Իրավաքաղաքական ինչ հետևանքներ է ունենալու միջազգային հայցերից հրաժարումը. Իրավունքի մասնագետը փակագծեր է բացում

Նիկոլ Փաշինյանը Վաշինգտոնում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ջոն Հերբսթի հարցերին ի պատասխան հայտարարել է, որ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքման համատեքստում հայկական կողմը դեմ չէ միմյանց դեմ ներկայացրած հայցերից հրաժարվելուն:
Իրավաքաղաքական ի՞նչ հետևանքներ է ունենալու միջազգային հայցերից հրաժարումը Հայաստանի համար հարցին անդրադաձրել է միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանը.

-Հայաստանի համար ավելի շատ քաղաքական հետևանք է ունենալու. իրավական գործընթացներում մենք ավելի նպաստավոր դիրքերում ենք բոլոր կողմերից՝ սկսած 2016-ի դեպքերից մինչև 2020-2023 թվականները: Իսկ եթե մենք իրավական գործընթացից հրաժարվում ենք, տակը մնում են միայն քաղաքական գործընթացները, որոնք բանակցություններն են պայմանագրի շուրջ: 

Բանակցություններում, եթե չկա իրավական գործընթացների աջակցությունը, ապա բանակցությունը արդեն հավասարը հավասարին սկզբունքով տեղի չի ունենում, իսկ իրավական գործընթացներում մրցակցային է դատավարությունը:

Մրցակցային սկզբունքը երկու կողմին հավասար վիճակների մեջ է դնում՝ անկախ նրանից, թե ռազմի դաշտում ով է հաղթել: Դրա համար մենք, պարտված լինելով ռազմի դաշտում, իրավական հարթությունում հաղթում ենք, ինչը Ադրբեջանին լրջորեն անհանգստացնում է, որովհետև եթե մենք շարունակենք այսպես հաղթել, ի վերջո, կհասնենք նրան, որ կճանաչվի, որ Ադրբեջանը մարդկության դեմ հանցագործություն է կատարել, որից Ադրբեջանը շատ է վախենում: 

Յուրաքանչյուր պետություն էլ իրավունք ունի դրանից վախենալու, նույն Իսրայելը ամեն ձևով պայքարում է Միջազգային քրեական դատարանի դեմ, որովհետև Նեթանյահուի դեմ նման հոդված է բերվել, և Իսրայելի դեմ էլ կան դատեր: Հիմա եթե Ադրբեջանը կարողացավ ստիպել, որ Հայաստանը հրաժարվի հայցերից, ու իրենք էլ հրաժարվեն, մենք ավելին ենք կորցնում, քան իրենք, որովհետև իրավիճակը ասիմետրիկ է: 

Այդ դեպքում մեր հույսը մնում է փախստականների վերադարձը, որը կորոշվի պայմանագրով, բայց արդյոք կստեղծվի՞ այդ մեխանիզմը, թե՞ ոչ, հույսը պետք է դնենք զուտ փոխվստահելիության վրա՝ Ադրբեջանը որպես վստահելի գործընկեր, բայց Ադրբեջանին չի կարելի վստահելի գործընկեր համարել: 

Դրա համար ռիսկը մեծ է, որ պայմանագիրը կստորագրվի, բայց Ադրբեջանը չի իրականացնի դրանով սահմանված իր պարտավորությունները կամ տասնամյակներով կձգձգի, միևնույն ժամանակ կպահանջի, որ իր փախստականները վերադառնան: Դատական որոշման բացակայությունը ավելի կհեշտացնի Ադրբեջանի մանևրելու հնարավորությունը:

– Այսինքն՝ այս հայցերը մեզ իրավունք են տալիս և օգնում, որպեսզի բռնի տեղահանված արցախահայության վերադա՞րձը ապահովվի հետագայում:

– Դե, հարցերի հարցը վերադարձն է իր բազմաթիվ բաղադրիչներով, եթե դրա վերաբերյալ վճիռ կայացվի՝ պարզ է, որ Ադրբեջանը դառնում է բռնի տեղահանած պետություն, իսկ դա մարդկության դեմ հանցագործություն է հենց թեկուզ Միջազգային քրեական դատարանի կանոնադրության հիման վրա, կամ Արդարադատության միջազգային դատարանում քննվող գործի շրջանակներում դա ռասիզմ է:

Այսինքն՝ զուտ պատերազմական գործողությունների հետևանքով չէ, որ տեղահանվել են, այլ տեղահանվել են, որովհետև նրանք հայ են: Հիմա, եթե մենք այդ իրավական գործընթացներից հրաժարվենք՝ Ադրբեջանը քաղաքական բանակցություններում ճնշում գործադրելու, զիջումներ կորզելու համար ավելի նպաստավոր դիրքեր է ունենալու, մանավանդ ռազմի դաշտում հաղթել է: