ԹՈՒՐՔ-ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ՃԱՀԻՃԸ ԴԵՌ ԵՐԿԱՐ ՉԻ ՉՈՐԱՆԱ

Արխիվ 12-16 17 Փետրվար, 2016 12:41

ԹՈՒՐՔ-ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ՃԱՀԻՃԸ ԴԵՌ ԵՐԿԱՐ ՉԻ ՉՈՐԱՆԱ

Սահմանադրական բարեփոխումների վերաբերյալ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի վերջին հայտնի ելույթում նման միտք կար. «Մենք պետք է համակերպվենք այն մտքին, որ Մարտակերտից եւ Մարտունուց դեպի արեւելք եւ Գյումրուց ու Արմավիրից` արեւմուտք մենք որեւէ իսկական գործընկեր չունենք: Մինչեւ հիմա ապրել ենք առանց նրանց՝ ապահովելով զարգացման ավելի կամ պակաս տեմպեր: Համարենք, որ այնտեղ անհատակ ու անանցանելի ճահիճ է»:ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆԱՊԵՍ

ՓԱԿԵՑ ՑՅՈՒՐԻԽՅԱՆ ԷՋԸ

Եթե աջից եւ ձախից ճահիճ է եւ երկրի ղեկավարը` այդ փաստի հետ համակերպվելու ուղին, դա մեկ միտք է հուշում: Որ առնվազն տեսանելի ապագայում այդ ճահիճները կպահպանվեն, անանցանելի տարածքներ չեն դառնա: Արեւմտյան ճահճի՝ Թուրքիայի մասով նախագահն ուղղակիորեն այդպես էլ ասում է. «Որեւէ առաջընթացի հնարավորություն այս պահին չեմ տեսնում` Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հարցում»: Իսկ արեւելյան ճահճի՝ Ադրբեջանի ուղղությամբ թեեւ՝ «Արցախի հարցի շուրջ բանակցությունները շարունակվելու են», բայց նաեւ՝ «Մեր դիրքորոշումն անփոփոխ է», եւ գաղտնիք չէ, որ անփոփոխ է նաեւ Բաքվի դիրքորոշումը՝ Ղարաբաղն իր եղած-չեղածով պետք է հանձնել իրեն, դեռ մի բան էլ՝ ներողություն խնդրել: Ու քանի որ, դա երբեք չի լինելու, ուրեմն արեւելյան ճահիճն էլ կմնա, ինչքան էլ, որ Մինսկի խմբի ամերիկյան համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքն օրերս հերթական անգամ մեջ ընկավ, թե՝ «Հակամարտության համապարփակ կարգավորման մաս է հանդիսանում օկուպացված տարածքները Ադրբեջանին վերադարձնելը...»: Ճիշտ է, սույն պարոնը բարեհաճեց նաեւ հավելել, թե՝ «Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի սահմանումը» նույնպես կարգավորման մաս է համարում, բայց միայն այն փաստը, որ Ուորլիքը ԼՂՀ-ի կեսը համարում է «օկուպացված տարածքներ», հետաքրքիր մտորումների տեղիք է տալիս:

Սկսենք նրանից, որ արեւմտյան եւ արեւելյան ճահիճների պահպանման հեռանկարը հազիվ թե ոգեւորի նախ՝ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանին, ապա նրա վերադաս Պետքարտուղարությանը այն առումով, որ արեւմտյան ճահճի չորացման աշխատանքների՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ դեռ Հիլարի Քլինթոնի պետքարտուղարության ժամանակներից մինչ հիմա ԱՄՆ-ն համառ աշխատանք է ծավալում:

Մյուս կողմից էլ, եթե Ցյուրիխյան արձանագրությունների ստորագրման ժամանակաշրջանում Թուրքիան աշխարհաքաղաքական առումով դեռ գտնվում էր իրատեսական, իրավիճակը ռեալ գնահատողի դիրքերում, ապա վերջին ժամանակներս այն գնալով վերածվում է, մեղմ ասած, հիստերիկ պետության, որի հետ ոչ միայն հայ-թուրքական հաշտեցման, այլ՝ շատ ավելի գլոբալ եւ ճակատագրական նշանակության հարցերով ԱՄՆ-ն անգամ գնալով դժվարանում է լեզու գտնել: Կարճ ասած՝ Վաշինգտոնում նույնիսկ հիմա Էրդողանից ամեն անմտածված քայլ, թերեւս, սպասում են, եւ այս իրավիճակում հազիվ թե Պետքարտուղարությունը ռեալ համարի ժամանակին միանգամայն իրատեսական թվացող այնպիսի ծրագիր, ինչպիսին է՝ հայ-թուրքական հաշտեցման թեման: Եվ այս առումով՝ պաշտոնական Երեւանի դիրքորոշումը, թե՝ թուրքական ճահճի ուղղությամբ որեւէ առաջընթացի սպասելն անիմաստ զբաղմունք կլիներ, Պետքարտուղարությունն ուզած-չուզած ընկալելու է որպես իրավիճակի ռեալ գնահատում, եւ ոչ թե հակաամերիկյան դեմարշ:Մյուս կողմից էլ հասկանալի է նաեւ, որ ռուս-թուրքական ներկայիս հակամարտությունն իր հերթին է գործնական օրակարգից վերջնականապես դուրս մղում հայ-թուքական հաշտեցման ամեն մի խոսակցություն...

Բայց այստեղ նախ գանք Սիրիայի վերջին օրերի իրավիճակին: Ինչպես եւ սպասվում էր՝ մի կողմից սիրիական բանակը, մյուս կողմից՝ քրդական ուժերն այս օրերին շարունակում են ակտիվ հարձակումը երկու առանցքային ռազմավարական ուղղություններում՝ Հալեպի գոտում եւ Հյուսիսայի Լաթակիայում: Այս երկրորդ ուղղությունում սիրիական բանակը երեկ հասավ ահաբեկչական խմբավորումների վերջին պատվարը համարվող Կինսաբա քաղաքին, որի ազատագրմամբ գործնականում Հյուսիսային Լաթակիայի՝ բարդ տեղանքի առումով ամենածանր այդ ուղղության հարցը հնարավոր կլինի փակված համարել: Հալեպի հատվածում եւս մոտավորապես նույն վիճակն է. ազատագրված է թուրքական սահմանին մերձակա եւ ահաբեկիչներին օգնող Թուրքիայից եկող հոսքերի համար հիմնական բազա հանդիսացող Ազազ քաղաքից Հալեպ տանող մայրուղին: Իսկ թե առանց օգնության մնալով՝ ինչ վիճակում կարող է հայտնվել բուն Հալեպի թուրք-ահաբեկչական խոշոր խմբավորումը, կարելի է ենթադրել: Եվ այս ամենից զատ՝ վերջին օրերին մեկ ընդգծված ուղղություն եւս տեսանելի դարձավ: Հալեպից դեպի հարավ T-90 տանկերից եւ «Գրադներից» կազմված հարվածային խմբավորումը խորը ճեղքման է գնացել եւ երեկվա դրությամբ արդեն գտնվում էր «Իսլամական պետության» մայրաքաղաք համարվող Ռաքքայից մոտ 50-60 կմ հեռավորության վրա: Այս բավականին հանդուգն ճեղքումն ընթանում է անապատային գոտով, որտեղ տանկերը, «Գրադները» ու ավիացիան միանգամայն էֆեկտիվ կարող են գործել: Բացի այդ՝ ԻՊ-ն ստիպված է հիմնական ուժերը հիմնական ճակատներում պահել, եւ Ռաքքայի գոտին ակնհայտորեն մնացել է անպաշտպան: Իսկ դա նշանակում է, որ ակնհայտորեն ռուսական ռազմավարություն հիշեցնող այս ճեղքումը կարող է եւ շատ ավելի արագ վերջացնել պատերազմը, քան ենթադրում են փորձագետները:

ԷՐԴՈՂԱՆԻ ՎԵՐՋԻՆ ԽԱՂԸ

Վերադառնալով Թուրքիային` նկատենք, որ սիրիական բանակի այս հաջողություններն ակնհայտորեն խուճապի հասնող տագնապ են առաջացրել Անկարայում: Համենայնդեպս՝ մեկը մյուսից անտրամաբանական արդարացումներով` սիրիական տարածքների վերջին օրերի թուրքական հրետակոծությունները հուշում են, որ Անկարան` Սիրիայում ստեղծված նման իրավիճակի հետ կապված որեւէ մշակված ռազմավարություն պարզապես չունի եւ միայն նման հիստերիկ քայլերով է իրավիճակին արձագանքում: Իսկ նման հիստերիան վտանգավոր է այնքանով, որ ՌԴ-ն պարզապես հարցը մտցրեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ, որտեղ ԱՄՆ-ին դժվար կլինի ինչ-որ բացատրություն գտնել, թե այդ ինչու է իր դաշնակից Թուրքիան կրակի տակ առել ՄԱԿ-ի անդամ հանդիսացող սուվերեն պետության՝ Սիրիայի տարածքը: Մնում էր խոստանալ, թե Անկարան էլ նման բան չի անի: Բայց մեկ է՝ ինչքան էլ, որ ԱՄՆ-ից թուրքերի զուսպ մնալու հրապարակային կոչեր եղան, մեկ է՝ Անկարան շարունակում է իր հրետակոծումները: Միգուցե Վաշինգտոնը հոգու խորքում դրանից ուրախանար: Բայց ամբողջ հարցն այն է, որ թուրքական այդ կրակը գործնականում ոչնչով չի կարող ազդել պատերազմի ընթացքի վրա: Էլ չասած, որ գնալով տեսանելի է դառնում, որ այս կերպ Թուրքիան պարզապես ԱՄՆ-ին է փակուղու առաջ դնում՝ թերեւս փորձելով անելանելիության այնպիսի վիճակի հասցնել Վաշինգտոնին, որ այլ տարբերակ չունենալով՝ վերջինս սիրիական ճգնաժամի ուղղությամբ կտրուկ սրի Մոսկվայի հետ ներկայիս «բանակցային» հարաբերությունները: Այդ դեպքում արդեն՝ Անկարան միգուցե կարող է հույս ունենալ, որ Վաշինգտոնը ոչ միայն կարտոնի «ահաբեկչության դեմ պայքարի համար» թուրքական զորքերի մուտքը Սիրիա, այլ նաեւ իր «դաբրոն» կհաստատի թուրքերի հետ մի քանի տասնյակ ամերիկյան զինվոր ուղարկելով՝ որպես կոալիցիոն գործողություն: Համենայնդեպս, «Ռոյթեր» գործակալությունը, վկայակոչելով իր կառավարական աղբյուրը, տեղեկացնում է, որ նման քննարկումներ Անկարան ԱՄՆ-ի հետ իրականացնում է: Էրդողանի հաշվարկները կարելի է հասկանալ. Սիրիա ներխուժելու դեպքում, եթե թուրքական զորախմբի կազմում պաշտոնապես թեկուզեւ մեկ ամերիկյան զինվորական լինի, այսինքն՝ օպերացիան համարվի կոալիցիոն, ապա ռուսները դա Սիրիայի նկատմամբ ագրեսիա համարելու եւ համապատասխան արձագանք ցուցաբերելու հարցում խնդիր կունենան: Արդյունքում՝ կոալիցիայի անվան տակ Անկարան պատերազմի ընթացքի վրա ինչ-որ կերպ ազդելու շանս կստանա: Եվ հետագայում էլ, եթե իրադարձությունները շարունակեն իր համար անցանկալի հունով զարգանալ, այդ ռազմական ներկայությունը գոնե հնարավոր կլինի դարձնել բանակցային հարթակ՝ Մոսկվայից Թուրքիայի սահմանային սիրիական տարածքներում քրդական ինքնավարություն չստեղծելու երաշխիքներ ստանալու համար:

Այլ հարց է, թե Վաշինգտոնը, որ օրերս հազիվ կարողացավ Մյունխենում ռուսների հետ ինչ-որ չափով ընդհանուր հայտարարի գալ, կցանկանա՞ հանուն Էրդողանին փրկելու՝ սիրիական քրդերի վրա հարձակման ոչ թե նույնիսկ «դաբրո» տալ, այլ՝ անմիջական մասնակցություն ունենալ. հազիվ թե:

Եվ արդյունքում՝ Էրդողանի այս վերջին շանսն էլ է մեռնում` դեռ հազիվ ծնված նաեւ այն առումով, որ երեկ Սաուդյան Արաբիան ռուսների հետ նավթի իրավիճակին ուղղված դրական տոնայնությամբ բանակցություններ ունեցավ, ինչը քաղաքական առումով նշանակում է, որ սաուդները, ինչպես քանիցս նշելու առիթ ունեցել ենք, այնուամենայնիվ՝ Սիրիա զորք չեն մտցնի՝ գերադասելով գնալ ռուսների հետ լեզու գտնելու ուղղությամբ՝ Էրդողանին թողնելով մենակ` ծայրահեղ հակառուսական դաշտում: Իսկ դա վտանգավոր է նաեւ նրանով, որ կարող է եւ ապագայում սիրիական այս սպանդի մեղավորների հարցով ողջ կուժն ու կուլան հենց Էրդողանի գլխին կոտրվել: