Վաշինգտոնը կարո՞ղ է Ալիեւին ստիպելով Բրյուսել տանել
ՎերլուծությունԱյսպիսով, ակնհայտ է, որ ԱՄՆ-ն պատրաստվում է գնալ Հարավային Կովկասում իրավիճակի վերջնական հանգուցալուծման (Տես նաեւ https://iravunk.com/?p=269730&l=am): Այսինքն, կա՛մ կկարողանա Ալիեւին եւ Նիկոլին տանել Բրյուսել եւ պարտադրել ստորագրել Վաշինգոնի «հագով կարված» «խաղաղության պայմանագիրը»: Կամ, եթե չկարողացավ, շատ մեծ է ռիսկը, որ Մոսկվան կխլի նախաձեռնությունը, եւ կունենանք այլ իմաստ պարունակող «խաղաղության պայմանագիր»:
Այսինքն` հիմա ամբողջ խնդիրն այն է, թե Նիկոլն ու Ալիեւն ինչպես են հանձնելու «վաշինգտոնյան թեստը»: Թե որն է դա, սա էլ է պարզ՝ պետք է գնալ Բրյուսել եւ «այո» ասել ամերիկյան «խաղաղության պայմանագրին»:
Նիկոլը, կարծես թե, «միշտ պարտաստ» վիճակում է: Բրյուսել գնալու պատրաստակամություն վերջին օրերին հայտնել են հայաստանյան գործնականում բոլոր պատկան պաշտոնյաները: Նախօրեին նաեւ ԱԳՆ-ն նման հերթական հայտարարություն տարածեց՝ վկայակոչելով Հայաստան-ԵՄ քաղաքական եւ անվտանգային հարցերով երկխոսության երկրորդ նիստի արդյունքներով արված հայտարարությունը. «Հայաստանը հաստատել է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ Բրյուսելում առաջնորդների հանդիպմանը մասնակցելու իր պատրաստակամությունը»:
Չնայած, կարծես թե, Նիկոլը փորձում է նաեւ իր «զապասը պահել»: Այսպես, նախօրեին ԱԺ-ում խոսելով այն մասին, թե ինչու նա ՀԱՊԿ-ի հերթական միջոցառմանը չի գնում, նորից հնչեցրեց հին ու անհամ բացատրությունները: Բայց նաեւ ասելով. «Մենք քաղաքականության փոփոխության մասին չենք պատրաստվում հայտարարել, քանի դեռ չենք որոշել լքել ՀԱՊԿ-ը»: Այսինքն` վերջնական որոշում դեռ չունեն, եւ ակնհայտ է, որ դա կախված է առաջիկա իրադարձություններից: Վաշինգտոնը կկարողանա՞ իր «խաղաղության պայմանագիրը» պարտադրել, ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու հարցն էլ դրանով կլուծվի: Չի՞ կարողանա, Նիկոլին ռուսական ուղեծրից հեռանալու տարբերակ չի մնա, եւ միգուցե այդ դեպքում կդառնա ՀԱՊԿ-ի ամենաջերմեռանդ երկրպագուն:
Սակայն Բրյուսելյան հանդիպման լինել-չլինելը ոչ թե Նիկոլից, այլ Ալիեւից է կախված: Թե ինչո՞ւ է Ալիեւը հետ քաշվում Արեւմուտքից, հասկանալի է: Կկարողանա՞ մինչեւ վերջ դեմ գնալ, դա է այս պահի հիմնական հարցը: Այն, որ Արեւմուտքի հիմնական ճնշումն այն է, որ Ալիեւի գլխին կկախեն ցեղասպանի մեղադրանք, հասկանալի էր դեռ այն պահին, երբ նա հայաթափում էր Արցախը: Բայց այդ մեղադրանքը բավակա՞ն է, որ նա շարժվի Վաշինգտոնի պահանջած ուղղությամբ, դա է ներկայիս հարցերի հարցը:
Որպեսզի ցեղասպանի մեղադրանքն Ալիեւի համար վտանգավոր լինի, կա մեկ կարեւոր պայման. մեղադրանք ներկայացնողը պետք է աշխարհում ունենա այն կշիռը եւ չունենա հակակշիռ, որ կարողանա իր խոսքին գործնական տեսք տալ:
Հակակշիռ, այն էլ՝ հարավկովկասյան տարածաշրջանում, Վաշինգտոնը, իհարկե, ունի: Նրա ներկա ծրագրերն ուղղված են միաժամանակ ՌԴ-ի, Իրանի եւ, խոշոր հաշվով, նաեւ Թուրքիայի դեմ: Եվ բնական է, որ այս երեք ուժերը կփորձեն Ալիեւին ամեն կերպ ամերիկյան ուղեծրից հեռու պահել:
Ընդ որում, եթե ոչ Նիկոլը, ապա Ալիեւը հազիվ թե հաշվի չառնի մասնավորապես Ուկրաինայի օրինակը: Ադրբեջանից եւ Հայաստանից շատ ավելի զորեղ հետխորհրդային պետություն, որը, ամերիկյան խոստումներից ելնելով, սուր հակամարտության մեջ մտավ Ռուսաստանի հետ: Ու նախօրեին այդ երկրի նախագահ Զելենսկին մեկ տխուր իրողություն խոստովանեց. վերջապես հաստատեց՝ Արեւմտյան երկրների ֆինանսական օգնության դադարեցումը ճգնաժամ կառաջացնի Ուկրաինայում, քանի որ առանց դրա նա չի կարողանա անգամ սոցիալական վճարներ տրամադրել։ Ու դա այդպես է. Ուկրաինայի բյուջեն այս պահին, հենց ուկրաինական աղբյուրների գնահատմամբ, 50-57%-ով կախված է արեւմտյան վարկերից։ Չկա ֆինանսավորում, չի լինի թոշակ-աշխատավարձ, եւ, ամենակարեւորը, պատերազմող բանակի մատակարարում: Մինչդեռ նախօրեին, չնայած Ուկրաինայի համառ լոբբիստական փորձերին, հաստատեց բյուջե, որտեղ նորից Ուկրաինայի համար մեկ ցենտ անգամ նախատեսված չէ: Իսկ ահա եվրոպական երկրներից նախ Նիկոլի սիրած Ֆրանսիան, նրա հետքերով՝ այլ պետություններ մեկը մյուսի հետեւից հրաժարվում են Ուկրաինային զնեք տալ: Պահանջը սա է՝ վճարիր եւ կստանաս: Բայց վճարելու համար փող չկա: Ու կարելի է հասկանալ, թե այս ամենի արդյունքում ինչ վիճակ կառաջանա ռազմաճակատում, որտեղ այս պահին էլ Ուկրաինայի համար անհույս պատկեր է տիրում:
Այսպիսով, ամենահավանական սցենարն այն է, որ Զելենսկին կլրացնի Վաշինգտոնի կողմից «գցված» բազում այլ նման լիդերների ցանկը: Իսկ թե դրանից հետո ինչ ճակատագիր է սպասվում նման լիդերներին, ցույց է տալիս, օրինակ, Սահակաշվիլու դեպքը: Գումարած, Զելենսկու պարտությունը Մոսկվայի հաղթանակն է, որից հետո նաեւ հարավկովկասյան հարթակում է նրա փաստացի կշիռը բազմապատկվում: Ու այս նյուանսները Ալիեւը, իհարկե, լավ է հասկանում:
Մյուս կողմից` Վաշինգտոնը շտապեց մեծագույն ձեռքբերում համարել նախագահ Սիի վերջին ամերիկյան այցն ու դրա արդյունքները: Մինչդեռ ընդամենը պայմանավորվել են իրար հետ ուղիղ բախումից խուսափել, քանի որ դա կործանարար կլինի ողջ աշխարհի համար: Մինչդեռ դրանով Վաշինգտոնը ակամա խոստովանում է, որ այլեւս երբեմնի միահեծան համաշխարհային լիդերը չէ, որի ամեն մի քմահաճույքը չկատարողներին դաժան պատիժ է սպառնում: Կարելի է բերել մասնավորապես Իրանի եւ Թուրքիայի օրինակը, որոնք ոչ միայն ԱՄՆ-ի հետ «քյալլա են տալիս», այլ նաեւ Վաշինգտոնը ստիպված էր Իրաքում գտնվող Իրանի 10 միլիարդ դոլարը եւս ապասառեցնել՝ փորձելով նաեւ այդ կերպ Թեհրանին հեռու պահել իր ուժերն Իսրայելի դեմ հանելու ծրագրերից: Ու այս ամնը եւս Ալիեւի համար պետք է, որ հստակ ցուցիչ լինի:
Ու երբ հաշվի ենք առնում բուն ԱՄՆ-ի ներսում աչքի առաջ սրվող մթնոլորտը, երբ ամենահավանական սցենար է դարձել գործող վարչակազմի հեռանալը գալիք տարի, ապա այդ՝ հեռացող վարչակազմի հետ գլոբալ խաղերի մեջ մտնելը հազիվ թե լավ բան խոստանա: Առավել եւս, որ իրականում ԱՄՆ-ն մեր տարածաշրջանում գործնականում չունի լծակներ, որով կկարողանա Ադրբեջանի վրա ազդել: Հիմնական ուժային բաղադրիչն այստեղ Թուրքիան է, որը գերադասում է աշխատել իր, եւ ոչ թե Բայդենի օգտին:
Այսպիսով, կգնա՞ Ալիեւը Բրյուսել: Իհարկե, նա իր հաշվարկներն ունի, այդ թվում՝ գլոբալ իրողությունների մասով: Բայց ավելի հավանական տեսք ունի, որ Հեյդարովիչը Վաշինգտոնի «թեստը չի հանձնի»՝ դրանով նաեւ Վովայիչին թողնելով «կոտրած տաշտակի առաջ»: Եվ այն, որ Բաքուն հրաժարվեց մասնակցել Վաշինգտոնում ԱԳ նախարարների հանդիպմանը, որն առաջարկել էր ԱՄՆ-ն, ասվածի մասին է վկայում:
ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ