ԱՆՀԵԾԱՆԻՎ ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂՆԵՐԸ

Ամ­բողջ սո­ցիա­լա­կան մե­դիան հայ­հո­յում է կա­պի­տուլ­յան­տի հսկա­յա­կան շա­րաս­յու­նը, ո­րով գնա­ցել էր Գ­յում­րի: Ն­շում են, որ այդ­պի­սի մեծ շա­րաս­յու­նով չեն տե­ղա­շարժ­վում Բայ­դե­նը, Պու­տի­նը, Սին, նույ­նիսկ Կա­դի­րո­վը: Հի­շեց­նում են 2018–ին Եր­ևա­նով հե­ծա­նի­վով տե­ղա­շարժ­վե­լու փոր­ձե­րը: Ա՛յ, այդ մե­կը չե­ղավ` հի­մա էլ փոխ­նա­խա­րար Կա­րեն Գի­լո­յա­նը  ծնգլա­հան է անում բո­լոր դպրո­ցա­կան­նե­րին հե­ծա­նի­վով ա­պա­հո­վե­լու ու ա­պա­գա­յում «Հո­լան­դիա դառ­նա­լու» ծրագ­րով: Բայց Հո­լան­դիա վա­ղուց դա­ռել են` վատ ի­մաս­տով, դաշ­տը լցված է տրան­սնե­րով, բայց ոչ թե ֆի­զի­կա­կան, այլ` քա­ղա­քա­կան:

ԿԱՊԻՏՈՒԼՅԱՆՏԱԿԱՆ ՖԵՏԻՇԻԶՄԸ

­Դեռ 2018–ին հա­ճախ էր խոս­վում, որ սրանք ան­հե­ծա­նիվ ման­կութ­յուն ունե­ցած և «ա­բիժ­նիկ» մե­ծա­ցած կոն­տին­գենտ են: Ու սրանք կար­ծես հա­ճախ դա ա­պա­ցու­ցում են` դե­պի հե­ծա­նիվ ու­նե­ցած ա­նա­ռողջ հե­տաքրք­րութ­յամբ: Սկզ­բում` Նի­կո­լի` Եր­ևա­նում հե­ծա­նիվ քշե­լու փոր­ձե­րը, հե­տո «վար­չա­պե­տի գա­վա­թի» ան­վերջ հե­ծան­վա­վազ­քե­րը, հի­մա էլ Գի­լո­յա­նը` իր հե­ծան­վա­յին ծրագ­րով: Ման­կութ­յան օ­րոք չու­նե­ցած հե­ծա­նի­վը դար­ձել է այս խուն­տա­յի ֆե­տիշ­նե­րից մե­կը:

Մ­յուս ֆե­տի­շը` ֆեյք պա­պիկ–­տա­տիկ­ներն են: Սկզ­բում` Ռո­բերտ Ա­բաջ­յա­նի ֆեյք պա­պի­կը, հե­տո` «վար­չա­պե­տի ցա­վը տա­նող» քյաֆ­թառ ֆեյ­քե­րը, Գ­յում­րիում էլ` 2000 դրամ Նի­կո­լից ու­զող ֆեյք պա­պի­կը: Հա, մեկ էլ «աղ­քա­տութ­յու­նը հաղ­թա­հա­րե­լու» ֆե­տի­շը, ո­րից կա­պի­տուլ­յան­տը կա­րող է ան­վերջ բար­բա­ջել: Սե­փա­կան աղ­քա­տութ­յուն­ն այն­պես հաղ­թա­հա­րե­ցին, որ սրանց «օ­րի­նա­կան» թա­լա­նի հա­մե­մատ, «նախ­կին թա­լան­չի­նե­րը» (ևս մեկ ֆե­տիշ) մի կողմ քաշ­ված, հի­մա նյար­դա­յին ծխում են:

­Հի­մա էլ «Աշ­խա­տան­քով հաղ­թա­հա­րել աղ­քա­տութ­յու­նը» ռազ­մա­վա­րութ­յուն է որ­դեգ­րել, մաս­նակ­ցել է «Սո­ցիա­լա­կան ար­դա­րութ­յան խթա­նու­մը. Աշ­խա­տան­քի ա­պա­գան ներ­կա­յիս ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում» խո­րագ­րով մի­ջազ­գա­յին հա­մա­ժո­ղո­վին:

­Մի­ջո­ցառ­մա­նը մաս­նակ­ցել են նաև դե­կո­րա­տիվ նա­խա­գահ Վա­հագն Խա­չա­տուր­յա­նը, Աշ­խա­տան­քի մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պութ­յան գլխա­վոր տնօ­րեն Գիլ­բերտ Հունգ­բոն, ԱԺ­–ի ու կա­ռա­վա­րութ­յան ու­սա­պար­կեր, տար­բեր երկր­նե­րի պաշ­տոն­յա­ներ, փոր­ձա­գետ­ներ, գի­տութ­յան և­ ե­րի­տա­սար­դութ­յան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ... Նաև մեծ ճառ է ա­սել. «Ա­ռա­ջին արդ­յու­նա­բե­րա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում ար­հես­տա­վոր­նե­րը հար­ձակ­վում էին և­ ոչն­չաց­նում մա­նու­ֆակ­տու­րա­նե­րը, հաս­տոց­նե­րը՝ ա­ռաջ մղե­լով մի շատ պարզ և տ­րա­մա­բա­նա­կան հարց. ե­թե ի հայտ են ե­կել հաս­տոց­ներ, ո­րոնք աշ­խա­տե­լու են մեր փո­խա­րեն, այդ դեպ­քում՝ ի՞նչ ենք ա­նե­լու և­ ին­չո՞վ ենք վաս­տա­կե­լու: Սա շատ լե­գի­տիմ հարց էր: Բայց ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում պարզ­վեց, որ այն աշ­խա­տու­ժը, որն ա­զատ­վում էր մա­նու­ֆակ­տու­րա­նե­րի ի հայտ գա­լու արդ­յուն­քում, ա­հա, այդ աշ­խա­տուժն ա­պա­հո­վեց հե­տա­գա գի­տա­տեխ­նի­կա­կան ամ­բողջ ա­ռա­ջըն­թա­ցը, ո­րով­հետև մար­դիկ, ա­զատ ժա­մա­նակ ստա­նա­լով, սկսե­ցին մտա­ծել տիե­զերք թռչե­լու մա­սին: Եվ այժմ այն մար­դիկ, ե­թե շատ պատ­կե­րա­վոր ա­սենք, ով­քեր դար­ձան գոր­ծա­զուրկ ա­ռա­ջին արդ­յու­նա­բե­րա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան արդ­յուն­քում, ա­հա, նրանք կամ նրանց սե­րունդ­ներն այ­սօր տիե­զերքն են նվա­ճում: Մենք այ­սօր, ըստ էութ­յան, նույն ի­րա­վի­ճա­կում ենք, ո­րով­հետև ար­հես­տա­կան բա­նա­կա­նութ­յան ա­ռաջ գա­լով՝ երկ­րագն­դի վրա հար­յուր մի­լիո­նա­վոր աշ­խա­տա­տե­ղեր ուղ­ղա­կի փակ­վե­լու են: Եվ այս ի­րա­վի­ճա­կը կա­ռա­վար­ման, հաս­ցեագր­ման, պլա­նա­վոր­ման շատ կոնկ­րետ անհ­րա­ժեշ­տութ­յուն ու­նի»:

­Թող ու փա­խիր, «տիե­զերք նվա­ճե­լուց» և «ար­հես­տա­կան բա­նա­կա­նութ­յու­նից» է խո­սում: Եր­կու ան­գամ թռցրին «ա­ռա­ջին հայ­կա­կան ար­բան­յա­կը», իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է «ար­հես­տա­կան բա­նա­կա­նութ­յա­նը», ա­պա վատ չէր լի­նի սրանց ամ­բողջ կազ­մը փո­խա­րի­նել ար­հես­տա­կան բա­նա­կա­նութ­յամբ, որ ո­չինչ չա­նեն, թե չէ, ինչ ա­նում են, միայն վնա­սում են: «Ըստ էութ­յան, մենք ա­մեն օր առնչ­վում ենք մի ի­րա­վի­ճա­կի հետ, երբ սո­ցիա­լա­կան նպաստ­նե­րի հա­մա­կար­գը մարդ­կանց խրա­խու­սում է շա­րու­նա­կել լի­նել և մ­նալ աղ­քատ՝ հա­կա­սութ­յան մեջ մտնե­լով մեր ռազ­մա­վա­րութ­յան հետ, ո­րը հնչում է հետև­յալ կերպ՝ «Աշ­խա­տան­քով հաղ­թա­հա­րել աղ­քա­տութ­յու­նը», ո­րով­հետև, ե­թե ան­կեղծ լի­նեմ, ես այլ կերպ, քան աշ­խա­տան­քը, աղ­քա­տութ­յու­նը հաղ­թա­հա­րե­լու ու­րիշ ե­ղա­նակ չգի­տեմ»,– հայ­տա­րա­րեց կա­պի­տուլ­յան­տը: Քա­նի ուշ չէ, սրա փո­խա­րեն ռո­բոտ դրեք, թե չէ էս պա­տու­հա­սը հի­մա էլ նպաստ­նե­րը կկտրի ու սո­ցիա­լա­կան բո­լոր մե­խա­նիզմ­նե­րը կքան­դի:

­Բայց ոչ մի ար­հես­տա­կան բա­նա­կա­նութ­յուն ու ոչ մի ռո­բոտ ի զո­րու չեն սահ­մա­նա­փա­կել սրա մո­լուց­քը` հա­վերժ իշ­խե­լու: Շար­քից դուրս կգան:

«ՕԳՏԱԿԱՐ ԱՊՈՒՇԻ» ԸՆՏՐԱՐՇԱՎԸ ՄԵԿՆԱՐԿԵ՞Ց

Ե՛վ կա­պի­տուլ­յան­տը, և՛ նրա քա­րո­զիչ­նե­րը, այդ թվում` տխրահռ­չակ Տա­րոն Չա­խո­յա­նը, երդ­վում–­պատռ­վում են, որ ար­տա­հերթ ընտ­րութ­յուն­նե­րի մտադ­րութ­յուն չկա: Սա­կայն Նի­կո­լի այ­ցը Գ­յում­րի` իր բո­լոր ատ­րի­բուտ­նե­րով, այդ թվում` կե­պիով գե­ղա­վա­րի թան­գա­րան մտնե­լը, 2000 դրամ խնդրած ֆեյք բի­ձեն և ցու­ցադ­րա­կան մնաց­յալ ա­մեն ին­չը, դա­սա­կան ընտ­րար­շավ են: Ու նո­րից մեկ­նար­կը Գ­յում­րիից, ինչ­պես 2018–ին:

­Բազ­մա­թիվ փոր­ձա­գետ­ներ և քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ քա­նիցս նշել էին կա­պի­տուլ­յան­տի` «օգ­տա­կար ա­պուշ» (useful idiot) լի­նե­լու հան­գա­ման­քը, ո­րը հա­ջո­ղութ­յամբ շա­հա­գոր­ծում են գեր­տե­րութ­յուն­նե­րը, դրա պատ­ճա­ռով պար­բե­րա­բար օգ­նե­լով այդ ազ­գա­կոր­ծան պա­տու­հա­սին պահ­պա­նել իշ­խա­նութ­յու­նը: Հի­մա էլ, երբ նա պատ­րաստ­վում է կրկնա­կա­պի­տուլ­յա­ցիա­յի ար­դեն ՀՀ­–ի հաշ­վին, է­լի օգ­նութ­յան ձեռք մեկ­նող­ներ կան: Օ­րի­նակ, Լու­կա­շեն­կոն շատ տգեղ ձևով փոր­ձեց Նի­կո­լին մաք­րել Ար­ցա­խը դա­վա­ճա­նե­լը մեղ­քից և­ այն գցել Սերժ Սարգս­յա­նի գրպա­նը: Ինչ­պես ար­ձա­նագ­րում է քաղ­բան­տարկ­յալ Ար­մեն Ա­շոտ­յա­նը. «Ն­ման սխե­մա­ներ վեր­ջին տա­րի­նե­րին ա­պարդ­յուն կեր­պով է­լի են փոր­ձել խա­ղար­կել: Որ­քա՞ն կա­րե­լի է կրկնել նույն սխա­լը ու խա­ղեր տալ Փա­շին­յա­նի հետ մի ե­ղա­նա­կով, որն ա­ռա­ջին հեր­թին ռե­պու­տա­ցիոն կո­րուստ­ներ է բե­րում իր՝ Բե­լա­ռու­սի նա­խա­գա­հի հա­մար: Նախև­ա­ռաջ, Бать­ка–ին չի սա­զում վատ ար­տա­հայտ­վել իր՝ թե­կուզև նախ­կին գոր­ծըն­կե­րոջ հաս­ցեին նրա բա­ցա­կա­յութ­յամբ: Երկ­րորդ, Ա­լեք­սանդր Գ­րի­գոր­ևի­չի կող­մից հի­շա­տակ­ված Սերժ Ա­զա­տո­վի­չի հետ 5 մի­լիար­դի մա­սին ու­նե­ցած սկան­դա­լա­յին խո­սակ­ցութ­յան ժա­մա­նակ ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գահն այն­պի­սի փաս­տարկ­ներ բե­րեց Ղա­րա­բաղ­յան հար­ցում «առ­քու­վա­ճառ­քի» ան­թույ­լատ­րե­լիութ­յան վե­րա­բեր­յալ, որ ան­գամ Սերժ Սարգս­յա­նի բե­լա­ռուս գոր­ծըն­կե­րոջ պեր­ճա­խո­սութ­յու­նը չօգ­նեց ի­րեն: Եր­րորդ, հի­շում եմ, որ իր մամ­լո ա­սու­լիս­նե­րից մե­կի ժա­մա­նակ պա­րոն Լու­կա­շեն­կոն Փա­շին­յա­նին ու­ղիղ մե­ղադ­րեց այն բա­նում, որ «վեր­ջինս լե­զուն մտցրել է մի տեղ»: Ու հի­մա Հա­յաս­տա­նի վար­չա­պե­տի լե­զուն ֆի­զիո­լո­գիա­կան հա­մա­պա­տաս­խան դիր­քի վե­րա­դարձ­նե­լու հար­ցում օգ­նութ­յան նրա փոր­ձը ստեղ­ծում է ան­հետ­ևո­ղա­կա­նութ­յան և կոն­յունկ­տու­րա­յի շրջա­նակ­նե­րում գոր­ծե­լու տպա­վո­րութ­յուն»:

­Նի­կո­լի հետ «խա­ղեր տվող­նե­րի» պա­կաս չկա նաև ներ­սում: Նախ­կին (նախ­կի՞ն) մո­լի նի­կո­լա­կան­նե­րից բաղ­կա­ցած «Զանգ» շար­ժու­մը, տար­բեր գրպա­նա­յին «ար­տա­խորհր­դա­րա­նա­կան­ներ»... Դ­րանք քիչ էին, «Հա­յաս­տան» դա­շին­քի պատ­գա­մա­վոր­նե­րը «կա­ռու­ցո­ղա­կան ընդ­դի­մութ­յուն» են խա­ղում: Օ­րի­նակ, մի՞­թե «կա­ռու­ցո­ղա­կա­նութ­յան» օ­րի­նակ չէ Լ­ևոն Քո­չար­յա­նի այս խոս­քը. «Հի­մա այս իշ­խա­նութ­յու­նը փոր­ձում է հա­մո­զել, որ «այս­քան կո­րուստ­ներ ու­նե­ցանք, բայց լավ է լի­նե­լու», դա ա­նում էին նաեւ պա­տե­րազ­մից հե­տո, սա­կայն ա­վե­լի վատ էր լի­նում, նույ­նը հի­մա են ա­նում, ա­մեն ինչ կա­պե­լով «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» ե­րե­ւույ­թին։ Հա­մոզ­ված եմ, որ ի­րենց՝ իշ­խա­նութ­յան մնա­լու դեպ­քում շատ ա­վե­լի վատ է լի­նե­լու։ Այս­տեղ գա­լուց Գե­ղա­մա­սար գյու­ղում բնա­կիչ­նե­րի հետ զրույ­ցի ժա­մա­նակ բնա­կիչ­նե­րից մեկն ա­սաց՝ «Նենց են ծռել այս ա­մե­նը, որ հետ ուղ­ղե­լուց կա­րող է ջարդ­վել»․­ ես հա­մոզ­ված եմ, որ այդ­պես չէ, նախ պետք է չթող­նել, որ շատ ծռվի, երկ­րորդն էլ՝ այդ ա­մենն ուղ­ղե­լը ա­ռանց ջար­դե­լու՝ ճիշտ մարդ­կանց, ճիշտ թի­մի, նախ­կի­նում ե­ղած սխալ­ներն ուղ­ղե­լու, հե­տա­գա­յում թույլ չտա­լու մի­ջո­ցով, հնա­րա­վոր է»:

­Բայց ա­մե­նավ­տան­գա­վո­րը, ան­շուշտ, Նի­կո­լի նոր «զրո­յա­կան կետն» է: Ա­ռա­ջինն ա­վարտ­վեց Ար­ցա­խի կոր­ծա­նու­մով, իսկ երկ­րոր­դի հետ­ևան­քը կա­րող է լի­նել Հա­յոց պե­տա­կա­նութ­յան վե­րա­ցու­մը: Ար­ցա­խի ԱԺ պատ­գա­մա­վոր Մե­տաք­սե Հա­կոբ­յա­նը Ֆեյս­բու­քի իր է­ջում կիս­վել է 6 տա­րի ա­ռաջ Ս­տե­փա­նա­կեր­տում կազ­մա­կերպ­ված ման­կա­կան մի­ջո­ցա­ռու­մից և գ­րել. «6 տա­րի ա­ռաջ, երբ Նի­կո­լը չկար իր զրո­յա­կան կե­տով, մեր ե­րե­խա­նե­րը գույ­ներ ու­նեին, ման­կա­կան ե­րա­զանք­ներ ու­նեին նախ­կին­նե­րի օ­րոք, «թա­լա­նած ու կո­ռու­պաց­ված» անվ­տանգ, խա­ղաղ, ու­ժեղ ու հա­րուստ Հայ­րե­նիք ու­նեին: Ի­րենց հայ­րե­րը, եղ­բայր­ներն ու հա­րա­զատ­նե­րը ողջ էին»:

«Զ­րո­յա­կան կե­տից» մահ­վան հոտ է փչում: Գ­յում­րիում կա­պի­տուլ­յանտն ու Է­ռա­տոն այ­ցե­լե­ցին Սեր­գեյ Մեր­կու­րո­վի տուն–­թան­գա­րան, որ­տեղ ծա­նո­թա­ցել են նկա­րիչ Կա­րեն Օ­հան­յա­նի «Կո­մու­նիզ­մի մահ­վան տե­սիլ­նե­րը» խո­րագ­րով ան­հա­տա­կան ցու­ցա­հան­դե­սին ներ­կա­յաց­ված նմուշ­նե­րին: Բայց ախր հենց ի­րենք են մահ­վան տե­սիլ­ներ: Իսկ «զրո­յա­կան կե­տից» ել­նե­լով` ար­դեն լրիվ «քիր­վա» խա­ղեր են խա­ղում Եվ­րո­պա­յում: Եվ­րա­միութ­յու­նից դուրս գտնվող 11 երկր­ներ միա­ցել են Եվ­րո­պա­կան խորհր­դի «Մագ­նիտս­կու եվ­րո­պա­կան ցու­ցա­կը» մեկ տա­րով եր­կա­րաձ­գե­լու ո­րոշ­մա­նը։ Դ­րանց թվում են նաև Հա­յաս­տա­նը և Ադր­բե­ջա­նը։ Այս մա­սին հայ­տա­րա­րել է եվ­րո­պա­կան դի­վա­նա­գի­տութ­յան ղե­կա­վար Խո­սեպ Բո­րե­լը։ «Խոր­հուր­դը եր­կա­րաձ­գել է գոր­ծող սահ­մա­նա­փա­կող մի­ջոց­նե­րը ևս տաս­ներ­կու ամ­սով՝ մինչև 2024 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րի 8–ը և փո­փո­խել սահ­մա­նա­փա­կող մի­ջոց­նե­րի են­թա­կա ֆի­զի­կա­կան և­ ի­րա­վա­բա­նա­կան ան­ձանց ցան­կը։ Խորհր­դի ո­րոշ­մանն ա­ջակ­ցել են Հ­յու­սի­սա­յին Մա­կե­դո­նիան, Չեռ­նո­գո­րիան, Ալ­բա­նիան, Ուկ­րաի­նան, Մոլ­դո­վա­յի Հան­րա­պե­տութ­յու­նը և Բոս­նիա և Հեր­ցե­գո­վի­նան, Իս­լան­դիան, Լիխ­տենշ­տեյ­նը և Նոր­վե­գիան, ո­րոնք Եվ­րո­պա­կան տնտե­սա­կան տա­րած­քի ան­դամ են, ինչ­պես նաև Հա­յաս­տանն ու Ադր­բե­ջա­նը»:

­Դե ինչ զար­մա­նաս, և՛ Նի­կո­լի, և՛ Ա­լի­ևի հա­մար հայ հայ­րե­նա­սեր­նե­րը ռևան­շիստ են: Մ­նում է հա­մա­ձայն­վել Բագ­րատ ար­քե­պիս­կո­պո­սի հետ. «Վ­րեժ է պետք: Ես ինձ ռևան­շիստ եմ հա­մա­րում»:

ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԳԱԼԱՋՅԱՆ