՐԻ ԽՆԴԻՐԸ

Այն, որ Ա­րեւ­մուտ­քը ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կում պետք է ա­մեն ինչ ձա­խո­ղած Մակ­րո­նի փո­խա­րեն ինչ-որ մե­կի վրա դներ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­տի­կան, ի­հար­կե, սպա­սե­լի էր: Ա­մեն դեպ­քում, Բր­յու­սե­լի փո­խա­րեն ռու­սա­կան տա­րած­քում՝ Կա­զա­նում տե­ղի ու­նե­ցավ Նի­կո­լի ու Ա­լիե­ւի հան­դի­պու­մը, դրա հի­ման վրա եր­կու կող­մերն էլ հայ­տա­րա­րե­ցին «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մանգ­րի» հետ կապ­ված վեր­ջին կե­տե­րի շուրջ ընդ­հան­րա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի մա­սին՝ թե­ման տե­ղա­փո­խե­լով դե­տա­լա­յին հստա­կեց­ման դաշտ: Այ­սինքն, կա­րող է գոր­ծըն­թա­ցը հան­կարծ ա­վարտ­վել հենց նման նո­տա­յով, ո­րը Ա­րեւ­մուտ­քին պար­զա­պես դնում է խա­ղից դուրս վի­ճա­կում: Իսկ սա ա­հա­զանգ էր, որ պետք է հիմ­նա­կան խա­ղա­վա­րին՝ Մակ­րո­նին փո­խել:

­Ճիշտ է, դեռ կան «շպիոն» դի­տորդ­նե­րը, սա­կայն այս­տեղ էլ Ա­րեւ­մուտ­քի հա­մար կա­րող են անս­պա­սե­լի զար­գա­ցում­ներ լի­նել: Գա­լիք տա­րե­սկզ­բին լրա­նում է այդ դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լութ­յուն կոչ­վա­ծի գոր­ծու­նեութ­յան ժամ­կե­տը: Այ­սինքն, պետք է կա´մ ժամ­կետն ա­ռան­ձին ո­րոշ­մամբ եր­կա­րաց­նել, կա´մ միջ­նորդ­նե­րը մե­խա­նի­կո­րեն կհե­ռա­նան: Դեռ ա­միս­ներ ա­ռաջ կա­յին ո­րո­շա­կի ազ­դակ­ներ, որ Նի­կո­լը եվ­րաշ­պիոն­նե­րի ժամ­կե­տը եր­կա­րաց­նե­լու հար­ցում դեմ գնա: Իսկ նրա վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յու­նը պետք է որ Եվ­րո­պա­յի ե­ղած մտա­վա­խութ­յուն­նե­րը բազ­մա­պատ­կի: Հի­շեց­նենք, որ Նի­կո­լը նման կար­ծիք հայտ­նեց. «Այն սահ­մա­նը, ո­րը սահ­մա­նա­զատ­ված է, այդ­տեղ օբ­յեկ­տի­վո­րեն դի­տորդ ու­նե­նա­լու կա­րիք չկա պար­զա­պես»: Ճիշտ է, Նի­կո­լը դա հրամց­րեց Ա­լիե­ւին ա­րած ա­ռա­ջար­կի տես­քով, բայց դա «հոն­քը շտկե­լու փո­խա­րեն` աչ­քը հա­նեց»: Այ­սինքն, այդկերպ Նի­կո­լը ցույց տվեց, որ դի­տորդ­նե­րի թե­ման իր եւ Ա­լիե­ւի քննարկ­ման օբ­յեկտ է, այ­սինքն, թե­մա է մի դաշ­տում, ո­րի վրա Եվ­րո­պան ազ­դե­ցութ­յու­նը կորց­րել է: Նաեւ, մի բա­նում Նի­կո­լը ճիշտ է. ե­թե կա սահ­մա­նա­զա­տում, ի՞նչ դի­տորդ: Կամ այս­պես. ե­թե ար­վել է սահ­մա­նա­զա­տում, եւ կա դի­տոր­դի կա­րիք, այ­սինքն` մտա­վա­խութ­յուն, որ սահ­մա­նա­զատ­ված հատ­վա­ծում անգամ ա­զե­րի­նե­րը կա­րող են մեծ կամ փոքր սադ­րանք­նե­րի գնալ, ու­րեմն Նի­կո­լը ստիպ­ված է լի­նե­լու ծանր հար­ցի պա­տաս­խա­նել. բա այդ ին­չո՞ւ է սահ­մա­նա­զա­տում ա­րել, դրա­նով Հա­յաս­տանն ի՞նչ է ստա­ցել: Հաշ­վի առ­նե­լով Նի­կո­լի բա­ցատ­րութ­յու­նը, թե՝ սահ­մա­նա­զա­տու­մով ամ­րաց­նում է խա­ղա­ղութ­յու­նը, լիո­վին օ­րա­կար­գից դուրս կգա:

­Կարճ ա­սած, Ա­րեւ­մուտ­քի հա­մար աս­տի­ճա­նա­բար հա­սու­նա­նում է մի ի­րա­վի­ճակ, երբ հար­ցա­կա­նի տակ է դրվում նաեւ տա­րա­ծաշր­ջա­նում խա­ղի մեջ պա­հող քիչ թե շատ ռեալ վեր­ջին գոր­ծի­քը՝ «շպիոն» դի­տորդ­նե­րի ինս­տի­տու­տը, ո­րը, ի դեպ, բա­ցի հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նից, նաեւ այլ չգո­վազդ­վող գոր­ծա­ռույթ­ներ ու­նի: Եվ այն, որ Դու­դան ո­րո­շել է ան­ձամբ դի­տորդ­նե­րի հետ այ­սօր «պա­րե­կութ­յուն» ա­նել, դա էլ իր հեր­թին է ակ­նար­կում այն մտա­հո­գութ­յան մա­սին, ո­րը կա ա­րեւմտ­յան հար­թա­կում: Հա­մե­նայն­դեպս, դրա­նով փոր­ձում են ա­վե­լորդ ան­գամ Նի­կո­լին, մի­գու­ցե՝ Ա­լիե­ւին ցույց տալ, թե այս դիր­քը Ա­րեւմ­ուտ­քը հա­մա­ռո­րեն կպա­հի: Թե­կու­զեւ Նի­կո­լին ինչ-որ նո­րաց­ված եվ­րաե­րա­զանք­ներ խոս­տա­նա­լով:

ԻՍԿ ԹՐԱՄՓՆ Ի՞ՆՉ ԿԱՍԻ

Չ­նա­յած մյուս կող­մից դեռ փաստ չէ, որ Նի­կոլն ի­րոք ու­զում է դի­տորդ­նե­րի դուրս­բե­րու­մը: Դա­տե­լով նրա հի­շա­տակ­ած խոս­քից` այդ դի­տորդ­նե­րը նրա հա­մար նաեւ խա­ղա­թուղ­թ են Ա­լիե­ւի հետ շփում­նե­րում, եւ նրանց հե­ռա­նա­լը Նի­կո­լին կզրկի այդ թեեւ շատ թույլ, բայց վեր­ջին խա­ղաթղ­թե­րից մե­կից եւս: Մինչ­դեռ եվ­րո­պա­կան ուլտ­րա­լի­բե­րաստ­նե­րը որ­քան էլ որ փոր­ձում են շա­րու­նա­կել հա­րավ­կով­կաս­յան խա­ղը, սա­կայն նրանք էլ հար­ցա­կան­նե­րի պա­կաս չու­նեն: Հա­մե­նայն­դեպս, պա­տա­հա­կան չէր, որ օրերս ՀՀ-ում Եվ­րա­միութ­յան դես­պան Վա­սի­լիս Մա­րա­գոս­նը հայ­տա­րա­րեց, որ Եվ­րո­պա­յում դի­տորդ­նե­րի հետ կապ­ված դեռ վերջ­նա­կան ո­րո­շում չկա:

Այ­սինքն, չմո­ռա­նանք, որ գա­լիք հուն­վա­րին Ս­պի­տակ տուն է մտնում Թ­րամ­փը, եւ թե նա հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ ինչ կուրս կվերց­նի կամ ո­րե­ւէ կուրս կվերց­նի՞, դժվար է պատ­կե­րաց­նել, թեեւ նա հասց­րել է խո­սել Նի­կո­լի հետ, նա­խօ­րեին էլ՝ Ա­լիե­ւի: Մեկ բան հաս­տատ է՝ Թ­րամ­փի այդ ո­րո­շու­մը մե­ծա­պես կախ­ված է նրա­նից, թե ինչ հա­րա­բե­րութ­յուն­ներ կկա­րո­ղա­նա ստեղ­ծել Մոսկ­վա­յի հետ, ո­րը բա­վա­կա­նին ժա­մա­նակ պա­հան­ջող հարց է: Այ­սինքն, ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան տար­բե­րակն է, որ այդ ողջ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում չի հստա­կեց­վի նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ ա­մե­րիկ­յան ա­պա­գա քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը:

Մ­յուս կող­մից, այդ ի­րա­վի­ճա­կի հետ կապ­ված նաեւ Եվ­րո­պա­յում է սկսվել ա­վե­լի շատ ցու­նա­միի նման­վող փուլ: Քա­նի դեռ Բայ­դենն ա­թո­ռին է, ո­րո­շա­կի խա­ղեր կա­րո­ղա­նում են շա­րու­նա­կել: Սա­կայն Բայ­դե­նի հե­ռա­նա­լուն մնա­ցել է մի վեց շա­բա­թի չափ ժա­մա­նակ, ո­րը մի­գու­ցե բա­վա­րար է Եր­րորդ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազմ սար­քե­լու, սա­կայն միան­գա­մայն ան­բա­վա­րար է ռեալ քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­ներ կա­ռու­ցե­լու հա­մար: Ա­ռա­վել եւս, երբ խոս­քը ոչ ա­մե­նաա­ռաջ­նա­յին ուղ­ղութ­յու­ննե­րից մե­կի՝ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի մա­սին է: Այ­սինքն, մի­գու­ցե այս ժա­մա­նա­կում ըն­դուն­վի եվ­րաշ­պիոն­նե­րի ման­դա­տը եր­կա­րաց­նե­լու ո­րո­շում: Բայց դա ի՞նչ կտա, ե­թե վա­ղը Թ­րամփն անց­նի պաշ­տո­նի եւ, ա­սենք, ո­րո­շի, որ հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թակն ի­րեն ա­ռանձ­նա­պես չի հե­տաքրք­րում, այն էլ՝ Ռու­սաս­տա­նի դեմ պո­տենց­իալ երկ­րորդ ճա­կա­տի ֆունկ­ցիա­յով:

Ու նույ­նը կա­րե­լի է ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տով ա­սել Դու­դա­յի այս այ­ցի մա­սին: Ու­զում է հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­յով միջ­նո՞րդ դառ­նալ: Բայց ի՞նչ միջ­նորդ, երբ կող­մե­րը հայ­տա­րա­րել են ու­ղիղ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի եւ ֆի­նի­շա­յին փուլ դուրս գա­լու մա­սին: Այ­սինքն, ե­թե Դու­դա­յի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Պավ­լա­կը խո­սում է հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­յով Հա­յաս­տա­նում բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի մա­սին, պարզ հարց՝ որ ի՞նչ, կոնկ­րետ ին­չի՞ մա­սին: Ա­ռա­վել եւս, որ Ա­լիեւն առ­հա­սա­րակ  հրա­ժար­վել է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» թե­ման ա­րեւմտ­յան միջ­նոր­դութ­յամբ քննար­կե­լուց, լի­նի այդ Արեւ­մուտ­քը Մակ­րո­նի, թե Դու­դա­յի դեմ­քով, դրա­նից բան չի փոխ­վում: