Ցավալի է, որ այսօր Հայաստանը լուռ է, պետք է թնդար Զորավար Անդրանիկի անունը. Աբգար Ափինյան

Փետրվարի 25-ին լրացավ ֆիդայական շարժման ականավոր դեմքերից մեկի` Զորավար Անդրանիկի ծննդյան 160-ամյակը: Անդրանիկ Թորոսի Օզանյանը ծնվել է 1865թ.-ին Արեւմտյան Հայաստանի Շապին-Գարահիսար բնակավայրում: Դեռեւս պատանի հասակում ըմբոստանալով թուրքական սոցիալական եւ ազգային ճնշման դեմ` դարձել է ֆիդայի, ղեկավարել ժողովրդի ինքնապաշտպանությունը։ Չհավատալով երիտթուրքերին` նա համոզված է եղել, որ նրանց, այսպես կոչված «հեղափոխությունը», միայննորաղետներկբերիհայժողովրդին։

Օրվա առթիվ Երեւանի «Զորավար Անդրանիկ» թանգարանի համահիմնադիր եւ տնօրեն Ժորժետա Առաքելյան-Բեգլարյանի նախաձեռնությամբ՝ թանգարանում տեղի ունեցավ միջոցառում, որին մասնակցում էին արվեստագետներ, պատմաբաններ, դպրոցականներ։ Իսկ թե որքանով մեծանուն զորավարի հոբելյանը երկրի մակարդակով նշվեց պատշաճ, «Իրավունք»-ը պարզեց Համահայկական գրողների միության նախագահ, «Ուժեղ Հայաստան Ռուսաստանի հետ. հանուն նոր Միության» շարժման Մշակութային հանձնախմբի ղեկավար, բանասիրական գիտությունների թեկնածու ԱԲԳԱՐ ԱՓԻՆՅԱՆԻՑ, ով եւս ներկա էր միջոցառմանը:

— Պարոն Ափինյան, մեծն Զորավարի ծննդյան 160-ամյակն արդյո՞ք չպետք է նշվեր պետական մակարդակով:

— Ցավալի է, որ այսօր Հայաստանը լուռ է: Պետք է ամբողջ Հայաստանը խոսեր, պետք է թնդար Անդրանիկի անունը: Այս օրն իսկապես սովորական օր չէ, այլ Անդրանիկի՝ մեծագույն հայի 160-ամյակն է, բայց Հայաստանը լուռ է: Մարդիկ զբաղված են խրախճանքներով, զբաղված են ժամանցային խնդիրներով, ծափ են զարկում չգիտես ինչի համար: Այսօր ինքնագնահատման օր է, այսօր ինքնաճանաչման օր է, որովհետեւ Զորավար Անդրանիկն այն մեծերի թվին է պատկանում, ում անձը, ում խոսքը, ում կենսագրությունը ամեն օր պետք է դրվի հայ ազգի առաջ, որպեսզի ճանաչենք ինքներս մեզ: Եզակի մարդիկ կան, որոնց միջոցով մենք ճանաչում ենք ինքներս մեզ: Խոսքը պարտություն չտեսած Զորավարի մասին է, ով շատ-շատ դժվարություններ հաղթահարեց, բայց պահեց հայի պատիվը: Այսօր Զորավար Անդրանիկ ասելով՝ մենք հասկանում ենք պարզորեն հաղթանակ, որովհետեւ իրենից վախեցել են թուրք փաշաները: Երբ թուրք հրամանատարը մեծ զորքով գալիս էր Անդրանիկի ուղղությամբ եւ պահանջում էր, որ հանձնվի, պատասխանում էր. «Քեզ նման մարդիկ՝ ես շա՛տ եմ տեսել: Հիմա քեզ փորձելու ու քեզ հաղթելու ժամանակն է»: Ու նա միշտ հաղթանակներ է տարել: Սեբաստացի Մուրադը պատմում էր, որ անհնար էր նրա հետ միասին մենք ուրախությամբ չգնայինք մարտի, որովհետեւ լավագույն ձեւով ընտրել գիտեր, զինվորներին ոգեւորել գիտեր: Մենք, ասում է, քայլում էինք, իսկ նա նայում էր իր շուրջը եւ մտածում, թե որտեղ կարելի էր հարմար դիրք բռնել: Մեծագույն Զորավարը մշտապես աշխատանքի մեջ էր: Մեր ազգի այսօրվա նեղ վիճակից մենք դուրս ենք գալու ամեն ինչի միջոցով: Սա վստահաբար եմ ասում, որովհետեւ Անդրանիկը մարդ խորհրդանիշ է ազգային ինքնության եւ թող հայ ժողովուրդն այսուհետեւ հայ ասելով՝ չպատկերացնի պարտվող, չպատկերացնի վիճող, չպատկերացնի թշնամու առաջ գլուխ խոնարհող անձ: Զորավար Անդրանիկը մեզ սովորեցրեց ապրել ինքնավստահ, ապրել արժանապատիվ, որովհետեւ հային սազում է միայն մի բան՝ հաղթանակ: Թուրքերի հետ, երբ մենք ճակատ ճակատի դուրս ենք եկել, բոլոր ճակատամարտերը ավարտվել են հաղթանակով: Խոսքը հայերի եւ Թուրքիայի մասին է: Այն Օսմանյան Թուրքիայի, որը 90 միլիոն է եւ հիմա շատանում են: Երբեք չի եղել, որ ճակատ ճակատի դուրս գանք, ու հայը պարտվի: Մի՛շտ հաղթել ենք, վկան` Սարդարապատը: Իսկ եթե հանկարծ ետ ենք քաշվել եւ տարածք ենք զիջել՝ միշտ եղել են դավաճանություններ: Այս պահը թող հայերս նկատի ունենանք: Եթե դուք տեսնում եք անկում ու կորուստ, ապա իմացեք, որ այդ գործի մեջ դավաճանի մատն է խառը: Զորավար Անդրանիկ նշանակում է՝ դուրս վանենք Հայաստանից բոլոր տեսակի դավաճաններին:

— Իսկ այսօր զորավարանդրանիկների պակաս ունի՞ Հայաստան աշխարհը:

— Շատ ունենք պակաս, որովհետեւ մեր կրթական սխալ համակարգի հետեւանքով մեր ժողովրդին, երիտասարդ սերնդին հետ վարժեցրինք: Նրանք Րաֆֆի չեն կարդում: Ես չեմ մեղադրում երեխաներին, որովհետեւ ամեն ինչ ազգը պետք է կառավարի, ու մեր կառավրությունը, եթե լիներ կառավարություն, նա պիտի կառավարեր նաեւ այդ պրոցեսը: Բայց այսօր ծրագրից հանված է Րաֆֆին, ծրագրերից հանված են հին եւ միջնադարյան գրականությունը: Դրանով մենք կտրել ենք մեր երիտասարդ սերնդին մեր ակունքներից, որով ինքը պետք է հզորանար: Անդրանիկի պակասը պետք է մենք՝ գրողները եւ լրագրողները, փորձենք միասին լուծել, որովհետեւ այս խնդիրը շատ կարեւոր է եւ, ցավոք սրտի, մենք նաեւ գիտենք, որ շատերը ծառայում են Հայաստանի դեմ: Մենք նաեւ ԶԼՄ-ներ ունենք, որոնք մեր ազգի դեմ են գործում: Դա սարսափելի իրողություն է, երբ, օրինակ, կարող եք տեսնել ծածանվող ադրբեջանական դրոշ: Դա սոսկալի է: Մեր դեմ Ալիեւը խոսում է, եւ շուրջ 20 րոպե հայկական հեռուստատեսությամբ ցուցադրվում է այն, որ Ալիեւը հայհոյում է մեզ: Ինչպե՞ս կարելի է դա թույլ տալ: Մեր էկրաններից պետք է խոսի Զորավար Անդրանիկը, մեր էկրանից պետք է խոսի Սոս Սարգսյանը, Հովհաննես Թումանյանը: Հետեւությունս այն է, որ նոր Անդրանիկներ պետք է ծնենք եւ դրա համար կար պարարտ հող Սովետական Հայաստանում:

Ես ցավը տանեմ Սովետական Հայաստանի, կյանքին մատաղ Խորհրդային Հայաստանի: Ինչ ազգայնական երկիր էին կառուցել, հիշո՞ւմ եք: Սոցիալիստական էր, բայց ամբողջովին լցված ազգային մտայնությամբ: Ես Հայաստանի զավակ եմ, կրթություն եմ ստացել Խորհրդային Հայաստանում, նաեւ Երեւանի պետական համալսարանի սան եմ եւ հիշում եմ, որ ամբողջ մեր դասերը միայն հայրենասիրություն էին: Ճիշտ է, կար նաեւ հսկողություն: Եթե ինձ 70-ական թվականներին առաջարկեին ուսումս շարունակել Սորբոնում, ապա երբեք չէի համաձայնի, որովհետեւ իմ Երեւանի պետական համալսարանում դասախոսում էին անվանի դասախոսներ: Այստեղից հետեւություն, որ մենք այժմ պետք է տեւական դաստիարակչական աշխատանք սկսենք: Ոչինչ միանգամից չի ձեւավորվելու: Այն հաղթական սերունդը, որը հաղթեց Արցախյան առաջին պատերազմի ընթացքում, դաստիարակվել է 70-ական թթ. տեւական աշխատանքի շնորհիվ: Տա Աստված, որպեսզի կարողանանք ունենալ ազգային կառավարություն, ինչը կմղվի նոր սերնդի դաստիարակության գործին:

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ