Ինչպես են նշելու Պարույր Սեւակի 100-ամյակը

Այսօր լրացավ մեծանուն բանաստեղծ Պարույր Սեւակի 100-ամյակը: Այս առիթով «Իրավունքը» զրուցել է Պարույր Սեւակի թոռան՝ բանասիրական գիտությունների թեկնածու, գրականագետ, «Պարույր Սեւակի տուն-թանգարան» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն ՍԵՎԱԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆԻ հետ:

— Պարոն Ղազարյան, տարվա ընթացքում ինչպե՞ս եք պատրաստվում նշել Սեւակի 100-ամյակը:

— Պարույր Սեւակի տուն-թանգարանն ամբողջ տարվա համար հոբելյանական ծրագիր է մշակել: Կլինեն տարբեր միջոցառումներ Երեւանում, ՀՀ տարբեր մարզերում: Նաեւ նախնական պայմանավորվածություններ կան Սփյուռքում միջոցառումներ անցկացնելու վերաբերյալ: Սակայն, կոնկրետ տարվա ծրագրի մասին դեռ, ցավոք, շատ բան չեմ կարող ասել, որովհետեւ ԿԳՄՍ նախարարության ներքո հանձնաժողով է ստեղծվել, որի առաջին նիստը հունվարի 22-ին էր նշանակված: ԿԳՄՍ նախարարությունը նաեւ բաց մրցույթ է հայտարարել, որպեսզի բոլոր ցանկացողներն իրենց առաջարկները ներկայացնեն՝ հոբելյանական տարին անցկացնելու համար: Այդ հանձնաժողովը դեռ պետք է քննի բոլոր հայտերը: Կարծում եմ՝ այդ ամենը պատրաստ կլինի մոտավորապես փետրվարի վերջին, եւ այդ ժամանակ էլ արդեն ամբողջ տարվա մասին կկարողանանք խոսել: Իսկ կոնկրետ հունվարի 24-ի առթիվ թանգարանում մեծ միջոցառում է լինելու: Ելույթ են ունենալու «Կադանս» անսամբլը, Գոռ Սուջյանը, Համազգային թատրոնի դերասանները փոքրիկ բեմականացմամբ հանդես կգան: Նույն օրվա երեկոյան արդեն Երեւանում` Համազգային թատրոնում կլինի ներկայացում` «Մարդը ափի մեջ» վերնագրով, որի ռեժիսորը Նարինե Գրիգորյանն է: Այս ընթացքում էլի մի խոշոր միջոցառում տեղի ունեցավ: Լույս տեսավ Պարույր Սեւակի «100 բանաստեղծություն» գիրքը, որտեղ ամփոփված են 100 լավագույն բանաստեղծությունները, ինչպես նաեւ «Անցյալը ներկայացրած» ինքնակենսագրությունն ու կյանքի վերջին հարցազրույցներից մեկը:

— Համացանցը ողողված է Սեւակի ստեղծագործություններով: Նոր սերունդը եւս սիրում է Սեւակին: Ըստ Ձեզ, ո՞րն է Սեւակ ֆենոմենի գաղտնիքը:

— Ըստ իս, Սեւակի «ֆենոմենը» կամ «գաղտնիքը» ամենից առաջ անկեղծ լինելու մեջ է: Անկեղծ խոսքը երբեք չի հնանում, երբեք չի մաշվում: Մարդը բոլոր ժամանակներում էլ նույն խնդիրներն ունի՝ սեր, դավաճանություն, հավատարմություն, ընկերություն, հայրենիք… Այս հարցադրումները մինչ օրս արդիական են ու կլինեն արդիական միշտ: Սա այն է, ինչ անվանում ենք մեծ գրականություն:

— Անդրադառնանք Սեւակի սիրային պոեզիային. այսօր երիտասարդները, երբ սիրահարված, դավաճանված կամ հոգեպես կոտրված են, շատ են Սեւակ կարդում, բանաստեղծությունից տողեր մեջբերում…

-  Սեւակի սիրային պոեզիայի ողջ ստեղծագործությունը, բացառությամբ մեկ-երկու գործերի, ոչ անձնավորված է: Եվ սիրային պոեզիայի դեպքում հաջողության «գաղտնիքը» հենց ոչ անձնավորված լինելու մեջ է: Այսինքն՝ երբ մենք կարդում ենք Սեւակի սիրային բանաստեղծությունները, սիրո օբյեկտին հստակ չենք ճանաչում, եւ սա նպաստում է նրան, որ ընթերցողը այդ սիրո զգացմունքներն իրեն է վերագրում եւ քնարական հերոսի մեջ տեսնում է ինքն իրեն: Դրա համար էլ Սեւակի սիրային պոեզիան նույնպես մնում է շատ արդիական:

— Սեւակը մեծ սեր ուներ նաեւ բնության հանդեպ: Մոտավորապես որքա՞ն ծառ կա` Սեւակի ձեռքով տնկված նրա այգում:

— Մոտ 130 ծառ կա այգում. մեծ մասը՝ խնձորենիներ, ընկուզենիներ, տանձենիներ, ծիրանենիներ: Եվ այդ բոլորը Սեւակն ինքն է իր ձեռքով է տնկել, մշակել: Այգու կենտրոնում գտնվում է Սեւակի առանձնատունը: Սովետական Միության տարիներին բավականին դժվար էր նման բան իրականացնել: Առանձնատան շինարարությունը մոտ 10-ը տարի է տեւել, քանի որ այն ժամանակ, նույնիսկ եթե ֆինանսական հարցը մի կողմ դնենք (թեեւ այնպես չէ, որ Սեւակի ֆինանսական վիճակը շատ լավ է եղել), սակայն շինանյութերի «դեֆիցիտ» մշտապես եղել է: Մինչեւ 1960-ական թվականները այդտեղ անապատ է եղել: Սեւակն ինքն է մշակել եւ դարձրել այգի: Եվ ես միշտ էլ ասում եմ, որ այգին էլ է սեւակյան ստեղծագործություն՝ արդեն ոչ թե գրական, այլ` ֆիզիկական: Այսօր, երբ մարդիկ գալիս տեսնում են այդ դրախտ այգին, հիանում են: Տունն ինքնին իր ճարտարապետությամբ բացարձակ նման չէ այդ տարիներին Սովետական Հայաստանում կառուցվող տների ճարտարապետությանը: Եվ մեր այցելուների զմայլանքին է արժանանում, որովհետեւ իսկապես շատ գեղեցիկ է:

— Պարոն Ղազարյան, լինել Պարույր Սեւակի թոռը՝ Ձեզ վրա ի՞նչ ազդեցություն է ունեցել:

— Առաջին հերթին պարտավորեցնող է: Հանգամանքների բերումով այնպես ստացվեց, որ Սեւակը 7 թոռ ունի, բայց միայն ես եմ գրականագիտական ուղիով շարունակել: Մեր ընտանիքներում՝ թե՛ հորս, թե՛ հորեղբայրներիս կողմից այնպիսի պարտադրանք չի եղել, որ անպայման Սեւակի ուղղությամբ շարունակել: Բայց ես 6-7-րդ դասարանում շատ սիրեցի գրականություն եւ հասկացա, որ իմ կյանքն ուզում եմ կապել գրականության հետ: Տարիների ընթացքում մեծանալով, Երեւանի պետական համալսարան ընդունվելով, սկսելով զբաղվել Սեւակի արխիվով, իսկ հետագայում նաեւ ստանձնելով թանգարանի տնօրենի պաշտոնը՝ պարտավորվածության եւ պատասխանատվության զգացումը Սեւակի հանդեպ տասնապատկեց: Ես փորձում եմ իր անունը հնարավորինս լուսավոր ու բարձր դիրքերի վրա պահել:

— Սեւակն ասում էր. «Մի վախեցեք կեղծի մասին ճիշտ գրելուց, նա դրանից կքչանա», բայց այսօր արդյո՞ք կան կեղծի մասին ճիշտ խոսող գրողներ:

— Հիմա մենք ուրիշ պրոբլեմի հետ ենք բախվում: Այսօր ազատ խոսքի, ազատ ինֆորմացիայի գերհոսք կա: Այնքան շատ են մարդիկ տարբեր բաներ գրում, որ ինձ թվում է՝ ուղղակի ինֆորմացիոն այս հոսքի տակ չենք կարողանում թացը չորից տարբերել, որովհետեւ, ի տարբերություն Սեւակի ժամանակների՝ այսօր արգելված չէ ասել այն, ինչ մտածում ես: Եթե նույնիսկ ինչ-ինչ պատճառներով ֆիզիկապես չես գտնվում Հայաստանում, աշխարհի ցանկացած կետից էլ կարող ես ինչի մասին ասես խոսել, եւ քո խոսքը որոշակի լսարանի հասնի: Ուղղակի այստեղ այլ խնդիր կա. մենք ապրում ենք գերինֆորմացված դարաշրջանում: Պատահական չէ, որ վերջերս «ֆեյք» տերմինն առաջացավ: Ինտերնետը գործիք է, ուղղակի պետք է կարողանալ այդ գործիքից ճիշտ օգտվել:

— Ոչ միայն ազատ խոսքը, այսօր նաեւ Սեւակի իմաստուն խորհուրդներն են շատ կարեւոր: Չէ՞ որ մենք այսօր հենց նման մտածողների կարիքն ունենք:

— Այո՛, Սեւակը գրող-բանաստեղծ լինելուց առաջ՝ մտածող էր: Իսկ մենք այսօր 21-րդ դարում մտածելու խնդիր ունենք: Մարդիկ գնալով քիչ են մտածում: Ոչ միայն հայաստանյան, բոլոր երկրների իշխանությունները ցանկանում են, որ ժողովուրդը քիչ մտածի: Իսկ ժամանակակից տեխնոլոգիաները նպաստում են դրան: Պատահական չէ, որ վերջին տարիներին այդքան պոպուլյար են դարձել «մոտիվացիոն» գրքերը, որոնց մեծ մասը, եթե ընթերցեն (չափազանցված եմ ասում), խոսում են շատ պարզ բաներից՝ պետք է աշխատասեր լինել, ազնիվ, նպատակասլաց: Սրանք պարզ բաներ են, բայց արի ու տես, որ մարդկանց դա պետք է: Պետք է ինչ-որ մեկից դա լսեն եւ, լսելով՝ կատարեն: Փոխարենը` չմտածեն: Ինձ թվում է՝ մեր դարում ամենաշատը պակասում է ինքնուրույն մտածողությունը:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Ես երկրի ղեկավար եմ տեսնում Բագրատ սրբազանին. Արթուր Ղազարյան Ով չի հիշում իր պատմությունը, չի հարգում անցյալը, նա չունի ներկա, առավել եւս` ապագա. Ղազարյան Մենք թույլ չենք տալու Արեւմուտքին վերաշարադրել պատմությունը. Երջանիկ Ղազարյան Ժամանակն է մեր խոսքն ասելու, պատրաստ ենք դժվարին պայքարին. Երջանիկ Ղազարյան Լսել ու հասկանալ, թե Չարենցը ինչ էր նկատի ունեցել լուսամփոփի պես աղջիկ ասելով. Ռաշ